Norðurland - 24.12.1904, Blaðsíða 2

50
Nl.
sem stóð af hinni latnesku bókfræði,
hætta sú sem hindraði og kæfði í
miðju kafi vöxt hins enska óbundna
ritmáls, og hafði nær farið eins með
bókmál Germana, hún varð íslending-
um að engu tjóni, svo þeir sluppu
undan hinni daufu og drepandi mið-
alda skólafræði-c. Síðan tekur hann
enn nákvæmar fram, í hverju þetta
fágæta og furðulega stórvirki hafi verið
fólgið. Þeir koma — að því er sýnist —
óheflaðir og lagalausir yfir hafið í >eyði-
sker þetta« til þess að vera óháðir
og ómentaðir eins og áður. En — óð-
ara hafa þeir sett lögskipað lýðríki á
stofn (Contrat social) 1 Hitt lá heldur
í augum opið, að hið nýja og stóra
stríð þeirra fyrir lífinu drægi þá dýpra
niður. Nei! >Landnámsmenn íslands
fluttu með sér mannvitið úr Noregi ...»
Landnám íslands lítur út eins og blind-
andi kollhlaup bráðólmra berserkja frá
allri reglu og skipulagi. En þessir
menn reynast öðruvísi. Lýðveldi þeirra
verður eftir föstu ráði og fullkomnu
skipulagi. Þeir eru betur vitandi vits
í lagaskipun og landsstjórn en nokk-
ur þjóð hafði verið frá því er Aþenu-
borg var unnin*. Þannig og þessu líkt
farast próf. Ker orð. Allar hans rök-
semdir hafa nýjan og ferskan blæ,
enda er ekki enn komin til Englands
hin þreytta og þreytandi smásmygli,
sem frá dögum Finns Magnússonar
hefir oftlega fylgt hinu forna rannsókn-
ar ritstarfi hér á Norðurlöndum—eða
þá gönuskeið og getgátna flan út í
alla heima og geima. Englendingar
eru enn ungir í þessum fræðum—eða
þessi fræði eru þeim enn þá ung og
fersk, fyrir því færa þeir oss ferskleik.
Enda hafa þeir ef til vill betri tæki,
einkum Ijósari skoðun á samanhengi
þjóða og hugmynda, eru kunnari kenn-
ingum um allsherjar sálfræðilög, frá
síðustu tímum. Maith. Jochumsson.
\
íslenzk sýning
í Kaupmannahöfn 1905.
A sumri komanda verður haldin stór
þjóðleg sýning í Tivoli, hinum fræga
skemtistað í Kaupmannahöfn, á mun-
um og gripum frá íslandi og Færeyj-
um og frá hinum dönsku nýlendum,
Grænlandi og Vesturindversku eyjunum.
Fyrir sýningu þessari hefir gengist
danskt kvenfélag, er nefnist »Dansk
Kunstflidsforeningc. Félag þetta hefir
nú í 4 ár undir forstöðu aðmírálsfrú-
ar Emmu Gad haldið uppi ókeypis
kenslu fyrir ungar stúlkur í hannyrð-
um, sérstaklega í vefnaði, og hefir á
hverju ári veitt 2 — 3 íslenzkum stúlk-
um hlutdeild í þessari kenslu og kostað
að öllu dvöl þeirra í Kaupmannahöfn í
4 mánuði og annast um ferð þeirra fram
og aftur. Agóðinn af sýningunni, ef
nokkur verður, á að ganga til þessar-
ar kenslu. Nefnd hefir myndast í Kaup-
mannahöfn til að standa fyrir sýningunni,
og er f henni mikið mannval bæði af
körlum og konum, dönskum og fslenzk-
um. Sýningin stendur undir vernd henn-
ar konunglegu tignarkrónprinsessunnar.
Eftir ósk frá nefndinni í Kaupmanna-
höfn höfum vér, sem hér ritum nöfn vor,
gengið í nefnd til að starfa að því, að
íslenzka sýningin megi verða sem full-
komnust.
Til er ætlast, að íslenzka sýningin
gefi sem greinilegasta hugmynd um
alt líf og menning hinnar íslenzku
þjóðar, bæði að fornu og nýju. Á
þar meðal annars að vera eftirlíking
af laglegUm sveitabæ með öllu tilheyr-
andi, hestar á beit o. fl. íslenzkar stúlk-
ur í þjóðbúningi eiga að sjá um sýn-
inguna o. s. frv.
íslendingum væri það hinn mesti
sómi að sýning þessi gæti tekist sem
bezt og verði svo, getur hún orðið
landi voru til mikils gagns.
Vér vonum því að allir góðir ís-
lendingar, bæði karlar og konur, legg-
ist á eitt með oss að reyna að gera
sýningu þessa sem bezt úr garði, svo
sem með því að senda til hcnnar ís-
lenzkar afurðir, muni forna og nýja,
smíðisgripi, tóvinnu, hannyrðir o. fl.,
er þeir kunna að vilja selja, og með
því að lána til hennar einkennilega
sýningarmuni, forna eða nýja, þó að
þeir vilji ekki selja þá. Vér sjáum að
sjálfsögðu algerlega um gripi þá og
muni, sem oss eru sendir í þessu
skyni, kostum flutning þeirra fram og
aítur og kaupum ábyrgð á þeim.
Alla þá, er þessu vilja sinna, biðj-
um vér að snúa sér sem fyrst til
einhvers af oss undirskrifuðum.
Reykjavík 28. nóv. 1904.
Margrethe Havsteen. Pórunn Jónassen.
Ágúr,ta Sigfúsdóttir. Bryndís Zo'éga.
Þórhallur Bjarnarson. Jón Jakobsson.
Erlendur Magnússon. Björn M. Ólsen.
Páimi Pálsson.
\
Höfðavatr).
Næstliðið vor var óvanalega mikill
vöxtur í Höfðavatni á Höfðaströnd,
svo að það flóði yfir engjar á tveimur
bæjum, Bæ og Höfða; ábúendur þessara
jarða gerðu því tilraun með að grynna
vatnið þannig, að mokað var ræsi í
svokallaða Bæjarmöl innanvert við Þórð-
arhöfða, þar til rensli var komið eins
og stór lækur. Þetta rensli smáóx svo
að eftir 2—3 daga reif vatnið sig al-
gerlega fram, með ógurlegum krafti
og gerði grfðarstóran ós í mölina; —
sem næst 45 faðma breiðan og tals-
vert djúpan; — þetta hafði þau áhrif
að vatnið lækkaði um hér um bil 3
álnir; engjarnar þornuðu; t. d. engj-
arnar í Bæ, sem æfinlega áður voru
ákaflega blautar, voru nú alveg velti
þurrar. Þegar vatnið minkaði kom upp
á Höfða grfðarmikið landflæmi, sem nú
er sandur, en hugsanlegt er að grói
upp með tímanum, líka kom upp dá-
lítið Iand í Bæ, en langtum miflna en
á Höfða.
Nú er flóð og fjara í vatninu því
sjór fellur í það með hverju aðfalli.
í sumar var ósinn mældur og reynd-
ist hann þá að vera nál. 45 faðma breið-
ur og 7 fet á dýpt þar sem grynst var
rneð fjöru.
Nú hefir ósinn verið kannaður aftur,
eftir öll þau suðvestanrok og norðan-
brim, er gengið hafa í haust, og er
hann nú mjög svipaður því sem hann
var í sumar, einungis heldur mjórri, —
25 — 30 faðmar — hafði borið upp með
hliðunum og einnig hrunið úr kömpun-
um; ósinn sjálfur er nú 10—12 fet á
dýpt, en fram úr honum er grynst 7
fet (nú þegar mælt var, var einnig
fjara, svo gera má ráð fyrir 2—3
feta hækkun með flóði). Innanvert við
ósinn er 10—18 feta dýpi og á stór-
um parti þar á vatninu er skjól fyrir
öllum norðanstormum og sunnanrok
eru heldur ekki mikil þareð þetta er
tiltölulega stutt frá mölinni.
Er nú ekki hugsanlegt að náttúran
hafi búið hér til vetrarlögn fyrir skip;
í öllu falli álít eg það þeis vert, að
það sé skoðað af einhverjum þeim,
sem gott vit hefir á; en eitthvað
getur komið fram við nánari athugun,
sem kastar skugga á þetta. j K
\
Á 70. afmælinu.
Kvel mig ei með kararsótt,
kerling Hel, þó blóð mitt þorni;
seg ei við mig: »væra nóttD
en vektu mig með góðum morgni!
Matth. J.
JJýr plógur.
í fyrra vetur gerði Sigurður járn-
smiður Sigurðsson tilraun til að smíða
plóga. Hafði hann þá sértil fyrirmyndar
norska plóginn, »Aadals Brug«, sem
Ræktunarfélagið hefir notað einna mest,
og var plógur Sigurðar eins að laginu
til eins og »Aadals Brug«, að eins minni
og léttari. í vor þegar farið var að reyna
þennan plóg reyndist hann of veiga-
lítill og gerði ekki vel gott verk, enda
hafði Sigurður ófullkomið efni til að
smíða úr.
En Sigurður járnsmiður lét ekki hér
staðar numið, heldur pantaði hann í
haust gott og hentugt efni til plóg-
smíði, og er nú þegar búinn að full-
smíða einn plóg.
Við smíðið á þessum nýja plóg hefir
Sigurður ekki haft neinn sérstakan plóg
sér til fyrirmyndar, heldur hefir hann
— í samráði við mig — smfðað hann
með sérstöku lagi og með því mark-
miði fyrir augum að hann inni sem
léttast og bezt verk, sérstaklega sem
brotplógur.
Þessu markmiði sýnist mér að Sig-
urður hafi náð mjög vel. Plógurinn er
laglegur og er um 68 pd. að þyngd.
Hann er vel smíðaður og úr bezta efni.
Plógásinn, skerarnir og moldverpið er
alt úr bezta stáli.
Einna mestur vandi hefir verið að
smíða moldverpið. Til þess að fá það
með réttu lagi og laglegt, varð Sig-
urður fyrst að búa sér til mót, til þess
að pressa moldverpið f, alveg eins og
gert er á útlendum verksmiðjum.
Eg hefi getið um þenna plóg nú
strax, þó hann sé óreyndur, vegna þess,
að mér lízt svo á hann sem hann muni
verða góður og vel við okkar hæfi,
og reynist hann svo, sem eg vona,
þá er minni ástæða til að panta út-
lenda plóga. jóf} p Kristjánsson_
\
Húnavatnssýslu 10. des. 1904.
Þó ekki hafi verið snjóalög eða harðinda-
tíð, hefir samt veðráttan verið framúrskar-
andi óstöðug í alt haust. Haustið er því
illur undirbúningur, ef hörðum vetri yrði
að mæta. Hrossafjöldinn er gífurlegur, og
getur það komið mörgum á kaldan klaka.
Haustvertíð á Skagaströnd hefir alveg
brugðist, fremur sökum gæftaleysis en
fiskileysis.
Fiskafli brást einnig alveg í sumar á
Húnaflóa, svo að þetta er ómunalega ilt
ár, hvað sjávarútveg snertir.
Fjártaka var allmikil í haust, langmest
á Blönduósi, um 1000 tunnur útfluttar af
kjöti, og aðrar vörur að sama skapi.
Hvammstangi er í miklum uppgangi sem
kauptún. Þaðan voru fluttar um 600 tunn-
ur af kjöti, en af Skagaströnd 170.
Aðalverziunarmagn sýslunnar er eðlilega
á Blönduós og Hvammstanga, og cr það
því undarlegt hvað i!!a gengur að fá guíu-
skipsferðir á þessa staði, eins og þörfin
krefur.
Kaupfélagið ætlaði að flytja út sauði í
haust, en fekk fyrst að vita um fjárflutn-
ingsskipið, er það var að fara af Sauðár-
krók. Var þetta töluverður hnekkur fyrir
félagið.
Á kvennaskólanum á Blönduósi eru
námsmeyjarnar 20 éða rúmlega það, en
eftir nýár bætist svo við, að þær verða
yfir 30.
Forstöðúkona skólans ungfrú Guðr. Sig-
urðardóttir frá Lækjamóti getur sér hinn
bezta orðstír. Einnig er hið bezta látið af
hinum nýju kenslukonum við skólann, ung-
frú G. Björnsdóttir frá Kornsá, og ungfrú
G. Guðmundsdóttir úr Rvík.
Um þessar mundir er verið að ræða um
stofnun rjómabús í Torfalækjarhreppi, og
fullyrt að það mát muni framgang fá. Rjóma-
bú Vatnsdæla hefir nýlega fengið rúm 4
þús. kr. í peningum frá umboðsmanni sín-
um erlendis, og er það lagleg upphæð fyrir
eina sveit. Það er líka talandi dæmi, sem
hefir hvetjandi þýðingu fyrir aðra sýslubúa,
og eiga Vatnsdælir þakkir skildar fyrir
röggsemi sína og dugnað í því máli. Ann-
ar3 eru vegleysur og óbrúuð vatnsföll slæm-
ur þröskuldur, þegar um stofnun rjóma-
búa er að ræða hér í sýslu.
Af öðrum nytsemdarfyrirtækjum er fátt
að segja.
Hrossakynbótafélag, sem hér hefir ver-
ið stofnað, á fremur örðugt uppdráttar.
Hefir þó forgöngumenn öfluga. Gísli sýslu-
maður er formaður félagsins. Hann er fram-
faramaður, og fús á að styðja það, sem til
nytsemdar horfir.
Dalasýslu 7. des. 1904.
Tfðin í sumar var hin ákjósanlegasta
en haustið hefir verið illviðrasamt, þótt
nú sé dágóð tíð. — Um stjórnmál er lítið
hugsað og talað hérna núna en það vakn-
ar vonandi með vorinu. — Heilsufar manna
er ágætt og vegnun fólks yfir höfuð góð,
enda má telja að hagur manna sé hér all-
ur í heldur góðu lagi og fari fremur batn-
andi. Framfarir eru hér miklar 1' jarðabót-
um og húsagjörð og enginn Ameríkuhug-
ur í fólkinu. — Nú er nýreist mjög vandað
smjörgerðarhús hjá Stóra-Skógi í Miðdöl-
um og er ætlast til að rjómabúið taki til
starfa með vorinu og haldi svo áfram árið
um í kring. Baðanir standa hér nú sem
hæzt yfir og eru reknar með dugnaði og
samvizkusemi; hlynna bændur alment vel
að'því verki og skilja glögt að það er stórt
nauðsynjamál að útrýma fjárkláðanum, sem
að vísu er mjög lítill hér í Daiasýslu, en
þó auðvitað nokkur og kom hingað, eftir
sögn, að norðan fyrir nokkurum árum.
Skepnuhöld eru ágæt og verð á íslenzk-
um vörum fremur hátt í kaupstöðunum.
Það vantar að eins hér sem víðar að vöru-
skiftaverzlunin hætti, en í stað hennar komi
skuldlaus peningaverzlun. Það er ótalmargt
sem lagast mundi í landinu við það. Mál
það, ásamt með innlendri búsetu kaup-
mannanna, þyrfti næsta alþingi að taka til
meðferðar að svo miklu leyti sem löggjaf-
arvaldinu er unt. í fyrra fór maður úr Mið-
dölunum til Englands og keypti vörur fyrir
bændur og varð mjög lágt verð á þeira.
Hann heitir Finnur og er sonur Ólafs
hreppstjóra á Fellsenda. Nú er í ráði að
hann fari aftur og kaupi vörur fyrir fleiri
sveitir og í stærra stíl.
Vegir á landi eru hér víða orðnir mjög
góðir, en enn þá vantar að gufubátur gangi
stöðugt um Breiðaflóa og firðina inn úr
honum. Það verður vonandi bráðum.
Yfirleitt mega þessar sveitir teljast góðar
til landbúnaðar, einkum þá þegar samgöng-
urnar batna, og mentunin eykst. Komi;
fréttaþráður frá Akureyri til Reykjavíkur
vonast menn hér vestra eftir að álma út úr
honum verði lögð yfir Dalasýslu til Stykkis-
hólms, sem er höfuðkauptúnið og bezta
höfnin við Breiðafjörð.
\
Nemendur búnaöarskólans
á Hólum veturinn 1904 —'05.
I. BEKKUR.
1. Árni Sigurðsson frá Stóru-T'ungu
2. Björn Benjamínsson frá Ingveldsrr-
stöðum S.
3. Eiður Guðmundsson frá Þúfnavöll-
um E.
4- Gunnar Jónsson frá Valagerði S.
5. Gísli Sigurðsson frá Víðivöllum S.
6. Guðmundur Benjamínsson frá Ing-
veldarstöðum S.
7. Jónas Björnsson frá Ósi E.
8. Jón Guðlaugsson frá Hvammi E.
9. Jón P. Sophusson Trampe frá
Akureyri E.