Norðri - 01.12.1909, Blaðsíða 1

Ritstjóri Björn Líndal Brekkugata 19,
IV. 48.
Akureyri, miðvikudaginn 1. desember.
1909.
Fregnmiði „Norðra”
Reykjavík kl. 6 e. h.
Hér um bil 7000 manna héldu mótmælafund
á Lækjartorgi kl. 3 í dag, og var þar samþykt
mótmælalaust þessi tillaga:
„Fundurinn mótmælir aðförum Björns Jónsson-
ar ráðherra gagnvart Landsbankanum og Lands-
bankastjórninni, telur atferli hans ófyrirleitna mis-
beiting á valdi inn á við, óþolandi lítilsvirðingu á
*
sæmd og hagsmunum Islands út á við, og talandi
vott um það, að honum sé ekki trúandi fyrir því
embætti, sem hann hefir á hendi. Pess vegna krefst
fundurinn þess, að hann leggi nú þegar niður ráð-
herraembættið.“
Ráðherrann hafði látið skipa öllum lögregluþjón-
um og næturvörðum bæjarinns á tröppurnar heima
hjá sér og fylkt þar 20 til 30 hálfvöxnum strákum,
sem æptu s^o að fundarsamþyktin varð eigi lesin upp
/ sæmilegu hljóði. Bæjarfógetinn var loks sótturog
þá beðinn að afhenda ráðherra furtdarsamþyktina, en
ráðherrann neitaði að taka við henni fyr en á em-
bættisskrifstofunni á morgun. Almenn, óstjórnleg
gremja yfir ráðherra, enda ómaði um langan tíma úr
öllum áttum frá mannfjöldanumx Niður með ráðherr-
ann. Niður með Björn Jónsson. Niður með láns-
traustsmorðingja Iandsins.
í símtali við Reykjavík hefir Norðra aukþess ver-
ið skýrt frá því, að einhverjir af lífverði ráðherrans
hafi s t r á ð s a n d i í a u g u n á f ó 1 k i n u, við
ráðherrabústaðinn.
Knud Zimsen verkfræðingur ogJón í Múla færa
ráðherranum vantraustsyfirlýsinguna á morgun.

Sakirnar.
Björn Jónsson ráðlierra hefir enn eigi
séð svo sóma sinn, eða virt þjóðina
þess að birta opinberlega þær ástæður,
er hann þykist hafa til hinna afarþungu
og gífurlegu saka, er hann hefir borið
á bankastjórnina. Að sönnu hefir stjórn-
arblaðið «ísafold» talið upp nokkrar á-
stæður og «Norðurland« tekið þær upp
eftir henni, en nefndarálit ransóknar-
nefndarinnar hefir ennþá eigi verið birt,
enda hefir heyrst að til þess séu góðar
og gildar ástæður, þær, að nefndarálit-
ið sé í raun og veru ekki til ennþá.
Sannleikurinn mun vera sá, að nefnd-
in hafi eigi til þessa afhent stjórninni
neitf skriflegt rtefndarálit, nema að eins
viðvíkjandi því atriði, er minst var á
hér í blaðinu síðast, óhlýðni banka-
stjórnarinnar gegn skipun Björns Jóns-
sonar um það að færa til bókar ástæð-
ur fyrir synjun lána. En þessi skipun
stríðir þvert á rnóti reglugerð Eands-
bankans 8. apríl 1894,20. gr., enda hef-
ir »Norðurland« ekki þorað að tilfæra
þessa ásökun.
Svo lýgileg er þessi saga um nefnd-
arálitið, að eigi er undarlegt, þótt menn
eigi bágt með að trúa henni,
Svo ótrúlegt er það, að ráðherrann
hafi hlaupið út í það, að gera jafn þýð-
ingarm;kla sfjórnarráðstöfun, aðeins eft-
ir lausu munnlegu fleipri og þvaðri
nefndarinnar, að öllum þeim, er eigi
þekkja ráðherrann rétt er vorkunn, þótt
þeir haldi, að það geti eigi verið satt. —
En það mun seinna koma í Ijós, hvort
þetta er satt eða ekki, því að dagsetn-
ing nefndarálitsins mun bera það með
sér á sínum títna, ef það annars nokk-
urntíma verðu birt almenning.
Astæður þær eða sakir, sem «Norð-
urland» tilfærir eftir «ísafold» eru þessar:
140,000 kr. i vlxillánum hafa verið
veittar ólöglega af siarfsmönnum bank-
ans, dn heimildar bankastjórnarinnar.
Lög og reglur um sjálfskuldarábyrgð-
arlán hafu verið margbrotin.
Lánin hafa verið vanrækt.
Bankareikningar i mörg ár ekki ver-
ið bornir undir úrskurð landsstjótnar-
innar.
Lántökuheimildir hefir oft vantað.
Sparisjóður bankans ógerður upp um
átta ár.
Rannsöknarnefndin lítur svo á, að
bankastjórnin hafi verið nauðaókunnug
bankanum.
Þessar sakir eru flestar svo óákveðn-
ar, að á þeim ei ekkert að græða. Þær
eru ekkert annað en órökstuddar full-
yrðingar og vindhögg út í Joftið. Hvað
er ólöglegt við veitingar víxillánanna?
I hverju eru hin ntörgu brot á lögum
og reglum bankans um sjálfskuldará-
byrgðarlán fólgin? Bankastjórnin hefir
orðið að geta sér til, hvað henni sé
fundið til saka í þessu efni, og hefir
þar stuðst við munnlegt nöldur ransókn-
amefndarinnar. Skoðanir sínar í þess-
um efnum hefir hún látið í ljósi í minni-
hlutablöðunum í Reykjavík. Hvað snert-
ir víxillánin, þá hefir það oft verið venja
við Landsbankann í Reykjavík að banka-
stjórnin hefir gefið skriflega skipun til
starfsmanna bankans um það að greiða
víxilverðið þeim, er bankinn hefir keypt
víxilinn af. Regar utn framlenging víxla
er að ræða, eru auðvitað engir pening-
ar borgaðir út úr bankanum. Skuldu-
nauturinn kemur með nýjan víxil, er
bankinn kaupir í stað hins gamla og
jafnframt greiðir skuldunauturinn vexti
fyrirfram og mismuninn á víxlunum,
því að oftast er nýi víxillinn lægri en
hinn gamli; það er með öðrum orðum
borgað af skuldinni. í slíkutn tilfellum
hefir það oftast verið reglan, að banka-
stjórnin hefir aðeins gefið munnlegi
samþykki sitt til þessa, og starfsmenn
bankans afgreitt þessi mál að öðru leyti.
Retta nefnir stjórnin ólöglega veitt víx-
illán, þótt aliir heilvita menn geti séð í
lögum og reglugerð bankans og sann-
færst um, að hér er alls ekki um nokk-
urt lögbrot að ræða. Bankastjórnin full-
yrðir, að þessi ásökun geti ekki verið
bygð á neinum öðrum ástæðum, og ef
svo er, sem engin ástæða er til að ef-
ast um, þá hefir ráðherrann hérboriðá-
bankastjórnina vísvitandi lognar sakir.
Hvað þá ásökun snertir, að «lög og
reglur um sjálfskuldarábyrgðarlán hafi
verið margbrotin», þá þverneitar öll
bankastjórnin því, að hún sé á nokkr-
um rökum bygð. Það sem hún helzt
getur hugsað sér, að henni sé hér gefið
að sök er það að bankastjórinn, fram-
kvæmdarstjóri bankans, hefir stundum
veitt lán án þess- að gæzlustjórar hafi
verið viðstaddir, En til þess hefir bank-
astjórinn fullkomna tagaheímild. Gæzlu-
stjórunum er ekki ætlað að vera i bank-
anum nokkurn ákveðinn tíma dagsins;
reglugerðin heimtar aðeins, að minsta
kosti annarhvor þeirra sé þar eina stund
einhvern tíma dagsins, meðan bankinn
er opinn, og að öðru leyti «svo oft
sem þörf er á.«
Þótt þeir hafi gert sér það að reglu að
vera þar daglega ákveðnaklukkustund, þá
er það engin bein lagaskylda. Það kem-
ur því auðvitað oft fyrir, að bankastjór-
inn er einn af stjórninni í bankanum,
þegar lánsbeiðslur koma. Báðir gæzlu-
stjórarnir hafa föstum embættum að
gegna og getur oft komið fyrir að þeim
sakir embættisanna séómögulegt að mæta
í bankanum, þótt langferðamaður sé
kominn í bankann með lánbeiðni. Hon-
um getur oft riðið það á afarmiklu að
þurfa ekki að bíða til næsta dags, og
væri það því blátt áfram ranglátt og
skaðlegt, að neita honum um afgreiðslu.
Þingið kýs gæzlustjórana og hefir nú
um mörg ár valið þessa sömu menn,
vitandi það, að þeir geta ekki verið
ölluin stundum í bankanum, nema þeir
vanræki embættisstörf sín. Hvorki lögin,
reglugerðin né þingið gera því ráð fyr-
ir að gæzlustjórarnir séu staddir í bank-
anum allan þann tíma dagsins, sem ó-
hjákvæmilegt má heita að veita tán. —
Þessi ásökun er því einnig á engum
rökum bygð. Hér ber ráðherrann því
einnig rangar sakir á bankastjórnina.
Sú ákæra, að sparisjóður bankans hafi
ekki verið gerður upp í 8 ár, er blátt
áfram lýgi. í sparisjóðsreikningana hef-
ir slæðst inn mjög lítils háttar reikn-
ingsvilla, sem hingað til hefir eigi ver
ið unnt að finna. Munar þetta 30 kr.
bankanum i hag, þannig að það eru 30
kr. meira í sparisjóði bankans heldur en
sparisjóðsreikningar inneigenda sýna.
Þá neitar bankastjórnin því afdráttar-
laust, að nokkrar lántökuheimildir vanti.
Að bankareikningarnir hafi í mörg ár
eigi verið bornir undir úrskurð lands-
stjórnarinnar, er visvitandi ósannindi.
Ákærurnar um það að lánin hafi ver-
ið vanrækt og að bankastjórnin hafi ver-
ið nauða ókunnug bankanum, eru þess
eðlis, að þær eru í raun og veru engra
svara verðar. Það má lengi um það
þrátta, hvort lán hafi verið vanrækt eða
ekki.
Auðvitað eru sum af lánum Lands-
bankans orðin miður tryggileg og ef til
vill tapast eitthvað af þeim algerlega.
En á slíku getur engin bankastjórn
um víða veröld borið ábyrgð. En á
hinu ber hún ábyrgð, að þegar hún
veitir lánið, þá sé sæmilegtrygging fyr-
ir því.
Hún hefir engan rétt til þess að blanda
sér í fjármál þeirra manna, er bankan-
um skulda, fyr en kröfur bankans eru
fallnar í gjalddaga.
Hún getur því eigi hindrað skuldu-
nauta sína í því að sóa brott eignum
sínum, og því síður getör hún við því
gert, þótt þeir fyrir óhöpp og tilviljan-
ir tapi fé. En þegar lánið er komið í
hættu þá má aitaf deila um það, hvað
réttast sé að gera, hvort þá sé hagvæn-
legra að ganga að skuldunautunum og