Norðri - 24.11.1909, Blaðsíða 3

NR. 47
NORÐRI
187
Og hvaða kjördænii er þetta sem ríð-
ur á vaðið? Rað er kjördæmi hins mikla
manns, sem er ástmögur íslands, Jóns
heitins Sigurðssonar. Rað lítur svo út,
að hans góði andi hafi svifið niður að
sínum gömlu kjósendum og niðjum
þeirra, hvíslað í eyru þeirra og sagt:
»Vaknið til dugnaðar og dáða, hrindið
af stóli harðstjóranum, sem nú ræður
lögum og lofum í landi voru, sem
stjórnar hér með harðri hendi, lætur
hlutdrægnina ráða mestu, hvað sem
heill landsins líður. Hrindið af stóli full-
trúum þeim sem hafa fylkt sér í kringum
þennan mann, og orðið til þess að hafa
þau mál að leiksoppi sem hefðu getað
orðið til endurreisnar þjóð vorri og
landi.«
Þetta hlýtur að vekja alvarlega um-
hugsun hjá mörgum fleirum en Vestur-
ísfirðingum. Fordæmi þeirra ætti að
verða til eftirbreytni fyrir alt landið.
Hvert einasta kjördæmi ætti að halda
fundi og kveða upp skýrt og skorinort
álit sitt um gerðir þings og stjórnar.
Rað mun ekkert kjördæmi landsins
gefa skrifað undir nema lítinn hluta þess,
sem fram hefur farið síðan 10. septbr.
1908, og því er fylsta þörf á að kjós-
endurnir komi fram með ákveðnar tillögur
um gerðir þings og stjórnar.
«Hálfnað er verk þá hafið er.« Vest-
firðingar hafa byrjað, komi aðrir á ept-
ir. —
E. S.
í fótspor Nellemanns
Þegar íslenzka ráðaneytið var flult
heim til íslands, var svo um samið við
stjórn Dana, að ráðherra íslands skyldi
skipa alla starfsmenn á skrifstoíu íslenzka
ráðaneytisins í Kaupmannahöfn, þó þeir
væru launaðir af dönsku fé. Ennfrem-
ur var það áskilið, að forstöðumaður
skrifstofunnar skyldi ekki vera konung-
legur embættismaður, heldur vera skip-
aður af ráðherranum einum. Var þetta
gert með tvent fyrir augum. í fyrsta
lagi til að tryggja sér, að forstöðumað-
urinn yrði jafnan ís I e n d i n g u r, og
í öðru lagi, að ráðherranum væri í lófa
lagið að skifta um forstöðumann, ef á
þyrfti að halda, með því áríðandi væri
að hafa jafnan mann í þessari stöðu,
sem ráðherrann mætti fyllilega treysta
og starfaði í fullu samræmi við hann,
hvort sem hann fylgdi þessari eða ann-
ari pólitískri stefnu, eða hvaða flokkur
sem væri við völdin. Retta væri
svo áríðandi vegna þess, að forstöðu-
maður skrifstofunnar yrði jafnframt að
vera einskonar stjórnarfulltrúi fyrir ís-
land í Danmörku, sem ráðherrann yrði
að geta reilt sig á í öllu tilliti og hvað
sem í skærist milli Dana og íslendinga.
í samræmi við þetta var Islendingur-
inn Ólafur Halldórsson, konferensráð,
skipaður í þessa stöðu, og hefir hann
haft hana á hendi þangað til nú, er
hann hefir orðið að láta af henni sök-
um heilsubrests. En hvað gerir ráðherr-
ann okkar þá, sjálfstæðispostulinn mikli?
Hann gerir sér hægt um vik og skipar
d a n s k a n mann í stöðina. Hefir sjálf-
sagt álitið, að «dönsku mömmu« mundi
koma það betur. Hefur hann að því
leyti fetað trúlega í fótspor Nellemanns
gamla. Árið 1848 var það ákveðið, að
forstöðumaður íslenzku skrifstofunnar í
Kaupmannahöfn skytdi vera í s I e n d-
i n g u r, og hélzt það um 40 ára skeið,
uns Nellemann breytti til og og skipaði
í þá stöðu fyrst danskan mann af ís-
lenzkum ættum (Hilmar Stephensen), en
síðan aldanskan tnann (Dybdal). Björn
Jónsson hefir tekið sér þetta til fyrir-
myndai', og tiú skiþað í stöðuna dansk-
an mann af íslenzkri ætt í móðurkyn,
sem hvorki getur talað né ritað íslenzku,
en kvað skilja eitthvað í henni á bók.
Honum hefir þótt 5 ára bil nægilega
langt fyrir í s I e n d i n g í þeirri stöðu,
verið það hraðstígari en danska stjórn-
in forðum. Hve langt hann ætlar að
láta líða, þangað til hann er búinn að
gera menninn aldanskan, í báðar
ættir, er ekki gott að vita. En skamma
stund tók það fyrir Nellemann gamla,
og má þá búast við, að lærisveinninn
verði ekki öllu seinni í svifunum, þeg-
ar svo vel er byrjað. Sjálfsagt álitið
tryggara, að vera búinn að gera þá
breytingu áður en skilnaðarbaráttan hefst
við Dani, sú er þingvallafundarályktun-
in fyrirskipar, og sem »ísafold» hefir
lýst yfir að núverandi stjórn haldi fast
við.
Ekki vantar stjórnvizkuna hjá bjarn-
dýrunuin, sem nú ráða í landi!
Skagafirði
2. nóvbr. 1909.
Tíðin hefir verið mjög stirð frá byr-
jun októbermánaðar. Snemma í þeim
mánuði varð að gefa stóðhrossum inni
sumstaðar í Blönduhlíð, og er það ó-
vanalegt á þeim tíma árs í slíku útbeit-
arplássi. Norðaustandrif hefir verið
mestan hluta októbermánaðar og því
vart orðið á sjó komið, en afli lítill hjá
þeim sem róið hafa til fiskjar. Talsvert
mikinn rekavið hafa Skagamenn fengið
á fjörur sínar, sem hið langvinna norð-
austandrif hefir fært þeim ; annars þyk-
ir reki vera mjög að minka, en hefir
verið óvanalega mikill í þessum garði.
Skaginn er líka með beztu rekaplássum
á Norðurlandi og liggur svo vel við
norðaustanáttinni, sem er svo afartíð hér
á Norðurlandi.
Mikill vágestur komsl hingað í hér-
aðið árið 1906, sem megn óþægindi
geta stafað af. Eg á við rottur, sem illu
heilli komust í land úr norskum skips-
dalli, sem strandaði á Sauðárkrók hanst-
ið 1906 í aflandsvindi og þólti það fá-
dæmi. Rotturnar hafa fjölgað afarmikið
og gera stórusla bæði á Sauðárkrók og
þó sérstaklega úti um sveitiruar, ekki
sízt á Reykjaströnd, þar sem orðinn er
aragrúi af þeim og liggur nærri að þær
gjöreyðileggi þar alla torfbæi, grafa
holur þvert og endilangt eftir öllum
torfveggjum og gjöra þannig lítt líft í
torfbæjum að vetrarlagi. Rær breiðast
ótrúlega fljótt út um sveitirnar og virð-
ist svo sem stór vatnsföltíálmi ekki hið
minsta útbreiðstu þeirra. Ef rotturnar
halda áfram að breiðast út, er það hvorki
meira né minna en dauðadómur yíir
öllum torfbyggingum, auk margvfslegrar
annarar eyðileggingar, er þær valda.
Rað hefir hingað til verið einn af aðal-
kostum Norðurlands fram yfir Suður-
land, að sakir lítilla rigninga hefir ver-
ið hægt að nota torf til byggingu og
geta þannig sparað sér að mun aðkaup
útlends byggingarefnis. En nú virðist
horfur á að ekki dugi annað en stein-
byggingar, ef rotturnar breiðast út. Víða
erlendis er rottudráp verðlaunað. íhug-
unarefni sýnist það vera, hvort ekki væri
rétt að taka upp þá tilhögun hér og Iáta
sveitarsjóðina borga t. d. 5 aura fyrir
hverja rottu, sem drepin er.
Fjártaka hefir verið með mesta móti
í haust, enda gengið allhart eftir greiðslu
verzlunarskulda; frá Sauðárkrók hafa ver-
ið fluttar út í haust um 2600 tunnur
af kjöti. Gærur hafa verið keyptar fyrir
peninga, og hefir það bætt mikið úr
peningaeklunni hjá þeim, sem hafa ver-
ið svo stæðir, að þeir hafa getað látið
gærurnar fyrir peninga og ekki þurft að
láta þær upp í verzlunarskuldir. Mér
dettur í hug það sem haft er eftir ein-
um þjóðkunnum manni, sem varð að
orði, er til rætt varð um peningavand-
ræðin: «Allir fala um peningaekluna í
landinu, en eigum við ekki heldur að
kalia það fátækt?« Sí og æ hljómar það,
að bæta þurfi úr peningaeklunni í land-
inu, en það verður sannarlega ekki gert
á varanlegan hátt tneð því að útvega
bötikunum meira og meira fé til útlána,
aðeins til að flytja til skuldirnar eða ef
til vill auka skuldasúpuna. Varanleg bót
á peningaeklunni fæst auðvitað aðeins
með því, að þjóðin framleiði meira en
hún eyðir. Sé framleiðslan meiri en eyðsl-
an, má auðvitað altaf fá peninga fyrir
mismuninn, jafnvel með okkar illræmdu
vöruskiftaverzlun. Eg fæ því ekki skilið
annað en þeir menn hafi rétt fyrir sér
í öllutn aðalatriðum, sem halda því fram,
að það beri vott um bága afkomu lands-
manna, að innfluttar vörur nema árlega
mörgum miljónum meira en útfluttar
vörur; mismunurinn er auðvitað aukin
skuld landsmanna við útlönd, eða sér-
staklega verzlenda og vörupantenda til
viðskiftasambanda sinna erlendis.
Lítil ánægja ríkir hér með gjörðir síð-
asta þings. Það er sannnefnt skýjaborga-
þing, sem hefir óspart haldið sér við
hið háfleyga, en ekki hugsað um of um
málefni þau sem nær lágu og þarflegri
máttu virðast. Sambandslagafrumvarpið
þótti óhafandi og því fleygt og átti að
sigla hærri byr. Frekari árangur þar af
enn óséður. Pingtíðindin bergmála af
orðskrumi um að þetta og hitt sé svo
nauðsynlegt fyrir þjóðmetnað vorn og
þjóðstolt, t. d. háskólabáknið og vígslu-
biskupatildrið, Nær virðist liggja að þing-
ið hefði lagt sig í líma til að bæta að-
alatvinnuvegina, landbúnað og sjávarút-
veg, og helgað því mestan tíma sinn,
því að hætt er við, að lifi ekki á þess-
um háskóla, að minsta kosti ekki til
langframa, hversu nauðsynlegur sem
hann kann að vera fyrir þjóðmetnaðinn
og þjóðstoltið.
Drukknun.
Snemma í þ. m, druknaði í Mývatni
Sveinn Friðfinnsson, vinnumaðuráSkútu-
stöðum hjá Árna próf. Jónssyni. Hann
var á ferð eftir vatninu á skautum, og
virðist hafa runnið í vök, sem var
í ísinn, því hattur hans og stafur fund-
ust skamt frá vökinni. — Hann var rúml.
tvítugur að aldri. —
Kíghóstinn
gengur víða hér við Eyjafjörð. Á
Siglufirði hafa dáið úr honum nokkur
börn og einnig i Svarfaðardal. Hér í
bænum mun hann þó vera fremur væg-
ur. Auk kíghóstans gengur hér ill-
kynjuð kvefsótt, og hafa margir legið
rúmfastir dögum saman,
Veðrátta
hefir verið hin ákjósanlegasta síð-
ustu daga, logn og bjartviðri með litlu
frosti. Snjór er víða lítill í lágsveitum,
en víðast hvar mikill er dregur til fjalla.
Skip.
Aalesund kom 22. þ. m. með kol til
Edinborgarverzlunar hér í bænum.
Egill kom í gær.
Laura er væntanleg um helgina.
Útkomu Norðra
var hraðað um einn dag sökum stór-
tíðinda þeirra, er þetta blað flytur.
160
um listagáfuna, og lét vonskudembu og hlátur rigna
yfir sinn fallna óvin. Lautenantarnir bættust við sigri-
hrósandi, og það kom þá í Ijós, að allir karlmenn-
irnir höfðu verið mjög gramir út af þessum bónda-
riddara, en kvenfólkið hugsaði að sínu leyti mest um
Júlíu, sem hafði fengið maklega hegningu fyrir sitt
opinbeia slúður við klaufa, sem ekki hafði vit á því.
Regar þetta loksins var um garð gengið og hljóð-
færaslátturinn byrjaði aftur óþvingaður hófst «slaufu-
dansinn* með slíkri gleði, eins og þegarfjörið eykst
í sveitaveislu, er loftið hefir hreinsast með voðalegri
þrumuskúr.
Gustav Kröger kom fljótlega í Ijós aftur meðal
gesta sinna. Þótt hann í raun og veru væri bæði
gramur og sneyptur yfir klaufaskapnuin í sjálfum sér,
að hafaverið valdurað þessubannsettu atviki, þá var hann
altof mikill gestgjafi og heimsmaður til að eyðilegg-
ja kvöldið og svíkjast undan skyldu sinni. »
Gömlu mennirnir tóku aftur að fá sér slag í
svælu og reyk.
Æskulýðurinn í salnum skemti sér eins og ekk-
ert hefði í skorist, og Kröger lét halda veitingunum
áfram kappsamlega til síðustu stundar; en þó var
ómögulegt að dyljast þess, að veislugleðin hafði orð-
ið fyrir þeim halla, sem ekki var hægt að bæta.
157
þar inni; gluggi stóð opinn, sem vissi út að sjónum,
þar var svalt og kyrt; veizluglaumurinn heyrðist að-
eins í fjarlægð. Hinn ungi maður áttaði sig, þeg-
ar loftsvalinn lék um hann. Hann nam staðar og
ætlaði einmitt að fara að læðast út, þegar Kröger
tók alt í einu eftir honum fyrir aftan sig og sagði:
Hver fjandinn! Ó; eruð það þér?«
Héðan af var ómögulegt að draga sig í hlé;
Törres áttaði sig, hann hafði nærri því eins og mist
móðinn ofurlitla stund.
»Þér verðið sjálfsagt hissa, herra Kröger,« sagði
Törres nokkuð óviss, »eg hef nokkuð mikilsvarðandi
að segja yður— og biðja yður um.«
»Kaupsýslur á morgun!« sagði Kröger og band-
aði út með hendinni, hann stóð uppi á stól, sem
stóð fyrir framan háan skáp og leitaði að vindl-
unum.
»Rað er eiginlega ekki kaupsýslan; það er einka-
mál — algerlega einkamál!« sagði Törress djarfari.
«Hum!« sagði Kröger og steig niður með erf-
iðismunum.
Pað sló svita út um Törres, en þó var enginn
bilbugur á honum.
»Eg viidi tala við yður, Kröger, af því það er
siður, að fá samþykki foreldranna.»