Norðri - 17.09.1910, Síða 1

V. 35.
1910.
*®c3 NORÐR
Akureyri, laugardaginn 17. september.
CV
Cv*»

Gl. Carlsberg Lager öí
Carlsberg Pilsner
Alstaðar hæstu verðlaun.
Þola lengsta geymslu.
Beztu öltegundir.j
im
Handelsselskabet „ISAFOLD“
selur allar íslenzkar afurðir með hæsta verði.
Skrifstófa í Kaupmannahöfn Kvæsthusgade, 3
í Hamburg Klosterstrasse 24—26.
Símnefni:
FJALLKONAN Kaupmannahöfn. RICKSIEVERS Hamburg
GEYSIR Reykjavík.
Til minnis.
Bæjarfógetaskrifstofan opin kl. 10—2, 4—6
Bæjarsjóður, Lækjargötu 2, mánud. mið-
vikud. og laugardaga kl. 4—6
Kitsímastöðin virka daga 8 f. h. til 9 e. h.
helga daga 8—11 og 4—6
Bókasafnið, þriðjud.. fimtud. og laugard-
5—8. Sunnudögum 10—11 og 4—8
l’ósthúsið hvern virkan dag 9—2og4—7
helgid. 10—11 f. h.
Utbú Islandsbanka 11--2
Utbú Landsbankans 11—2
Stúkan Akureyri fundard. þriðjud.kv.kl. 8.
Brynja miðviícudagskvöld kl. 8.
Isafold Fjallkonan sunnudagskv. kl. 4.
Trúföst mánudagskv. kl. 8.
„Fríkirkja“
Eftir M. J.
I.
Um fríkirkju hér á landi kemur aftur
og aftur hljóð úr horni — síðasta tbl.
»Norðurlands.» Pað er nú gott og
blessað, að því mikla nýmæli sé hreyft
á blöðum vorum, en hingað til má ve
egja, að þeir tali mest um Ólaf Trygg-
vason, sem hvorki hafa heyrt hann né
séð. Hina síðast nefnd grein legst öll
á prestana og hamast móti ásælni þeirra
og eftirgangsmunum að ná í sérréttindi
og uPPgang. En slíkar röksemdir sé eg
ekki betur en séu eintómt b u I I. Eða
heldur höfundurinn, að fríkirkjuprestar
— einkum ef þeim yrði ætluð sviplík
staða, en meiri og stærri skylduverk,
mundu gleyma að áskilja sér jafn-sæmi-
leg kjör og lífsskilyrði eins og þau, sem
prestar vorir hafa nú? En hvað er svo
fríkirkja? Þessu hefir enginn enn svarað
í blöðum eða ritum hér á landi, og
þetta þarf þó fyrst að skýra fyrir þjóð-
inni. I «Nýju kirkjublaði® var bent til í
lítilli grein, hvernig fríkirkjustjórn væri
yfirleitt komið fyrir, einkum á Englandi,
og þar tekið fram þrenskonar fyrirkomu-
lag, 1. þar sem klerkar hafa megin ráð-
in (með biskupum, eða á annan hátt,
svo sem þingum og kjörinni yfirstjórn.)
2. þar sem söfnuðirnir sjálfir ráða mestu
og prestar eru fremur þjónar en fyrir-
menn, og 3. þar sem söfnuðir skifta
öllu valdi milli sín og prestanna eins
og bezt þykir fara. Pað er lýðvalds-
fyrirkomlagið, en það er óvíða að finna
ómeingað enn. Flestar enskar fríkirkjur
hafa það fyrirkomulag, sem nefnt er
í miðið, — eða þá eru prestar svo
bundnir við borð með kirkjulegum
handfestuskrám, að frelsi þeirra verður
mjög takmarkað, einkum hvað tíðaskrár
og kenningar snertir. Eru þeir því oft
lausir í embættum, eða er vísað frá,
ellegar þeir hverfa til annara trúarflokka,
er þeim eru betur að skapi. Þetta
los þykir mjög ágerast á þessum van-
trúartímum. Allir finna að stjórn og
eftirlit þurfi, en hvað verður af frelsinu
ef of langt er farið? Andríkir og vilja
sterkir menn una og illa að eiga em-
bætti sitt og ytri velferð undir atkvæð-
um alþýðu manna, sem misjafnlega
kann með atkvæði að fara og alloftast
verðurað bráð æsingamanna. Hið eina
ráð væri að velja sér presta eftir
mannkostum, en ekki eftir kreddum eða
trúarjátningum; en miklu meira eimir
eftir af gamalli trúarþrælkun hjá alþýðu
en svo, að kenningarfrelsi megi verða
leyft í söfnuðum, þótt fríkirkjur kalli
sig. En kenningar frelsið er fremstaskil-
yrðið.
Trúarófrelsi hefir og til þessn verið
meira í þeim kirkjum en í flestum rík-
iskirkjum. M. J.
Nokkrar athugasemdir.
Eftir Ófeig.
(Meðhjálparaefnið. 10 ára samningarnir
og nýja stefnan í Norðurlandi.)
Mér kemur það eigi á óvart, þótt eg
fái ofurlitlar hnútur í blöðunum út af
skrifum mínum í Norðra um landsmál,
og satt að segja átti eg von á meiru
ryki út af bersögli mlnu um bannlögin
en eg fékk frá St. St., sem eigi kvað
vera skólameistarinn, heldur fyrsta með-
hjálparaefni þeirra Akureyrarmanna.
Eins og völdu meðhjálparaefni sæmir,
sem nýlega er kominn úr hreinsunar-
eldinum, er hann mjög hógvær, en sýn-
ir þó með fullri djörfung að hann er
orðinn stautfær á bænina. En þótt skiln-
ingi hans á henni kunni að vera í ein-
hverju ábótavant er það prófasts að ráða
bót á því áður en hann er leiddur í
kórinn. Og þess er eg fullviss, að al-
drei gerir hann alvöru af því, að reyna
til að snúa bæninni upp á þingið og
landsstjórnina til að reyna með því
að særa fram endurreisn þrællyndrar
miðaldastefnu í löggjöf og stjórn. Mun
hann láta sér víti Oaldra-Lofts að varnaði
verða, sem sneri henni upp á önnur
stjórnarvöld en hún var stíluð til.
En það var eigi hið veigalausa svar
meðhjálparaefnisins sem eg ætlaði að
ræða um, því skoðanir þær sem eg
færði fram gegn bannlagastefnunnistanda
fastari fótum en svo, að þessar gömlu
upptuggur hans, sem hann sjálfur getur
eigi melt, hnekki þeim hið minsta.
Fáð var um skipakaup landssjóðs og
10 ára samningana, sem mig langar til
að segja fáein orð.
Eg hefi efalaust komið einhverstaðar
óþægilega við í skipakaupagrein minni,
þótt eg vildi engan meiða, því nú er
gripið langt um hvatskeytlegar framm í
fyrir mér í <NI.» en vant er að gera;
þótt eg sé eigi kallaður nema »aula-
bárður« og «brjóstum kennanlegur aum-
ingi», er þess að gæta, að meirihluta-
blöðin pína sig eins og þau geta um
þessar mundir að forðast stóryrðin, og
þótt þau séu sljófari fyrir sínum skömm-
um en annara, munu þau samt í bráð-
ina ofurlítið varkárari.
Eg heyri sagt að um þessar mundir
sé verið að semja um að láta ýms stói -
yrði milli blaðanna og ráðherra fallast
í faðma. Ef til vill vildi «N1.» fallast
á það við mig og aðra er um lands-
mál rita, að við hver um sig tækjum
upp þá reglu að kalla alla, er væru oss
eigi sammála um landsmál, «aulabárða«
eða öllu heldur bara »aula». Afleiðing-
in af slíku samkomulagi væri það, að
hver og einn nefndi andstæðing sinn
«aula» og fengi þetta nafn þá nokkuð
breytta þýðingu við það sem nú er.
Um 10 ára samningana er það að
segja, að sá sem gerður er við sam-
einaða eimskipafélagið af dönsku stjórn-
inni og undirskrifaður er af íslands ráð-
herra, gerir engar kröfur til styrks af
landssjóði, svo landið hefir engin út-
gjöld við þann samning. Þar er heldur
ekki með einu orði minst á að þingið
megi ekki kaupa skip fyrir landssjóð.
10 ára samningurinn við Thore-félagið
skuldbindur landið aftur til að greiða
60 þús. kr. til félagsins á ári í 10 ár,
og get eg mér til, að Nl.-maðurinn
nefni mig aula fyrir að láta mér koma
til hugar að þingið færi að kaupa skip
til millilanda- og strandferða meðan það
sé bundið við þessi árlegu útgjöld.
Eg horfði að visu nokkuð lengra í
þessu máli en Nl.-maðurinn, en mér
sást þó eigi yfir þetta atriði. En fyrir
því að hann sér ekki mögulegleikana
til þess að þingið flækist inn í skipa-
kaup, þrátt fyrir 10 ára samningana
verður hann «aulabárður« hjá mér og
eg hugsa hjá einhverjum fleirum. Mögu-
leikarnir eru:
1. Samningunum má breyta með sam-
þykki beggja málsaðila.
2. Kæmi tilboð frá Thorefélaginu eins
og í fyrra að kaupa x/z úthaldið, sjá
allir, að tillagið gerir hvorki til né
frá þótt gengið yrði að kaupunum.
3. Samningarnir við Thorefélagið hafa
ekki reynst svo vel í sumar, að ýms-
ir þingmenn geti eigi haft jafnmikla
hvöt og í fyrra til að braska í skipa-
kaupum.
Petta verður að nægja sem ástæða
til, að eg mælist til að alþingiskjósend-
ur hreyfi með mér landssjóðsskipskaupa-
málinu á þingmálafundum.
F*að eftirtektarverðasta við þær athuga-
semdir, sem gerðar hafa verið við ræð-
ur mínar í Norðra, er, að í «N1.» rekur
ný stefna upp hausinn. Raunar er hún
eigi ný í veröldinni, en hún er ný fyr-
ir oss íslendinga. Rað er tillagan um að
flytja pólitíska «aulabárða« út úr land-
inu á landssjóðs galeiðum. Rótt þessu
sé kastað fram með lítilli alvöru í Nl.
hefir samt alt að því eins ólíklegt skeð
á voru landi síðustu árin eins og að ein-
mitt þessi stefna kunni að geta unnið sér
forvigismenn og áhangendur, og þá
myndi Nl. geta talið sér það til frama
að hafa fyrst hreyft henni. Það er eigi
dæmalaust að sú kynslóð sem alin er
upp við sjálfræði og agaleysi og hefir
eigi hlotið nema lélega yfirborðsmennt-
un, verði ófrjólynd og kúgunargjörn í‘
stjórnfrjálsu landi og telji «framför í