Norðri - 09.12.1908, Blaðsíða 1

Norðri - 09.12.1908, Blaðsíða 1
I. 48. Ritstjó'ri':IJ!ON3 STEFANSSON Hafnarstræti 3. mmásrn “ ^ — Akureyri, miðvikudaginn 9. desember 1908. Kaupendur Norðra — einkum þeir, sem skulda fyrir alla árganga blaðsins — eru beðnir að greiða andvirði þess hið allra fyrsta. t*að má borga með innskrift í flestum stærri verzlunum hér í bænum en helzt í Kaupfélagsverziun Eyfirðinga. Tillögur um skattamál íslands er fyrirsögnin á allstórri bók (137 bls. í stóru fjögrablaðabroti) er skattamála- nefndin hefir látið prenta og útbýta. Er efni bókarinnar það sem fyrirsögn- in ber með sér og má þar sjá árang- urinn af starfi nefndarinnar. Skýrir hún þar fyrst frá, hvernig hún hafi hagað störfum sínum en annars skiftist bókin í þrjá aðalhluti: I. Álitsskjöl nefndarinnar. Eru það ít- arlegar ritgerðir sjö að tölu (með inn- gangi) og er þar að finna ástæður nefnd- arinnar fyrir öllum hinum meiri breyt- ingum er hún leggur til. II. Lagafrumvörp með athugasemdum. f*au eru 17 að tölu og hefir Norðri skýrt áður frá efni hinna helztu þeirra og getið um þau öll, og III. Önnur fylgískjöl, og eru það ýms- ar hagfræðisskýrslur t. d. um virðingar verð jarða, áætlun um þjóðareignir, skrá yfir fjárveitingar úr landsjóði o. s. frv. Norðri hefir í bæði skiftin eftir að nefndin hefir lokið fundum sínum (sjá Norðra III. 13. III., 28.) flutt skýrslu um starf nefndarinnar og vill hann ekki gera það endaslept. Er það hvortveggja að starf nefndarinnar var að hafa til með- ferðar eitt af hinum allra þýðingarmestu málum þjóðarinnar, enda hafa ýmsir lesendur vorir tjáð oss þakkir sínarfyr- ir þær fregnir er Norðri hefir getaðflutt af starfi hennar. Pykjumst vérþví vinna þarft verk með því að taka hér upp nokkra kafla úr álitsskjölum nefndarinn- ar sérstaklega, því ekki munu allir bú- endur og aðrir gjaldendur til hins op- inbera eiga kost á að lesa sjálfa bók nefndarinnar. Hið fyrsta af álitsskjölum nefndarinnar er nokkurskonar inngangur sem byrjar með því að skýra frá því hvert starf nefndarinnar hafi verið eftir skipunar bréfi hennar samkv. konungsúrskurði 2 desbr. 1907 nefnilega að »endurskoða skattalög landsins og sérstaklega athuga: * • hvort hentugra muni vera að þeir fast- 'r skattar sem nú eru, haldist með hreytingum ?r nauðsynlegar kunna að þykja, eða að fasteignarskattur er er bæði hvíli á fasteignum til sveita og á húsum og lóðum í löggiltum kauptúnum, komi í stað hinna föstu skatta sem nú eru, 2. hvort fært muni vera að hækka að- flutnlngs- og útFIiitningsgjald frá þvf, sem nú er, eða bæta við nýjum tollstofnum eða leiða í lög alment verzlunargjald, svo og koma fram með frumvarp eða tillögur er nefndinni mætti ástæða til virðast. 3. hvort hugsanlegt mundi vera að breyta gildandi ákvæðum um sveitargjöld og gjöld til prests og kirkju.« Pá skýrir nefndin frá hvernig hún hafi starfað og hvernig hún á síðara starfs- tímabili sínu hefir breytt ýmsu aftur (eins og áður er skýrt frá hér í blað- inu) eftir tillögum annara jeða við nán- ari athuganir og ransóknir. Yfirréttar- málafærslumaður Jón Krabbe í Kaup- mannahöfn hafði og aðstoðað nefndina vel »lét uppi rökstutt álit sem einkum er ítarlegt í tilliti til stimpilgjalds.« Hér skal svo prentaður orðrétt nokkur kafli úr innganginum: *Áður en langt væri farið út í ein- stök atriði málsins, þótti nauðsynlegt að taka til ítarlegrar athugunar, hve mikl- ar tekjur landssjóðs þyrftu, að vera til þess, að jafnvægi héldist milli tekna og gjalda, með hliðsjón til þess, hve mikil gjöld landsmenn væru færir um að bera. Að öllu athuguðu kom nefndinni saman um gjaldaáætlun, er nemur 1400 þús. kr. Ef þessi upphæð er borin saman við mannfjölda, koma rúmar 17 krónur á hvern mann að meðaltali, en þess bcr að gæta, að fyrir utan hina eiginlegu skatta hefir landssjóður talsverðar ár- legar tekjur, er koma til frádráttar gjöld- unum, svo sem afgjald af jarðeignum, leigur af innstæðufé viðlagasjóð o. fl., og ennfremur er það vitanlegt, að nokk- uð af gjöldunum kemurniðurá útlend- ingum, t. d. allmikið af vínfangatolli, útflutningsgjaldi, vitagjaldi m. m. Með því að umrædd gjaldaáætlun er und- irstaða undir tillögum nefndarinnar, að því er snertir upphæð nýrra skatta og hækkun á eldri gjöldum og tollum, hef- ir nefndin fundið sér skylt að sundur- liða uákvæmlega og rökstyðja téða á- ætlun. Ennfremurhefirnefndinni þótt við eiga, í sambandi við hinar auknu áiög- ur, að lýsa allítarlega áliti sínu um gjaldþol landsnianna. Um þessi atriði skal skírskotað til II. og III. kafla nefnd- arálitsins. í fjárlögunum fyrir árin 1908 og 1909 eru árstekjur landsjóðs áætlaðar rúml. 11600 þús. króna Þessan áætlun finnur nefndin ekki ástæðu til að breyta. Þó skal þess getið, að á þingi 1907 voru samþykt ný lög um gjóld til land- sjóðs, um vitagjald, um útflutningsgjald, um gjald af útlendri vindlagerð og til- búning á bitter. Ennfremur má búast við, þegar lengra tímabil er haft fyrir augum, að tekjur af póstferðum og sím- um landsins fari vaxandi. Fyrir því þarf naumast að gera ráð, að tekjurnar lækki í heild sinni, jafnvel þó áraskifti geti orðið á einstökum tekjuliðum. Ef allaf tekjur landsjóðs eftir núgildandi lögum, að meðaltali tollhækkun samkvæmt lög- um 31. júlí 1907, eru taldar til jafnað- ar 1160 þús. kr. á ári, vantar 240 þús. kr. til þess að tekjurnar jafnist ávið út- gjöldin, eins og þau eru talin hér að framan. Tekjuauki sá, er þannig verður nauðsynlegur f viðbót við tollhækkun þá, sem nú er í gildi, ætlast nefndin til að fáist á þann hátt er hér segir: Kr. Kr. 1. Fasteignarskattur . 60000 2. Tekjuskattur. . . 60000 3. Eignarskattur . . 60000 180000 Þar frá dragast skatt- ar er afnemast: a. Abdðarskattifr . 17000 b. Lausafjárskattur , 26000 c. Húsaskattur . . 10000 d Tekjuskattur . . 18000 71000 Mismunur 109000 4. Stimpilgjald.................. 25000 5. Hækknn á aukatekjum. . . 15000 6. — - erfðafjárskatti . . 3000 7. — - vitagjaldi . . . 10000 8. — - tollum .... 78000 Samtals 240000 í sambandi við áætlun þessa skal það tekið fram, að eins og bent er til í at- hugasemdum við einstök frumvörp hef- ir nefndin ekki átt kost á áreiðanlegum skýrslum eða öðrum fullnægjandi tækj- um til þess að áætla nákvæmlega ýmsa af þeim tekjuliðum, sem hér eru taldir og á þetta einkum við hina nýju föstu skatta, sér í lagi tekjuskatt og eignaskatt. Af þessu leiðir, að auðveldlega getur svo farið, að téðir skattar reynist fyrst um sinn lægri en gert er ráð fyrir. Aft- ur á móti eru meiri líkur til að aðrar tekjugreinir svo sem stimpilgjald og auka- tekjur fari jafnvel fram úr því sem áætl- að er. Að vísu er örðugt að dæma um þetta með vissu, meðan reynsluna vantar, en þangað til húnerfengin mun vera óhætt að treysta því, að áætlunin í heild sinni fari ekki mjög fjarri réttu lagi. Söngskemtun Geirs ;prófasts Sæ- mundssonar var svo sótt sem vænta mátti, húsfyllir áheyrenda, svo ekki mun hafa verið jafn þéttskipað sem þá í leikhús- inu við nokkura skemtun þai áður. Og söngurinn tókst eins og allir vissu fyr- irfram: ágætlega. Einna mest þótti mörgum koma til að heyra lagið «Rós- in» eftir Árna Thorsteinsson, en annars leiðum vér vorn hest frá að dæma eitt lagið öðru framar. Vér setjum hér söngskrána : B. Rorsteinsson: Jeg vil elska mitt land. F. Abt: Svanasöngur á heiði, Á. Thorsteinsson: Rósin. A. P. Bergreen: Bernskuminning. Jón Laxdal: Sólskríkjan. C. E. F. Weyse: Dunar í trjálundi. a. Thorsteinsson: Kirkjuhvoll. Mendelsohn: Tvær alþýðuvísur. I. P. E, Hartmann: Man eg grænar grundir. B. Rorsteinsson: Taktu sorg mína. Sigfús Einarsson: Gígjan. Ágóðinn af söngnum mun hafa orð- ið um 200 krónur, og getur prófastur- inn því fullnægt áformi sínu og löng- un, og glatt marga fátæklinga í sóknum sínum, nú fyrir jólin. Pau léku undir á piano og harmoníum til skiftis frú S. Sæmnndsson og Sig- urgeir Jónsson söngkennari en einu sinni meðan prófasturinn hvíldi sig lék V. Knudsen eintal autuleikara eða mælti það fram. Látinn er sagður Torfi Sivertsen bóndi í Höfn Borgarfirði, góður bóndi og sæmdarmaður, um fertugt að aldri. (Símfrétt). Prestskosning. Guðbrandur Björns- son kand. theol. frá Miklabæ er kosinn prestur Viðvíkursafnaðar í Skagafirði. Slys vildi aftur til í gagnfræðaskól- anum um síðustu helgi. Einn af nem- endunum (Stetán Thorarensen sonur lyf- sala O. C. Th.) meiddist þá svo að handleggurinn gekk úr liði um olbog- ann. Hafði verið að glíma ásamt skóla- bræðrum sínum. Afmæli Guðl. Guðmundssonar bæj- arfógeta R. af Dbr. p. p. var í gær og í tileftíi áf því flaggað f bÆtluni. Hey til sölu. Yfir 200 hestar af kúastör og nokk- uð af hestaheyi og töðu er til sölu frá Kaupangsbakkanum. Lysthafendur snúi sér sem fyrst til lyfsala O. C. Thorarensen. Auglýsing. Haustið 1908 var þetta óskilafé selt Skútustaðahreppi: 1. Hvítur lamgeldingur: mark, geir- stýft hægra, sneiðrifaðframan vinstra- 2. Hvít ær gömul: mark, sýlt lögg framan hægra, sýlt lögg framan viustra. 3. Lambhrúturhvítur: mark, sneitt fram- an fjöður aftan hægra. stúfrifað fjöð- ur framan vinstra. 4. Hvít lambimbur : mark stýft hægra, fjöður framan vinstra. Litluströnd. 15. nóv. 1908., Jón Stefdnsson. m Reir, sem ætla að fá sér ný föt fyrir jólin, ættu að muna eftir að karlmanna- fataefni eru lang fjölbreyttust og bezt í Vefnaðarvöruverzlun Gudmamf Efterfl. Tclpnvlí frimprVÍ e!c*r' °£ ynSr' kaupir iMCllin 11111101A1 hæsta verði og borg- ar í peningum Júlíus Ruben Vestervotdgade 96 Köbenhavn Prentsmiðja Björns Jónssonar. Gott mjör kaupir verzlun /. V. Havsteens i Oddeyri.

x

Norðri

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Norðri
https://timarit.is/publication/201

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.