Norðri - 05.05.1908, Blaðsíða 2

70
NORÐRI.
NR. 18
NORÐRl
Gefinn út af hlutafélagi.
Ritstjóri: Jón Stefánsson.
Skrifstofa Hafnarstrœti 3.
Prentsmiðja B. Jónssonar.

Hvað hinn gamla sáttmála frá ís-
lendinga hálfu snertir, má að vísu segja,
að beinlínis hafi þeir aldrei samykt brot
á fyrirmælum hans, enda aldrei fylgt
ákvæðum hans'með öllum krafti ogsam-
heldni. Pvert á móti hyltu þeir ával
orðalaust hvern konung eftir annan, án
annars fyrirvara en í orði kveðnu að
mælast til að mega njóta fornra laga
og landsréttinda. En slíkt létu allir kon-
ungar sér að mestu sem vind um eyr-
un þjóta, enda bjuggum vér mest og
lengst að norskum lögum, en ekki ís-
lenzkum, nema þar sem landshættir
heimtu, og undir útlendum valdsmönn-
um og enda biskupum stóðum vér
ávalt annað veifið.
Og hvað hið æðsta dómsvald snert-
ir, komst það snemma undir konunga
og útlend ríkisráð. Og loks gáfu Dan-
ir oss yfirréttinn eftir siðabótina og hvað
var þá eftir af skilyrðum Gamla sátt-
mála.
Pað er ekki á Gamla sáttmála sem
bezt er að bygga landsréttindin, heldur
eru það vor náttúruréttindi, og þar
getum vér svaran fullum hálsi, því:
«landsrétt hefir
guð settan.« M. /.
Útgerðarmannafélagið.
Samkvæmt fundarboði, sem auglýst
var hér í blaðinu 6. f. m., héldu út-
gerðarmenn fund með sér í Hrísey 28.
f. m. og stofnuðu félag, sem nefnist
«Utgerðarmannafélag Norðlendinga».
í félagið gengu um 30 menn, flest mót-
orbátaeigendur. Ymsra orsaka vegna
var fundurinn miður sóttur en við var
búist, en væntanlega f jölgar félagsmönnum
að miklum mun innan skams, enda væri
það æskilegt, því vitanlega getur félags-
skapur þessi ekki náð tilgangi sínum,
nema flestir útvegsmenn á því svæði,
sem félagið nær yfir, gangi í félagið.
Fundurinn afgreiddi þessi mál:
1. Samþykt að taka á leigu íshús, ef
fáanlegt væri með viðunanlegumkjör-
um, og reka fyrir félagsins reikning,
til þess að reyna að ráða bót á beitu-
vandræðum þeim, sem útlit er fyrir
að framvegis muni eiga sér stað, eins
og að undanförnu.
2. Samþykt að ráða hæfann mann til
aðgerða mótorvélum félagsmanna og
skal hann hafa aðsetur í Hrísey yfir
sumartímann.
4. Samþyktar nokkrarreglur umráðningu
fiskimanna.
4. í stjórn félagsins voru þessir menn
kosnir:
Björnjörundsson, útvegsbóndi í Hrísey.
Magnús Kristjánsson, kaupmaður á
Akuseyri.
Páll Bergsson, kaupm. í Ólafsfirði.
Ragnar Ólafsson, verksmiðjustjóri á
Akureyri.
Pórður Gunnarsson, kaupm. í Höfða.
Stjór félagsins heldur fund með sér
hér á Akureyri áður en langt líður, og
skiftir þá störfum með sér og gjörir
nauðsynlegar ráðstafanir fyrir félagið.
Blaðið, mun síðar skýra frá starfsemi
félagsins, sem það vonar að hafi góðan
árangur, svo framarlega sem útvegs-
menn alment skilja, hver nauðsyn er á
að það geti náð vexti og viðgangi.
—
„fsland fyrir
íslendinga”
í blaðinn Templar frá 11.-18.-26. febr.
þ. á., er alllöng grein með þessari
yfirskrift eftir Lúðvik Möller á Hjalt-
eyri.
Eg vil leyfa mér að gera nokkrarat-
hugasemdir við ritsmíð þessa göfuga
mannvinar! En af því eg verð að vera
stuttorð, sleppi eg því algerlega, sem
hann segir um kvenfólk í stórbæum
anrara landa, en vil aðeins víkja að
nokkrum atriðum, er snerta land vort,
og sérstaklega Akureyrarbæ. Höf seg-
ir, að á meðal hinna mörgu bindindis-
manna og undir dagrenning frelsisins,
eignist menn nú drykkfeldari konur en
nokkru sinni áður og bætir svo við:
«sorglegur sannleiki.» Eg skil ekki vel
þessa málsgrein höf. í sambandi við
bindindismennina, því eg geri ekki ráð
fyrir, að hann meini að konnefnin úr
bindindismannahópnum séu drykkfeldar
að minsta kosti svo á beri, eða að það
geti valdið hneyksli. Annars verður
þessi málsgrein, eins og margt fleira í
þessari ritgerð, tómar öfgar og ýkjur,
t. d. þar sem höf segir, að karlmenn
dragi sig í hlé á drykkjuskaparleiksvið-
inu, en konur og meyjar gangi í opna
skjöldu í þjónustu Bakkusar. Petta er
svo illgirnislega ritað í garð kvenþjóð-
arinnar, að eg get ekki- virt höf. þess
að svara slíkum ummælum. Pví næst
segir höf. að kvenfólk geti ekki haldið
samkomur sínar annarstaðar en á veit-
ingahúsum, vegna þess að menn þeirra
þurfi að fá í gogginn og þær sjálfar
ofurlila pínu. Pessi miður góðgjarnlegu
ummæli höf. eru í sjálfu sér ekki svara
verð, en af því að eg ímynda mér að
hann eigi hér við kvenfélögin á Akureyri,
verð eg að geta þess, að þau mundu alls
eigi fráfælast að halda samkomur sínar í
Templarahúsinu, en sökum þess að félögin
eru fátæk og þurfa að spara fé sitt til þess
sem bezt að geta líknað fátækum og
veikum meðlimum mannfélagsins, sam-
kvæmt tilgangi sínum, er Templarahúsið
alt of dýrt fyrir þau til fundarhalda.
En að þessu hefir höf. ekki gætt í sinni
ofstækisfullu vandlætingu, og verður að
virða honum það til vorkunar, af því
að þessi grein hans virðist bera það
með sér, að hann sjálfur hafi verið orð-
inn langt leiddur í þjónusu Bakkusar og
fallinn niður í hinar lægri tröppur mann-
félagsins, en sé nú svo hreikinn af því,
að vera farinn að stíga í tigninni,
að hann umsvifalaust og röksemda-
laust hafi leyfi til að ráðast á garðinn
þar sem hann er lægstur, og reyna að
kasta svívirðilegum skugga á íslenzka
kvenfólkið í heild sinni.
Pá kemur höf. með sína sleggju-
dóma um kvenfólkið í Akureyrarbæ; þar
fer nú skörin fyrst upp í bekkinn. Hann
segist oft hafa séð druknar, ungar og
laglegar stúlkur slaga á götum bæjarins
og þessar stúlkur telji sig meðal fína
fólksins, og sem seint á kvöldin og að
næturlagi séu í slíku föruneyti karlmanna,
að karlmenn með öllum sínum breisk-
leika, (sem er víst ekki svo lítill!) teldu sér
vandsæmd í. Hann segir ennfremur: Vér
verðum naugugir viljugir að skipa hin-
um svokölluðu mentuðu ogfínu dömum
á bekk með vændiskonum annara landa.
Pessi ummæli höf. lýsa svo Ijótum og
ógeðslegum hugsunarhætti, og um ieið
svo miklum öfgum, að engum rétthugs-
andi manni, sem þekkir sanna mentun,
mun koma til hugar að trúa þeim, og
þannig löguðum ummælum er heldur
ekki svarandi í blaðagreinum. Pað væri
miklu eðlilegra að höf, fengi að svara
þeim sjálfur á öðrum stað, og hvar
mundi höf standa, ef hann fyrir rétti
yrði krafinn til reikningsskapar fyrir
þessi ósannindi.
Eg ætla ekki að svara lýsingu hans
á kvenfólkinu þegar það kemur heim,
sú lýsing á að líkindum eða , hefir átt
bezt við hann sjálfan, því eftir þvísem
hann ritar, hlýtur hann að vera nákunn-
kunnugur áhrifum vínsins eftir á, en
hann verður að fyrirgefa að eg þekki
þau ekki,
Höf. segir, að réttast væri að birta
nöfn. En af hverju gerir hann það
ekki? Par virðist koma fram sama hug-
leysið og þegar hann langaði til að
standa við hlið Guðmundar á Sandi,
þegar hann skirpti ástæðulítið í kven-
þjóðina íslenzku. En einmitt þetta hug-
Ieysi kemur að líkindum til af því að hann
treystir sér ekki til að nefna nöfn þeirra
kvenna, sem þessi ófagra lýsing hans á
við, og þessvegna hefir grein hans vald-
ið svo mikilli gremju, og lítissvirðing
á honum sjálfum meða! íslenzkra kvenna
yfirleitt, að eðlilegt v'irðist að skora al-
varlega á höf. að birta nöfnin ef hann
veit nokkur dæmi í þá átt, sem hann
ritar um, og hefir hug og þrek til þess,
Eg fyrir mitt leyti, og sjálfsagt allur
þorri kvenna hér á Akureyri vilja ekki
taka til sín neitt af þessum óvirðulegu
ummælum höf., þótt hann sé svo djarf-
ur, að láta allar eiga hér óskilið mál.
Eg ætla mér ekki lengur að elta ólar
við þenna háttvirta höf. Eg hefi að
eins sagt honum álit mitt á þessari rit-
gerð hans í eitt skifti fyrir öll. Mér
finst hann brjóstumkennanlegur fyrir
það að hafa ritað í þessari æsingu, því
í staðinn fyrir að styðja bindindismálið
(sem eflaust hefir verið meining hans)
hefir hann orðið sér til minkunar í aug-
um almennings og mist álit sitt hjá
mörgum bindindismönnum.
Eg vil því ráðleggja höf., að hafa
það ætíð fyrir mark og mið að rita með
sanngirni og stefna að því, er geti orð-
ið föðurlandi og þjóð vorri til sóma
en ekki í gagnstæða átt. Ef honum gæti
orðið gagn af þessari bendingu minni,
þættist eg sjá góðan árangur af þessari
stuttu grein.
Freyja.
Leiðrétting.
Heiðraði ritstjóri. Gerið svo vel og
Ijáið eptirfarandi greinarstúf rúm í blað-
inu.
Eins og lesendum blaðsins mun all
mörgum kunnugt, þá ritaði eg í vetur
grein í blaðið Templar 6-8 tölubl. og
nefni hana: Island fyrir Islendinga. Var
það ádeilu grein til kvenþjóðarinnar.
Grein þessi hefir vakið fjarska mikið
umtal hér í bænum og víðar, öldungis
eins og eg hafi ætlast til.
Hinsvegarhefiegkomist að því að tals-
verður misskilingur ríkir meðal manna
í tilefni af grein þessari og að eg hafi
orðið fyrir ósanngjörnum dómum. Pess
konar draug langar mig til þess að kveða
niður, og leiðrétta misskilning þennan,
ef unt er.
Efni greinarinnar tek egekki að öðru-
leyti til athugunar hér. Eg skýrskota
til nefnds blaðs, sem flutti hana, og eru
þessar Iínur einungis ætlaðar þeim mönn-
um, sein lesið hafa greinina.
Nokkrum mönnum hefir skilist að eg
hafi ekki verið varkár í rithætti, ritað
of alment. En það er algjörlega rangt.
Eg hefi alstaðar brúkað orðið »nokkrar»
þegar um stærsu ádeilurnar hefir verið
að ræða. En benda vil eg mönnum á
það, að þegar t. d. um 10 manns er að
ræða, þá er slíkt stórkostlcgur minni
3 ágæt
herbergi fyrir einhleypa menn eru til
leigu í Strandgötu nr. 23, frá 14 maí
n. k.
M. Jóhannsson.
hluti af 500, en hins vegar er þessi tala
þrengri merkingar fjöldi. Eg krefst þess
vegna, að allir samgjarnir lesendur taki
þetta atriði þannig, að hér sé aðeins um
stóran minni hluta að ræða.
Pá hefi eg heyrt það hjá mjög merkri
ogágætri konu hér íbænumaðkvenfélag-
ið «Framtíðin" sé mjög óánægt með það
sem eg hefi sagt um «kvenfélag eitt«,
ef þar sé átt við «Framtíðina«.
Eg geng fram hjá því að þessu sinni
að gjöra grein fyrir nokkrum ádeilum
greinarinnar.
En þcss vil eg láta getið, að eg hefi
engu kvenfélagi, — sem slíku — borið á
brýn drykkjuskap. Pví fer fjarri. Pað
sem eg vildi hafa sagt er: að undarlegt
megi það heita e/kvenfólkið getur eða
vill ekki halda samsæti án víns eins og
karlmenn, þó ekki séu bindindisinenn.
Pess vil eg sömuleiðis geta, að kven-
félagið «Framtíðin« er mikils virt félag
ekki síður í mínum augum en annara.
Að eg í greininni einvörðungu ádeili
«fyrirkvenfólk« er hreinasti misskilning-
ur. Egsegi ávallt ,fínu dömurnar'. Auðvit-
að á eg hér við þær, sem þykast vera en
eru ekki. Annars getur sá hlutinn af kvenn
þjóðinni, sem er allra broslegastur brotið
heilann um þetta atriði. En góðar og
heiðvirðar konur og meyjar þykist eg
ekki hafa meitt. Pær eiga hér algjörlega
óskilt mál. En hinar »tillirófurnar« hafa
einungis gott af því að volgna um hjarta-
ræturnar, ef sökin bítur.
Nokkrir menn álíta að hér sé um mál
það að ræða, sein ómögulega eigi við að
rita um í opinber blöð. Pessir menn
hafa algjörlega rangt fyrir sér. Nú um
tugi ára höfum vér karlmenn sætt ádeilum
fyrir eina og aðra framkomu okkar í
siðferði í þessu sama blaði og víðar;
hvers vegna er ekki jafn réttmætt að finna
að því sem miður fer hjá kvenþjóðinni?
Ef réttmætt er að ræða um siðferði karl-
manna, vegna hvers ekki slíkt hið sama
um kvenfólk.
Síðustu tímar benda til þess að vér
eigum einnig í þessum sökum að verja
sjálfstæði vort fyrir útlendum yfirgangi.
Nú er talið víst að gullnámurnar opn-
ist í Reykjavík, og gullnámur hafsins
eru þegar opnaðar kring um land vort.
Petta allt saman dregur að sér fjölda út-
lendinga, sem setjast að í landinu um
lengri eða skemmri tíma, og þar verða
misjafnir sauðir í rnörgu fé. Vér þurfum
að gæta vor fyrir illum áhrifum þeirra.
Osserkunnugt um lífernismátann í bæjum
ytra —og hryllileg skelfing væri ef slík
spilling næmi land hér. — Pví miðurþá
er er slíkt alls eigi rétt, að vér þekkjum
varla þessa spillingu. Á lágu stígi er
hún, og aðrar þjóðir eiga mörgum
sinnum sárar um að að binda, en gætum
oss í tíma; því miður, gallarnir eru fleiri
en margur hefir gjört sér í hugarlund,
og hvort sem það er nú vanþakklátt verk
eða ekki, þá er sjálfsögð skylda þeirra
manna, sem til þess finna að benda á
það.
Nokkrir menn tjá mér það vera álit
fólks, aðrétt væri að birta nöfnþeirra, sem
grein mín ádeilir. Reyndar finst mérslíktó-
mannúðlegt, og sennilega verðafáirtil þess
að krefjast þess, En reiðu búinn er eg
til þess að verja hvert einasta atriði í
grein minni eptir að hafa leiðrétt þessi
framan skráðu atriði, sem valdið hafa
misskilingi.
p. t. Akureyri25. apríl 1908.
Ludvig Möller
--------