Norðri - 03.10.1911, Blaðsíða 1

VI. 40.
Akureyri, 3. október.
1911.
IJón Arason
óðalsbóndi á Þverá,
fœddur 3,jan. 1863, f 27. ág, 1911.
Hann var sonur hinna góðfrægu
merkishjóna, Arajónssonar og Rósu
Bjarnadótfur, sem lengi bjuggu
rausnarbúi á Pverá í Öngulstaðahr.
Vorið 1897 tók hann við bús-
forráðum á Pverá og kvæntist eftir-
lifandi ekkju sinni, Önnu Magnús-
dóttur frá Kálfskinni. Hefirjón bú-
ið þar síðan fyrirmyndarbúi, Sléttað
og bætt túnið stórkostlega; girt haga
og engi, og bygt upp að nýju öll
hús jarðarinnar, svo þar mun nú
vera eitt af reisulegustu og fegurstu
heimilum í svíitinni; enda hafa þau
hjón verið samhent í því að gera
garðinn frægan.
Jón sál. var mjög vel greindur,
eins og hann átti kyn til, fremur
dulur og yfirlætislaus; drengskapar-
maður og mannkosta svo, að hann
átti fáa sína líka. Hjálpsemi hans
og góðmensku er viðbrugðið; var
hann ætíð boðinn og búinn að rétta
þar hjálparhönd er liðs þurfti við,
og má svo segja, að hann leysti
hvers manns vandræði, þeirra er
til hans Ieituðu. Gestrisni hans og
glaðlyndi þektu allir sem að garði
hans bar, enda munu fá heimili hér
nærlendis hafa verið tíðar heim-
sótt en Pverá, því þar áttu allir að
mæta sömu alúðinni, og höfðing-
skap þeirra hjóna.
Við fráfall Jóns hefir sveitarfé-
lagið tnist einn sinn bezta dreng
Iog stuðningsmann. Og vinir hans
hafa, þar sem hann var, mist það
sem þeim bætist seint, trygglyndan
og ráðhollan bróður. Og síðast
og ekki sízt, hafa kona hans og börn
á bak að sjá ástríkum og umhyggju-
sömum eiginmanni og föður.
Lengi rnunu mannkostir Jóns lifa
í endurminningu allra þeirra, er
hann þektu.
Einn af vinum liins látna.
f Mrs. Helga Baldwinsson,
kona B. L. Baldwinssonar ritstjóra
Heimskringlu, andaðist í Winnipeg 13.
ágúst 55 ára gömul. >Fríðleikskona,
framúrskarandi skyldurækin og umhyggju
scm móðir og húsmóðir, eins og heim-
ili þeirra bar vott um. Yfirlætislaus i
framgöngu cg hvers manns hugljúfi er
kyrini höfðu af henni,« segir Lögberg.
Hún var tædd að Jaðri í Skagafirði.
dóttir hjónanna Sigurðar Guðmundss.
og Guðrúnar Helgadóttur, er nú búa
að Geysi P. O. í Nýja Islandi. Fluttist
tii Canada tnað foreldrum sínum 1883
og gjptist cftirlifandi manni sínum 24.
sept. 1883. Fh;u höfðu því verið sam-
an í hjónabandi nálega 25 ár, og eign-
ast 4 börn, sem öll eru á lífi, nú full-
vrðin. tAnstrl>
Öfriðarhorfur.
Tyrkjum og ítölum hefir lent
saman í ófriði suður við Afríku,
búist við að það hafi alvarlegar
afleiðingar.
Viðsjár miklar hafa og verið
milli Frakka, Pjóðverja og Eng-
Iendinga, og eru margir á glóð-
um um að þessum þjóðum lendi
saman í ófriði mjög bráðlega.
Afmælishugleiðingar
heitir fjögra arka kver sem Sigurður
Pórðarson sýslumaður í Mýra og Borg-
fjarðarsýslu hefir gefið út.
Kver þetta ræðir um aldarafmæli Jóns
Sigurðssonar, stefnu hans í stjórnskip-
unarmáli íslands, og baráttu hans fyrir
stjónfrelsi voru, baráttu eftirmanna hans
fyrir sömu stefnu fram yfir síðustu alda-
mót. Pá gefur höf sögulegt yfirlit yfir
snúning eftirmanna J. S. 1908 og tveggja
ára óstjórnarlímabil er síðan fylgdi. Að
síðustu ritar hann mjög eftirtektaverð
alvöruorð til alþingiskjósenda þessa lands
um að láta ekki foringja síðasta meiri-
hluta fleka sig við kosningarnar í haust,
eins og 1908.
Höf. þessa bæklings er góðkunnur
embættismaður, nokkuð roskinn (nær
há f sextugu). Hann hefir í 20 ár búið
upp i sveit, og gengt þar embætti sínu
og áunnið sér álit og traust, sem mjög
skýr og glöggur lögfræðingur, þó hefir
hann frenrnr lítið gefið sig við stjórn-
málaþrefi. Hann mun hafa fylgt Land-
varnarfloknum og stefnu Jóns Jenssonar
þangað til 1908, að hann ásamt Jóni
og fleíri vitibornum og samvizkusömum
íslendingum, sá kosti millilanda upp-
kastsins, og að það fyllilega svaraði til
þeirra krafa er bæði Jón Sigurðsson og
eftirmenn hans höfðu haldíð fram þar
til 1907, og sem vér þá næstum því
óvænt áttum kost á að fá uppfyltar,
varð hann einn af þeim mörgu Iög-
ftæðingum og Iærdómsmönnum þessa
lands, sem vildu að gengið væri að
samningum við Dani á grundvelli upp-
kastsins.
Pað eru slysin og hrakföll þjóðar-
innar og meirihluta fnlltrua henuar t
sambandsmálinu, sem höf. er að rita
um, og er hann jafnframt að leita að
orsökum og tildrögum til að jafn hrap-
arlega tókst með samningana við Dani
og raun varð á.
Ritið er skarpt skrifað og flytur
grundaðar skoðanir, og ættu þvt setn
flestir, er um stjórnmál hugsa, að kaupa
það og lesa. Verð þess er einungis 25
au. Norði leyfir sér sem sýnishorn af
af riti þessu, að taka upp smákafla úr
því.
Höf, tekur fram, að síðan að J. S.
byrjaði (stjðrnbóta ) starf sitt, hafl lands-
menn aldrei verið eins tvístraðir í mál-
inu og þeir eru nú ; og segir svo :
»En hvað er þá sem skilur?
Pótt ótrúlegt mætti virðast, þegar
þess er gætt hversu samtaka fslending-
ar eru að hefja Jón Sigurðsson til ský-
anna og hversu einróma lofdýrð þeirra
var um hann á aldarafmæli hans, þá
er nú samt það sem þeir hafa verið
að skipa sér með og móti af svo mik-
illi áfergju nú í 3 ár, hvorki meira né
minna en — stefna þessa sama
Jóns Sigurðssonar í sjálf-
stæðismáli þeirra!
Annar flokkurinn var kominn að því
fyrir 2 árum að leiða þessa stefnu til
óvænts, glæsilegs sigurs, en hinn flokk-
urinn fékk því afstýrt, af þeirri á-
stæðu sem hvorki honum né öðr-
um hafði dottið í hug alt til þessa,
að það væri sama sem að fyrirgera
frelsi og sjálfstæði landsins um aldur
og æfi. Peir menn, sem láta sér detta
þetta í hug á hinni elleftu stundu, vita
og viðurkenna, að fyrirkomulag það
sem íslendingum stóð til boða í
frumvarpi millilandanefndarinnar frá 1907
var fullkomnun stefnu Jóns Sigurðsson-
ar i sjálfstæðismálinu.
Peir vita og viðurkenna, að ef
hann hefði átt kost á því fyrirkomuiagi
fyrir þjóð sína, þá hefði hann tekið
því fegins hendi, og fram yfir það, og
talið framtíð hennar vera með því vel
borgið. Pví að í kröfum síttum til Dana
fór hann fram á fyrirkomulag, sem var
sama eðlis og fyrirkomulag það, sem í
frumv. felst, eða var með öðrum orðum
fólgið í málefnasambandi milli þjóðanna,
en fór reyndar í ýmsum greinum skemra
en frumvarpið. Og hann var óhræddur
við að láta það fyrirkomulag ganga í
gildi, ef þess hefði verið kostur, án
þess að setja því neitt tímatakmark eða
áskilja íslendingum neinn uppsagnarrétt
á því.
Þeir menn, sem réðu því að frum-
varpinu frá 1908 var hafnað, töldu
löndum sínum trú um, að tilgangurinn
með frumvarpinu væri að smokka á
þá innlimunarhelsi, klafabinda þá um
aldur og æfi, leggja á þá Gleipni hinn
nýja. En þar með sögðu þessir menn
(þótt auðvitað þyrðu ekki að n e f n a
Jón Sigurðsson í því sambandi), að ef
hann hefði haft fram vllja sinn, þá
hefði hann steypt innlimunarhelsi yfir
þjóð sína, klafabundið hana um aldur
og æfi, fjötrað hana Gleipni hinum
nýja. Ef hugur hefur fylgt máli hjá
þessum mönnum þegar þeir kváðu
upp þennan dóm yfir frumvarpinu og
stefnu Jóns Sigurðssonar, þá hlýtur
hugarfar þeirra á afmælisdegi hans að
hafa vet'ið nokkuð undarlegs eðlis. í
hæzta lagi hafa þeir fórnað minningu
hans þeirri viðurkenningu að hann hafi
haft góðan vilja — og ef ætíð ætti að
taka viljann einn fyrir verkin, þá yrðu
aldarafmælin hér fleiri en íslandingar
hafa ráð á að halda, — en að öðru
leyti hlýtur hátíðahaldið hið innra með
þeim að hafa rerið fólgið í þakkar-
gjörð til forsjónarinnar fyrir að hún
blindaði Dani svo að þeir höfðu ekki
vit á að ganga á lagið þegar Jón
Sigurðsson var að stritast við að ofur-
selja þeim þjóð sína.
Pessi kenning, ómerkingardómurinn
á æfistarfi Jóns Sigrðssonar, hefir verið
ríkjandi stjórnmálakenning hér á landi
síðan vorið 1908, er nokkrir lærisvein-
ar hans hurfu að því óheillaráði að
telja landsmenn á, svo illa sem þeir
voru undirbúnir vandasamt verkefni,
að snúast þveröfugt við allri viðleitni
tveggja mannsaldra, allri stefnu Jóns
Sigurðssonar, já, stefnu þeirra sjálfra,
lærisveinanna, fram að þeim tíma, og
hafna samkomulagstilboði því sem Dan-
ir gerðu til þess að bundinn yrði endi
á hið lanvinna þref um sambandið milli
landanna.c
Pá minnist höf. á að augu margra
Iandsmanna verði að opnast til þess
að þeir sjái glápræðið sem gert var
1908 og heldur svo áfram:
»En á þvi sýnist ætla að verða bið
svo lengi sem fjöldi landsmanna held-
ur það vera æðstu landsborgaralegu
skyldu sína að fylgja í blindni einhverj-
um leiðtoga, sem þeir hafa lentaftan í,
ef til vill af hendiagu einni, án þess að
athuga nema hann sé að teyma þá út
í eitthvert fenið eða foraðið. Ef þessir
menn mót vana sínum, þeim að neita
sér um alla stjórnmálafæðslu aðra en þá,
sem flokksblöð þeirra færa þeim, skyldu
hafa tekið sér þessa ritgjörð í hönd, þá
ætla eg að biðja þá að fleygja henni
ekki frá sér fyr en þeir hafa íhugað og
svarað þeirri spurningu, hversu boðleg
þeim þykir sú kenning vera, að Jóni
Sigurðssyni, manninum, sem með yfir-
burðum vitsmuna, ósérplægni og þekk-
ingar á högum lands síns að fornu og
nýju framar öllum öðrum íslendingum
fyr eða síðar hefur lifað líf sitt f hugs-
uninni um fraintíð og mögulegleika lands
og þjóðar, manninum, sem ekkert ann-
að embætti hafði á hendi, enga aðra
lífsstöðu, honum, setn f þvf e i n u átti
sammerkt við frelsisgarpa vorra tíma, að
hann átti löngum í fjárkröggum, en lét
alt fyrir það ekkert tilboð um betri daga
lokka sig út af þeirri braut, sem hann
hafði eitt sinn fyrir öll einsett sér að
vikja ekki út af — að honum skyldi nú
hafa missýnst svo mjög í aðalstefnu sinni
að vér ættum það eingöngu að þakka
D ö n u m, vorkunsemi þeirra eða glám-
skyggni, að vér erum ekki fyrir hans
tilverknað bundnir á klafa hjá þeim um
aldur og æfi!
Á þessari dómadags lýgi, vafalaust
hinni stærstu, sem fæðst hefir á þessu
landi, byggir nú íslenzkur þingflokkur,
tilverurétt sinn og villir á sér heimild
með þvf að nefna sig sjálfsstæðisflokk.*
---------- »hvert það kjördæmi sem
á þ e s s u ári, aldarafmælisári Jóns Sig-
urðssonar, sendir á þing mann eða
menn, hvort það eru heldur tnennirnir
frá síðust þingum eða aðrir, sem hafa
það ætlunarverk, að standa í vegi fyrir
þvf að sjálfstæðishugmyndir Jóns Sig-