Norðurland - 05.09.1903, Qupperneq 1

NORÐURLAND.
Ritstjóri: Einar Hjörleifsson.
Akureyri, 5. september 1903.
50. blað.
JCeyhirðingin og
framfarirnar.
Ritgjörð „Norðurlands" „Óþurk-
arnir og heyhirðingin" virðist hafa
vakið allmikla eftirtekt og umtal.
Allir, sem vér vitum um, eru Nl.
samdóma um það, að æskilegt væri,
að menn sintu kryddheysverkun að
meira eða minna leyti, einkum í ó-
þurkum.
En sumir að minsta kosti vilja
ekki á það fallast, sem Nl. sagði,
að það „gegni furðu, að menn skuli
ekki hafa snúið sér að súrheysverk-
un í jafnlangvinnum óþurkum".
Þeir benda á það, að sumstaðar
hafi mistekist súrheysverkun hér á
landi, og að bændur hafi ekki efni
á að leggja svo mikið fé í hættu.
Mjög merkur maður ritar oss á
þessa leið:
„Frá mínu sjónarmiði er þetta (o:
að menn hafa ekki snúið sér að súr-
heysverkun) eigi furðanlegt. Hvað
hefir verið gert til þess að kenna
bændum að verka súrhey (eða sæt-
hey)? Bóklega fræðslan er til þess
að skýra, vekja skilning, minna á
o. s. frv. En verklega fræðslan er
engu síður nauðsynleg til þess að
sýna framkvæmdina og gera hana
tryggari.
Gerum ráð fyrir að út kæmi bók
um það, hvernig ætti að stýra skipi
í ólgusjó. Eg efast um, að nokkur-
um manni inundi þykja það furða,
þó að sveitamenn vildu ekki taka
að sér að stýra skipi í hafróti, og
það þótt þeir kynnu bókina utan að.
Eg skal ekki neita því, að bændur
geta náð í bækur, sem gefa bend-
ingu um súrheys (og sætheys) verkun.
En sumpart ber þeim bókum ekki
vel saman. Sumpart er þetta ekki
einhlítt. Verkleg kensla er nauðsyn-
leg í þessu, eins og hverjutn öðrum
framkvæmdum.
Pegar um framkvæmdir er að tefla,
eru mörg smáviðvik, sem öll eru
nauðsynleg. Eitt þeirra getur gleymst,
og súrheyið (eða sætheyið) mishepn-
ast fyrir gleymskuna. Bóndinn kann
að gjörskemma heyið. En það er
einmitt þetta, sem bændur og aðrir
framkvæmdarmenn mega ekki við."
Við þetta hefir NI. ekki annað að
athuga en það, að hafi bændur í
raun og veru gert sér ljóst, að þá
vanti þekkingu til þess að verka
hey sitt á þennan hátt —sé það þetta,
sem er því til fyrirstöðu að vér losn-
um við að vera veðráttunni jafn-
stórkostlega háðir og nú — þá er al-
veg bráðnauðsynlegt, að séð verði
um að þeir fái þá fræðslu — fræðslu,
sem er fullnægjandi og þeir geta
treyst á að komi sér að haldi.
Hér á Norðurlandi er vitaskuld
sjaldgæft að voði standi af óþurk-
um. Þó getur það komið fyrir, eins
og í sumar. Og á síórum hlutum
þessa lands eru óþurkasumurin miklu
tíðari en þurkasumurin. Þar eru hey
tiænda næstum því árlega í voða.
Til dæmis að taka voru sumurin
1896, 97, 98, 99, 1900 og 1901 öll
óþurkasumur á Suðurlandi, og á
sumum þeirra kvað svo ramt að,
að eldiviður þornaði ekki f sumum
sveitum fyr en á haustin, og fólk
var í standandi vandræðum að taka
upp eld.
Hér er því sannarlega ekki um
neitt smáræði að tefla. Og svo bæt-
ist það við, sem fullyrt er, að krydd-
heyið er miklu kjarnbetra en þurkað
hey, þó að ekki megi gefa það ein-
tómt. Öllum virðist að minsta kosti
koma saman um það, að mikill hagn-
aður væri að því, hvernig sem viðrar,
að verka há af túnum og síðslegið
hey á þennan hátt.
Mjög einfalt virðist vera að út-
vega bændum þessa fræðslu. En
auðvitað kostar hún dálítið fyrst í
stað. Gerum t. d. ráð fyrir, að feng-
inn væri maður, útlendur eða inn-
lendur, sem kynni vel að því að
verka kryddhey. Jafnframt væri svo
samið við einhverja bændur um að
mega verka hey hjá þeim á þennan
hátt, og mönnum væri boðið að
taka þátt í heyverkuninni. Á tiltekn-
um degi kæmu kennari og nemendur
og verkuðu heyið sem súrhey eða
sæthey, þar til er kennarinn hefði
fengið vissu fyrir, að nemendur
væru orðnir leiknir í starfinu. Get-
ur nokkur talið það ókleift?
Það er með þetta eins og aðra
atvinnuvegi vora: þekkinguna vantar
til þess að drotna yfir náttúrunni.
Það er landssjóður eða fulltrúar
hans, stjórn og þing, setn á að bæta
úr þeim þekkingarskorti og koma
mönnum á rekspölinn, með því að
sjá um að tilraunir séu gerðar, for-
ganga sé veitt, mönnum sé leiðbeint
og þeir fræddir um það, hvernig á
að stunda atvinnuvegina á sem hag-
kvæmastan hátt. Á þann hátt á að
taka af skakkaföllin, svo að einstök-
um framkvæmda og áhugamönnum,
sem kunna að vilja brjótast í hinni
og annari nýbreytni, verði ekki í-
þyngt um of, trygging fáist fyrir því
að nýbreytnin sé gerð af sem mestu
viti, og loks til þess, að nokkuð verði
úr nýbreytninni.
Þessi stefna er nú stöðugt að ryðja
sér til rúms meira og meira í sið-
uðum heimi. Gætum að þeim ó-
grynnum af fé og ekki síður af
mannviti, sem nú er varið af þjóð-
unum til þess að rannsaka hafið og
skilyrðin fyrir fiskiveiðunum. Hver
sem t. d. les þó ekki sé annað en
skýrslu fiskiveiðastjórnarinnar norsku
frá síðasta ári (1902 — 1903) og at-
hugar, hvernig alt er verið að rann-
saka og fræða menn um fiskiveið-
um viðvíkjandi, af ríkisins hálfu, alt
frá dýra- og jurtalífinu í sjónum til
viðhalds á netjum, hann hlýtur að
ganga úr skugga um, að þar er al-
vara á ferðum. Alveg sams konar
starf er verið að vinna fyrir land-
búnaðinn.
En engum ríður jafn-mikið á slíkri
starfsemi og oss, sem ekki höfuni
neinu auðmagni til að dreifa, oss,
sem allir erum svo félitlir, að vér
þolum ekki að verða fyrir neinu
skakkafalli, oss, sem orðnir erum
svo langt á eftir öðrum siðuðum
þjóðum, að vér eygjum naumast,
hvar þær eru á ferðinni, oss, sem
búum á því landi, er ekki lætur af
hendi við oss nema örlítinn hluta
af gæðum sínum með öðru móti
en því, að vér göngum harðlega
eftir þeim, með aliri þeirri atorku,
allri þeirri þekkingu, og öllu því
mannviti, sem vér getum átt yfir
að ráða.
«
Bækur.
Aldamót. 12.ár. Ritstjóri
Friðrik J. Bergmann
Winnipeg. 1902.
i.
Hverjum augum, sem menn annars
líta á þetta ársrit vesturíslenzku prest-
anna, verða menn við það að kannast,
að það vekur hugsanir hjá lesendum.
Ár eftir ár er það að ræða stórmál
þjóðlífs vors og stórmál mannsandans.
Og þau mál, sem ritið skiftir sér af,
eru venjulega rædd af svo miklum
skörungsskap og einlægni sannfæring-
arinnar, að það vekur ánægju og fylgi
hjá þeim, sem sammála eru höfundun-
um, og jafnframt að sjálfsögðu mótmæli,
ef ekki í orði eða riti, þá í huga þeirra
lesenda, sem ekki geta fallist á þær
skoðanir, sem þar er verið að halda
fram. Skoðanaþoka er þar engin. En
öruggleikinn ekki ósjaldan allmiklu
meiri en sannanirnar.
Þrír af prestum kirkjufélagsins vestur-
íslenzka hafa lagt skerf til þessa bindis
»Aldamóta«: síra Jón Bjarnason, síra
Björn B. Jónsson og ritstjórinn.
Síra J. B. ríður á vaðið með fyrir-
lestur, sem hann hefir flutt á kirkju-
þingi að Garðar í fyrra sumar, og hann
nefnir »Að Helgafelli«. Höfundurinn
er einn af stórmennum þjóðar vorrar.
Hann er gæddur þeirri gáfu að móta
mannssálir. Enginn íslendingur hefir
gert það eins mikið í Vesturheimi.
Og áhrif hans eru líka mikil hér á
landi. Því meiri ástæða er til þess að
veita því nákvæma athygli, sem hann
heldur fram, ekki síður því, sem var-
II. ár.
hugavert er og óholt, en hinu, sem
æskilegt er að festist í hugum mánna.
Texti höf. er nokkuð fáránlegur —
en í sjálfu sér ekkert verri fyrir það:
sú fyrirskipun Þórólfs Mostrarskeggs,
að »eigi skyldi álfrek ganga« á þing-
velli í Þórsnesi undir Helgafelli.
Þennan helga þingvöll í Þórsnesi
lætur höf. tákna nútíðarbókmentirnar
íslenzku, að meðtöldum blöðum og
tímaritum. Þann völl má ekki saurga;
hann á að vera friðheilagur fyrir öllum
óþverra. En mikið þykir höf. á það
vanta, að þeirri helgi sé uppi haldið;
ljóðabækurnar séu margar með saur-
blettum, troðfullar af margvíslegum ó-
þverra. Og siðferðismeðvitundin á ís-
landi sé of veik til að taka þar í
taumana. En út yfir taki þó sum blöð-
in. Höf. viðhefir stór orð, þegar hann
minnist á saurblöðin. Hann segir með-
al annars:
»Reitur sá, sem blöðin skipa, er
óðum að færast út. Sumt af því bezta
í andlegri eign þjóðarinnar birtist þar
og að sjálfsögðu — mikið af viti, marg-
ar sterkar og drengilegar framfarahugs-
anir, mikið af góðum vilja til að lyfta
fólki voru upp á hærra siðmenningar-
stig. En eg fæ ekki betur séð en að
þetta sé algjörlega ofurliði borið af
þeim sæg íslenzkra blaðagreina, bæði
ritstjórnargreina og aðsendra greina,þar
sem ýmist heimska, eða léttúð, eða lygi
og önnur samvizkulaus mannvonzka, eða
jafnvel alt þetta í einu, er alráðandi.*
Sem dæmi um saur í blöðunum
bendir höf. á tvær greinar, harla ólík-
ar, aðra í »Austra«, hina í »Bjarka«.
»Austra«-greinin er hin alræmda, eftir
Snæbjörn Arnljótsson, sem kom út í
fyrra vetur. Síra J. B. segir frá áskor-
un Snæbjarnar um að segja tafarlaust
upp öllum blöðum andstæðingaflokks-
ins, og telur hana afsakanlega út af
fyrir sig. Svo heldur hann áfram:
»En það, hvernig leitast er við að
rökstyðja áskoran þessa, er með öllu
óafsakanlegt, svívirðilegt, blygðunar-
laust. Andstæðingarnir eru þar blátt
áfram kallaðir »þjóðníðingar«, sem
vísvitandi sé að draga landslýðinn á
tálar. Illvilji, ódrengskapur, blekkingar-
rógur, föðurlandssvik — með þessum
orðum er öll þeirra framkoma einkend
í greininni. Og svo er þar enn frem-
ur verið að dylgja um það, að á bak
við útgefendur og ritstjóra allra þess-
ara blaða, sem heyra til andstæðinga-
flokknum, standi útlent auðvald með
svo og svo stóran mútusjóð, er þeim
mönnum sé úr miðlað til launa fyrir
níðingsverk þeirra og föðurlandssvik.
Og meðfram á þetta mútufé að vera
komið héðan frá Ameríku. Mundi ekki
þetta vera saur? Mundi ekki hvert
blað, sem innhýsir annan eins óþverra
— svona heimskulega og ljóta lygi um
suma ágætustu menn þjóðarinnar —,
verðskulda það að vera kallað saur-