Lögrétta - 30.04.1930, Síða 1

XXV. ár.
Reykjavík, miðvikudaginn 30. apríl 1930.
17. tbl.
Um víða veröld.
Gandhi.
Sjálfstæðismálin og stjetta-
skiftingin.
f frjettum þeim, sem berast af
indversku málunum, er öðru
hvoru getið um skærur, sem orðið
hafa þessa dagana milli lögregl-
unnar og Gandhis-manna. En
hvergi virðist hafa verið um að
ræða stór upphlaup, eða mjög al-
varlegar óeirðir. Það var eitt í
áskorun Gandhis, að indverskir
embættismenn skyldu ganga frá
störfum sínum í þjónustu bretsku
stjómarinnar og kváðu ýmsir
hafa gert það fyrst eftir að
Gandhi hóf mótmælaferð sína.
En að því er ,,Times“ segir hafa
flestir þeirra nú tekið til starfa
sinna aftur. Allmargir fylgismenn
Gandhis hafa verið teknir fastir,
en sjálfum er honum ekkert gert
og tala Bretar oftast virðulega
um hann, en hann hefur aftur á
móti látið það í ijós, að hann dá-
ist að þolinmæði Breta gagnvart
lögbrotum sínum. Annars er hann
nú þungorðari í stjórnarinnar
garð en hann hefur verið nokkru
sinni áður, en segist samt ekki
áfellast mennina, heldur skipu-
lagið, sem svifti Tndland freisi
sínu. Gandhi er af mörgum Ind-
verjum talinn heilagur maður,
ekki vegna stjómmálaafskifta
sinna fyrst og fremst, því í þeim
eru margir Indverjar á móti hon-
um eða kærulausir um þau mál,
heldur vegna lífernis hans, hins
einfalda lífs í auðmjúkri sjálfs-
afneitun og þjónustu. Samt hefur
það komið fyrir nýlega að sumum
fylgismönnum Gandhis hefur
ekki þótt hann nógu auðmjúkur
og þolinmóður.
I Indlandi halda flestir fast í
forna stjettaskipun og er ein
stjettin, pariamir, minst virt og
einskonar úrhraksstjett, sem hin-
ar vilja ekki umgangast. Gandhi
er að ýmsu leyti fylgjandi
stjettaskipulaginu (ætt hans
sjálfs heyrir til bania-stjettinni,
en hann var sviftur stjett sinni,
þegar hann fór til náms til Eng-
lands í æsku í forboði stjettar-
höfðingjanna). En hann hefur
samt ekki viljað t.aka þátt í
óvirðingunni við lægstu stjettina
og oft tekið málstað hennar og
alið upp böra af þessari stjett. En
nú hefur komið upp misklíð milli
hans og þessarar stjettar, að
sögn. Fulltrúar stjettarinnar báðu
hann að fresta aðgerðum sínurn
enn um stund, uns jafnrjetti væri
kemið á milli þeirra og yfirstjett-
anna. En Gandhi neitaði þessu.
Svarið var hinni útskúfuðu stjett
til mikilla vonbrigða og skap-
raunar og ákvað hún þá að beita
gegn Gandhi sálfum sömu að-
ferð og hann boðar, að beita eigi
við Breta — ofbeldislausri and-
stöðu. Paríamir framkvæma
þetta þannig, að þar sem Gandhi
eða fylgismenn hans fara í mót-
mælaleiðangrinum gegn Bretum,
leggjast paríarnir í stórhópum
flatir á jörðina og hieyfa sig
hvergi, svo að Gandhismenn kom-
ast ekki áfram. Þetta er annars,
að sögn, nokkuð algeng aðferð
meðal !nlv-iia, þegar þeii vilja
látá í ljós móimæli sín ofbeldis-
laust. Henni hefur verið beitt
gegn enskum stjórnarermdrekum.
Nýlega ætlaði paríaflokkur að
komast inn í höfuðmusteri í
-Rombay, en var neitað vegna
stjettarígsins, og lagðist allur
skarinn þá umsvifalaust á grúfu
á jörðina við musterisinnganginn,
svo að yfirstjettafólkið, sem
samkvæmt stöðu sinni mátti fara
inn, komst ekki leiðar sinnar.
Paríarnir hafa annars að ýmsu
leyti verið hliðhollir Bretum, að
því er Miss Mayo segir í bók
sinni „Mother India“, sem Lög-
rjetta hefur áður sagt frá, vegna
þess, að þeir líti ekki eins niður
á þá og Indverjar.
Ný skilríki um upptök heims-
styrjaldarinnar.
Sir Arthur Nicholson
og Ladv Warwick.
Flestir helstu menn heimsstyrj-
aldaráranna hafa nú skrifað eitt-
hvað meira eða minna um það,
sem þá fór fram. Ýms atriði um
upptök styrjaldarinnar og rekst-
ur hennar eru samt óljós ennþá.
En nú er samt farið að ræða
þessi mál miklu hispurslausar en
áður og hefur nýju ljósi verið
varpað á mörg stjómmál og her-
mál þessara ára. I Englandi er
nýlega komin út bók um þessi
efni, sem mikla athygli vekur.
En það er æfisaga Sir Arthur
Nicholson, eftir son hans. En Sir
Arthur var mikilsmetinn bretsk-
ur sendiherra og seinna, á árun-
um 1910—1916 helsti aðstoðar-
maður utanríkisráðherrans, Ed-
ward Grey. Út af þessari bók
hefur Warvich greifafrú skrifað
í enska stjórnarblaðið Daily Her-
ald og hafa útaf þessu spunnist
miklar umræður um mikilsvert en
óljóst mál — það sem sje, hvem-
ig háttað hafi verið sambandi
Breta og Frakka, þegar styrjöld-
in hófst.
Eins og mönnum er í fersku
minni hjeldu Bretar því oftast
fram á ófriðarárunum, að þeir
hefðu ekki við ófriði búist, ekki
viljað hann, en dregist inn í hann
fyrst og fremst til að vemda
hlutleysi Belgíu og var Þjóð-
verjum ekki legið á hálsi fyrir
annað meira en þetta hlutleysis-
brot, að vaða með her sinn yfir
Belgíu. Að vísu hefur það seinna
komið fram, bæði í bókum Ha!-
danes og Churchiles, sem Lög-
rjetta hefur sagt frá, að Bretar
bjuggust við stríði og höfðu góð-
an viðbúnað og Churchill hefur
meira að segja sagt frá ráðagerð-
um þeirra um hlutleysisbrot á
Norðurlöndum. En nú koma skil-
ríki Sir Arthur Nicholsons og frá-
sagnir Warwich greifafrúar til
sögunnar með nýjar og enn
furðulegri upplýsingar.
Það var kunnugt áður, að ensk-
ir og franskir herfræðingar fóru
að tala saman um ýms hermál
árið 1906, en Grey segir í endur-
minningum sínum, að hann hafi
ekki grenslast eftir því, hvort
þessum samtölum hafi síðar ver-
ið haldið áfram. En samkvæmt
skjölum Sir Arthurs hefur þeim
ekki einungis verið haldið áfram,
heldur var þeim í september 1911
komið svo langt, að ráðgert var
að Bretar sendu 4 eða 6 her-
deildir til meginlandsins þegar til
ófriðar drægi, en árið 1912 var
franska stjómin sannfærð um.
það, að stríðið kæmi „næsta eða
næstnæsta ár“ og taldi það meira
að segja heppilegra fyrir Frakk-
land, að það drægist ekki mjög
lengi. En nú kemur það eftirtekt-
arverða, að samkvæmt upplýsing-
u m Sir Arthurs gerðu bæði Bret-
ar og Frakkar ráð fyrir því, að
brjóta hlutleysi Belgíu, með því
að senda. þangað enskan her á
undan Þjóðverjum. Frú Warwick
bætir við þeim upplýsingum, að l
árum áður en stríðið hófst hafi
enski yfirforinginn French farið
að læra frönsku, af því að hann
væri sannfærður um að stríð væri
í vændum. Hann bað þá einnig
fiúna að koma, sjer í samband
við Clemenceau, sem hún þekti
vel og hittust þau öll þrjú heima
hjá Clemencau. French sagði að j
Bretar mundu, ef til ófriðar j
drægi, senda 400 þúsund her-
menn til meginlandsins, en Cle-
menceau sagði að minna,en mill-
jón dygði ekki. Þegar French j
mintist á hlutleysissamning Breta
við Belgíumenn sagði Clemenceau
að „samningar væm gildislausir
þegar út í ófrið væri komið“.
Eftir þessu hafa Bfetar og
Frakkar sjálfir verið reiðubúnir
til sama afbrotsins, sem þeir síð-
ar töldu dauðasynd Þjóðverja.
Bertrand Russel
um Bolsjevismann.
Bolsjevisminn rússneski er sí-
felt mikið ræddur og um hann
deilt ekki síst nú, vegna deilanna
um afstöðu kommunismans til
bændanna. Margt af því, sem um
mál þessi er sagt á báða bóga
virðist vera litað og oft erfitt að
gera sjer rjetta grein fyrir
ástandinu. Það er því fróðlegt að
kynnast því hvað merkir menn,
sem sjálfir hafa farið til llúss-
lands segja um ástandið Einn af
þeim Bertrand Rússel, hinn
ágæti fræðimaður, sem l.'g-
rjetta hefur oft sagt frá áður.
Hann kom þangað fyrst á fyrstu
ámm byltingarinnar og var henni
hlyntur fyrirfram.
Rússneska byltingin er einn af
hinum miklu hetjuvíðburðum sög-
unnar, segir hann. Það er eðlilegt
að bera hana saman við frönsku
byltinguna, en áhrif hennar eru
samt miklu þýðingarmeiri, hún
breytir daglegu lífi og hugsunar-
hætti miklu meira. Munurinn
sjest best á þvi að bera saman
Marx og Rousseau, sá síðari blið-
ur og hugreikuil tilfinningamað-
ur, sá fyrri strangur og skarpur
skynsemdarmaður. Þýðingarmest
í rússnesku byltingunni er til-
raunin til þess að framkvæma
kommúnismann. Jeg trúi því, seg-
ir Rússel, að kommúnisminn sje. -
heiminum nauðsynlegur og jeg
held að hetjuskapur Rússa hafi
öx-fað mannkynið mjög til þess
að auðveldara verði í fi’amtíðinni
að gera kommúnismann að veru-
leika.
En sú aðferð, sem Rússar
nota til þess, að koma kommún-
ismanum á, er aðferð byrjand-
ans, harkaleg og hættuleg og alt
of áköf til þess að gera sjer grein
fyrir því, hvað sú andstaða, sem
hún vekur, er þjóðfjelaginu dýr.
Jeg held, að á þennan hátt vei'ði
ekki komið á varanlegum og
æskilegum kommúnisma. Núver-
andi ástand virðist mjer geta
haft þrennar afleiðingar: að bol-
sjevisminn verði alveg barinn
niður af auðvaldinu, að bolsje-
visminn sigri með því að snúa
baki við sínum eigin hugsjónum
og verða svipaður og- keisaraveldi
Napóieons, eða loks, að heims-
styrjöldin haldi áfram enn á ný,
en þá mundi menningin farast og
með henni alt það, sem hún hef-
ur framleitt, líka kommúnisminn.
Jeg er því með öðmm orðum,
kegir Russel, sammála bolsjevík-
um um nauðsyn nýs pjóðskipu-
lags og álít einnig að það þjóð-
fjelag muni á einhvern hátt
hlióta að verða sameignarþjóð-
fjelag. En jeg trúi ekki á aðferð-
ir þeirra og einkum er það eitt,
I sem mjer er á móti skapi í fari
þeirra. Bolsjevismi þeiiTa er sem
sje ekki einungis stjómmála-
stefna, hann er líka trú, trúar-
bi’ögð með kennisetningum og
helgiritum. Þegar Lenin ætlaði að
sanna eitthvað gerði hann það
altaf, ef unt var, með því að
vitna í ummæli Marx og Engels.
Kommúnisti er ekki einungis sá,
sem álítur að land og fjámxunir
eigi að vera sameign, en hann
verður einnig að hafa ýmsar