Norðri - 10.02.1911, Síða 1
VI. 5.
Akureyri, 10. febrúar.
1911.
Áfgreiðsla
VI. árs
„NORÐRA"
verður fyrst um sinn
í Brekkugötu 7
hjá Sveini Sigurjónssyni.
Nýir kaupendur að
VI. ári „Norðra“
fá í kaupbæti það, sem út er
komið af hinni ágætu skemtisögu,
,,Órabelgurí4,
sem heldur áfram neðanmáls í
blaðinu þetta ár.
Nýir kaupendur gefi sig fram
sem fyrst og gangi eftir sögunni.
-'V*
„NORÐRI“
kemur út á föstudögum og
oftar um þingtímann.
Sambandsmálið
Og
stjórnarskrármálið.
Engar minstu líkur eru til að sam-
bandsmálið verði tekið fyrir á þinginu
í vetur. Ráðherrann hefir lýst því yfir,
að hann teldi heppilegast aðhreyfaeigi
málinu fyrst um sinn, og kemur það
heim við það sem Ólafur Briem sagði
Skagfirðingum á þingmálafundi á Sauð-
árkrók um daginn, að Björn Jónsson
og Neergaard fyrV. ráð'herraforseti Dana
hefðu komið sér saman um það, í for-
setaförinni frægu í hitt-eð fyrra að láta
málið falla niður.
Helztu mönnum í stjórnarflokknum
mun hafa verið það Ijóst í fyrra, að
árangurslaust var að krefjast þess 1
frumv. meirihlutans að við gætuin neytt
Dani til þes, að vera í einu saman kon-
ungssambandi við oss eftir 27. ár, þótt
þeirn yrði það þá óijúft, og einir ráðið að
öllu leyti sambandslögunum nú, án þess
að taka nokkurt tillit til vilja danskra
fulltrúa í því máli.
Tilgangur meirihlutans með sambands-
lagafrumvarpi sínu 1909 mun því hafa
verið einungis sá, að bera sig manna-
lega gagnvart kjósendum, án þess að
hafa von um að nokkuð innist á með
sh'kri aðferð.
Minnihlutinn á þingi mun heldur eigi
sjá sér fært að hreyfa málinu. Pað
varð honum ofurefli að geta sannfært
meirihlutann 1909 í þessu máli, eða
fengið hann til að halda málinu fram
á samningsgrundvelli millilandanefndar-
innar, og meirihlutanum mun nú þykja
minkun að því, eftir svo stuttan tíma,
að beygja inn á þann grundvöll, sem
nú er orðinn langtum lausari gagnvart
Dönum, en hann var 1909.
Málið er nú komið í þær ógöngur
að erfitt er að fást við það, nema með
því að taka það fyrir að nýju með
nýrri millilandanefnd, en til þess mun
naumast komin tími enn, enda munu
Danir alment ófúsir til samninga, og
munu tæplega láta teygja sig jafnlangt
og gert var síðast. Meirihluta flokkur-
inn hefir hjálpað Birni ráðherra svo
dyggilega til að efna heit sitt við Neer-
gaard um að láta málið falla niður,
að ógerningur mun þykja að endurreisa
það á þingi í vetur.
Aftur er öðru máli að gegna með
nauðsynlegustu breytingar á stjórnar-
skránni, ekkert virðist léttara fyrir þing-
ið en að samþykkja þær. Er það stór
furða, að stjórnin leggur eigi fyrir þing-
ið frumvarp um breytingar á henni,
eftir beinni áskorun neðri deildar, og
bendir þetta til að hún kærir sig eigi
um að fara eftir þingviljanum, frekar
en henni gott þykir, en miklar líkur
eru til að þingið haldi því máli fram,
þrátt fyrir stuðningsleysi stjórnarinnar í
því efni, og láta hana eigi beygja sig.
Enn um ísland og fréttasamband,
»Heimskringla« skrifar 5. f. m,
«F*ess var getið nýlega í «Hkr.», að
»Stóra norræna» félagið væri að hugsa
um að ná sérstöku fréttasambandi við
Ameríku um Island.
Nú rétt nýskeð höfum vér séð það,
sem virðist benda á, að til séu fleiri en
«norræna» félagið, sem farnir séu að
gefa íslandi auga og álíti það ekki ó-
vænlegan lið í fréttakeðju heimsins.
í London er gefið út mjög myndar-
legt blað, sem heitir «The Standard of
Empire« og sem fjallar eingöngu um
málefni, sem snerta hið brezka veldi.
Hinn 10. des. s. I. fiutti blaðið ritgerð
um fréttasamband við Ástrálíu, og sýndi
þar fram á, að haíþráðurinn frá Van-
couver til Astralíu (Yfir 7000 mílur)
gæti ekki borið sig fyrr en fengist ó-
slitið fréttrsamband við Norðurálfuna.
Hlutaðeigandi i íki þ. e. Ástralía Canada
og Bretland eiga þennan hafþráð og
viðhalda honum sem þjóðeign, í þeim
tilgangi einum að hindra okur telegraf-
einveldisins, sem áður ríkti á Kyrrahaf-
inu. Rráður þessi var fullger og hefir
verið í starfandi ástandi síðan 1902, en
sjóðþurð hefir verið á hverju ári, þó
síminkandi.
Nefndin sem stjórnar þessari stofnun
hefir hvað eftir annað brýnt fyrir hlut-
aðeigandi stjórnum þörfina á að eiga
hafþráð yfir Atlantshaf og landþráð yf-
ir Canada. En undirtektirnar hafa verið
daufar til þessa, þó nú séu taldar meiri
líkur en áður, að eitthvað verði gert
rétt bráðlega. Ástæðan sem blaðið hefir
fyrir þetrri von er sú, að s. I. vor leigði
þessi ráðsmannanefnd síma á milli Mont-
real og Vancouver og færði samstund-
is niður verðið á fréttafiutningi milli
Englands og Ástralíu svo nam fjórðungi
verðs. Áður en þetta gerðist hafði nefnd-
in áætlað um 320,000 doll. sjóðþurð á
á árinu 1910, en núna í lok nóvember
fullyrti nefndin, að sjóðþurðin yrði full-
um 50,000 doll. minni en upphaflega
var gert ráð fyrir. Með því að fá leigð-
an landþráð (til reynslu) yfir Canada og
með því að lækka fréttaverðið um fjórða-
part, hefir nefndinni tekist að lækka
væntanlegan tekjuhalla svo nemur 6. hluta
— alt á fárra mánaða tíma. Hér þykist
nefndin sýna og sanna, að ættu hlutað-
eigandi ríki óslitinn þráð yfir „hauður
og haf“ frá Bretlandseyjum til Ástralíu,
þá væri þessari þarflegu stofnun borg-
ið, að þá mætti að líkum lækka frétta-
verðið enn að mun og þó hafa tekju-
afgang.
í júní næstkomandi mæta erindrekar
allra útríkjanna brezku á allsherjarfundi
í London, til að ræða um ýms sanieig-
inleg tnál, — eða sem margir álíta að
gætu verið og ættu að vera sameigin-
leg mál veldisins. Petta símamál er vit-
anlega mest kappsmál Ástalíumönnum,
og fullyrðir blaðið að erindrekar allir
þaðan séu viðbúnir að halda því fram
af kappi á fundinum, og spáir góðu
með úrslit þess.
Fljótt álitið sýnist það nokkuð úr vegi
að koma við á íslandi, ef ferð er haf-
in frá London til Ástralíu. En »betri er
krókur en kelda«, fyrir fréttaþráð ekki
síður en menn og skepnur, og Atlants-
hafið er breið kelda og kostbær að brúa.
Retta sjá og viðurkenna ráðsmenn þess-
arar telegrafstofnunar, og því segir blað-
ið, að alvarlega sé talað um, að full-
gera þetta Ástralíu-samband með því, að
varpa fréttaþræði á hafsbotn frá nyrstu
telegrafstöðvum Breta (í Leirvík á Shet-
landipý til íslands, þaðan til Grænlands og
þaðan aftur til Hamilton-fjarðar á Labra-
dor, þar sem er nyrzt’ telegrafstöð í Ame-
ríku og loftskeytastöð líka þar ígrendinni.
Blaðið segir suma telja það til tormerkja,
að á nyrztu stöðvunum mundi þræðin-
um hætta búin af hafís, en bætir því
við, að nefndin mæli með að á þessum
stöðvum á íslandi og Grænlandi, verði
komið upp loftskeytastöðvum í sam-
bandi við telegrafstöðvarnar, — og að
þá sé »björninn unninn,» þá stöðvist
aldrei fréttaflutningur, þó hafís kynni að
slíta þráð.
Rað var ísfælnin, sem verkaði það
forðum, að hafþráðurinn fyrsti var lagð-
ur til Nýfundnalands en ekki um ísland
eins og áformað var í fyrstu. Rað verð-
ur fróðlegt að sjá, hvort sama hræðsl-
an er ríkjandi enn, þrátt fyrir þá reynslu,
sem fengin er, að hafþráður er starf-
andi tilvera árið um í kring milli ís-
lands og Skotlands, og að landþræðir
eru sem næst hornanna á milli á öllu
íslandi.
Víst væri gleðilegt að sjá ættjörðina
komast í æ nánara og nánara vinnu-
samband við umheiminn.»
Pingmálafundur.
Sunnudaginn 15. janúar var haldinn
þingmálafundur á Dalvík af alþingism.
St. Stefánssyni í Fagraskógi. Fundarstjóri
var Sigurjón læknir Jónsson Árgerði,
og skrifari Stefán prestur Kristinsson
Völlum.
Á fundinum voru þessi mál rædd:
7. Sambandsmálið,
Samþykt svolátandi tillaga.
Fundurinn skorar á alþingi að sam-
þykkja sambandslagafrumvarp það, er
sambandslaganefndin lagði fyrir síðasta
þing, ásamt breytingum minni hlutans
í þinginu á því, en lýsir megnri óánægju
yfir meðferð síðasta alþingis á málinu,
og jafnframt meðferð ráðherra á því,
eftir að þingi lauk.
2. Stjórnarskrármálið.
Fundurinn skorar fastlega á alþingi
að gera á næsta þingi þær breytingar
á núgildandi stjórnarskrá: að afnumin
séu eftirlaun ráðherra,' að afnumdar séu
konungskosningar til alþingis og skipun
efri deildar komið fyrir á líkan hátt og
lagt er til í blaðinu Reykjavík, að sam-
einað alþingi kjósi 3 endurskoðunar-
menn landsreikninganna með hlutfalls-
kosningu og að engar fjárveitingar megi
taka inn á fjárlagafrumvarp, nema eftir
tillögum stjórnarinnar (þessi liður til-
lögutinar samþ. með öllum atkv. gegn 4,
hinir í éinu hljóði). Fjölgun ráðherra
er fundurinn algerlega mótfallinn. Samþ
með öllum atkvæðum.
3. Lántaka.
Fundurinn er algerlega mótfallinn lán-
töku erlendis nema því að eins að full
frygg'ng sé fyrir því, að láninu sé var-
ið eingöngu til að borga eldri skuldir,
er á landinu hvíla, og þó vitanlega því
að eins að væntanlegt lán fáist með
betri kjörum en þau lán sem nú hvíla
á landinu. Samþykt með öllum atkvæð
um.
4. Bankamálið.
Fundurinn skorar á alþingi að reisa
svo rammar skorður sem unt er gegn
því að ráðherra grípi inn á valdasvið
þingsins, eins og virðist hafa átt sér
stað með atferli núverandi ráðherra
gagnvart gæzlustjórum Landsbankans,
svo og, að láta hann sæta fullri ábyrgð
fyrir lítilsvirðing þá, er hann virðist hafa
sýnt landslögunum og dómstólunum í
því efni. Samþykt með öllum atkvæð-
um gegn 4.
5. Aðflutningsbannið.
Lesin upp erindi frá Goodtemplara
stúku í Hrísey og annað undirritað af
18 mönnum þar í eynni (16 alþingis-
kjósenda,) sem bæði skora á fundinn
að halda fast fram því að lögin um að-
flutningsbann á áfengi nái óhrindrað fram
að ganga. Eftir alllangar umræður kom
fram tilllaga svohljóðandi: Fundurinn
telur rétt að fresta framkvæmdum að-
flutningsbannlaganna um eitt fjárhags-
tímabil, og nota þann tíma til að leita
atkvæða kjósenda um, hverjar af þeim
tillögum þeir vilja aðhyllast, sem til mála
gætu komið, til að bæta iandssjóði á-