Norðurland - 13.05.1905, Blaðsíða 3

135
Nl.
Ritgerð þessi er aðallega samin til
þess, að hrinda skoðun þeirri á Njálu,
er tveir þýzkir fræðimenn héldu fram
í bók, er þeir rituðu um hana fyrir
20 árum. Svo er að sjá, sem flest
af því, sem þeir héldu fram um stór-
vitleysur í öllum dómasögum Njálu sé
hér rekið með rökum, og gildi sögunnar
sé borgið. Ritgerðin er samin af miklum
lærdómi og skarpleika.
* *
*
Landi vor, Jón Sveinsson, katólskur
prestur í Charlottenlund í Danmörk,
hefir samið mjög laglega ritgerð um
bókmentir vorar hinar fornu, í i.—3.
hefti af katólsku mánaðarriti, er kemur
út í Danmörku, og nefnist »Varden«.
Svo sem eðlilegt er, byggist hún ekki
á sjálfstæðri rannsókn, heldur mest á
bókmentasögu próf. Finns Jónssonar,
og bók Baumgartners um Island; en
hún er rituð með svo miklum anda
og fjöri, og svo vel dreginn saman
kjarni alls þessa mikla efnis í stuttu
máli, að hún hefir vakið mikla eftir-
tekt víðsvegar um Iönd, og danskir
vísindamenn hafa lokið lofsorði á hana.
Von er á, að herra Jón Sveinsson riti
smásaman fleiri ritgerðir um þetta efni
og fleira frá íslandi, og er gleðilegt
að vita til þess. Það er ekki svo margt
né mikið, sem Danir vita um ísland
samt, að það veitir ekki af því. Slíkt
breiðist helst út í tímaritum. Bækur
um það efni eru lítið keyftar út um
landið. í fyrra þekti eða hafði engin
maður af fullum 200 námsmönnum á
Askov-iýðháskóla bók dr. Valtýs um
íslands Kultur nema íslenzku piltarnir,
og líklega kennararnir. Þessu þarf að
kippa í lag, og ritgerðir, sem eru
jafnvel ritnar og þessi, eru vel Iagað-
ar til þess.
i.
X
Ji/ririesfra kuöic/in.
Tvö kvöldin síðustu í næstliðinni
viku hélt héraðslæknir Guðm. Hann-
esson fyrirlestra um íslenzk stjórnmál
í leikhúsinu og bauð til þess kjósend-
um bæjarins og auk þess ýmsum öðr-
um, eftir því sem húsrúm leyfði. Hús-
fyllir var bæði kvöldin og svo var
mikið kapp um aðgöngumiða síðara
kvöldið, að þeir gengu kaupum og
sölum.
Fyrri fyrirlesturinn hefir þegar ver-
ið prentaður í síðasta Nl., en hér í
blaðinu birtist upphafið að hinum síð-
ara. Vér leyfum oss að brýna fyrir
mönnum að lesa fyrirlestra þessa vand-
lega, enda mun engan iðra þess, því
þeir hafa óvenjumikinn fróðleiksforða
að geyma. Bæjarbúar hafa líka sýnt
það á margan hátt, hve mikið þeim
hefir þótt til þeirra koma; jafnvel þeir
sem óðfúsastir hafa verið til þess að
spilla fyrir kosningu G. H. hafa orðið
að viðurkenna, að þeir hafi sjálfir mikið
af þeim lært og þakkað fyrir fræðsluna.
Umræður voru eftir fyrirlestrana í
bæði skiftin. Af umræðuefnum er helzt
að geta undirskriftarmálsins og ritsíma-
málsins. í undirskriltarmálinu var sam-
þykt svohljóðandi tillaga:
Fundurinn lítur svo á að und-
irskrift forsætisráðherrans danska,
undir skipun ráðherra vors, geti
haft ískyggilegar afleiðingar fyrir
sérstöðu hans og sjálfstæði vort,
enda kemur hún algerlega í bága
við yfirlýstan vilja og skoðun
síðasta alpingis, sem gekk að
pví sem sjálfsögðu að hann (0:
ráðherrann) yrði skipaður af ráð-
herra íslands og sampykti stjórn-
arskrárbreytinguna í fullu trausti
til pess að svo yrði gert.
Af pessum ástæðum skorar
fundurinn á alping, að pað taki
mái petta til ýtarlegrar athugun-
ar og sampykki um pað pá á-
lyktun, er verði til pess að veita
fulla tryggingu fyrir pví að rétti
og sjálfstæði landsins sé fram-
vegis að fullu borgið.
Nokkrir af fylgismönnum M. K.
reyndu til þess að spilla fyrir því að
tillaga þessi væri borin upp, vildu fá
að átta sig á málinu til þingmálafund-
ar, eða þá, heldur en ekkert, til næsta
kvölds, rétt eíns og þeim mundi vaxa
einhver ný vizka á einum sólarhring í
því máli, er þeir hafa ekki getað skil-
ið í heilt ár. Þingmannsefnið M. K.
studdi þá að þessu og vildi neyða
furdarstjóra til þess að hafa nafnakall
um málið. Er það dálítið einkennilegt
þegar verið er að undirbúa leynilegar
kosningar, að heimta þá nafnakall um
hin þýðingarmestu málin.
Tillagan var samþykt með 36 kjós-
enda atkvæðum gegn einu, en á eftir
gáfu sig fram 15 kjósendur, er kváð-
ust greiða atkvæði móti tillögunni, af
því þeir hefðu ekki fengið henni frest-
að til næsta kvölds.
X
Úr Mývatnssveit.
í 11. tölubl. »Gjallarhorns" stendur grein
eftir Þorgils, þar sem hann er að dæma uni
blöðin „Norðurland" og „Gjallarhorn" og
gera upp á milli ýmsra manna.
„Þannig koma þessi blöð mér fyrir sjón-
ir, og á þessa leið er almenningsálitið urn
þau he'rna",
Vitaskuld er Þorgils frjálst að segja sína
skoðun, á málurn og mönnum. En hann
ætti ekki að vera að sigla með almennings-
álitlð hérna undir fölsku flaggi.
Oss er kunnugt um, að skoðun almenn-
ings hér, er ekki í samræmi við skoðun
höf., að því er snertir ýmsa umsögn hans,
um blöðin og menn þá er hann nefnir. Enda
hefir „Gjh." verið svo fáséð hér um slóðir,
að almenniugur gat ekkert um það dæmt;
hefir þó ekki framboð vantað á blaði því. —
Þar á móti er „Norðurl." fjölkeyptasta blaðið
hér. —
Rangt er það hjá Þorgils, að Sk. Thor-
oddsen, hafi ekki hrakið neitt af því sem
stóð um hann, í svörtu greinni í „Gjh." Hann
hefir hrakið það, sem svaravert var í grein-
inni.
Ófyrirgefanlegur strákskapur virðist oss
það af „Gjh." að brúka þann munnsðfnuð,
sem það iðulega gerir, um slíkan nrann,
sem Guðm. læknir Hannesson er. — Og
glðggan mun þykjumst ve'r sjá á þeirri deilu,
þótt Þorgils vilji leggja slíkt að jöfnu. Fyrst
annars að Þorgils minnist Guðm. Hannes-
sonar, þá er oss raunar skylt að gera það
líka.
Guðmundur læknir Hannesson er óefað
frægasti maðurinn í slnu fagi, sem Norð-
lendingar hafa nokkuru sinni átt. Það má
víst heita svo, að hann hafi fleirum sinnum
gert „kraftaverk" á ýmsum mönnum; hann
hefir bjargað svo fjöldamörgum af grafar-
barminum, - sem ekki voru annara með-
færi - og skilað þeim aftur heilum á hófi,
heim til vina og vandamanna, sem nokk-
uru áður höfðu kvatt vini sína, sem Iátna,
í hinsta sinni.
Að öðru leyti er Guðm. Hannesson einn-
ig merkur og mikilhæfur maður, sem kunn-
ugt er. -
Hvernig þakkar svo, virðir og metur „Gjh."
þennan mann.?
Það sést bezt í blaðinu.
Og undarlega virðist Þorgils anda í þessa
átt.
Hafi Guðm. Hannesson átt mestan þátt
í þvt, að Akureyrarbúar sýndu amtm. P.
Br. að skilnaði, þann verðskuldaða sóma,
að kjósa hann á þing, — þá átti Guðm.
Hannesson sannarlega þakkir fyrir það;
og þá hefir hann gert þar sitt til, að bera
blak af Aknreyrarbæ.
Þorgils segir í grein sinni. „Við stöndum
utan við flokkana á Akureyri."
Því er hann þá fyrstur manna „hérna"
að blanda sér inn í þessa deilu í blaði og
leiða almenningsálitið hérna inn í það.?
Að síðustu gefum vér ritstjóra „Gjh."
þau heilræði, að hann segi sig sem fljótast
frá blaðinu.
Óskum vér og vonum, að hann geti
fengið sér miklu hollari og betri stöðu til
lífsuppeldis.—
Nokkurir nágrannar Þorgils.
X
Fréttir af Austfjörðum.
Sýslunefndarmál í N.-Múlasýslu.
Sýslufundur var haldinn á Seyðisfirði
17-—19- f- m. Meðal annars samþykti fund-
urinn áskorun tii þingsins um að neyða
ekki Austfirðinga til þess, að Ieggja niður
Eiðaskólann, >þessa einu mentastofnun í
Austfirðingafjórðungi, heldur styrkja hann
til áframhalds og nauðsynlegrar byggingar,
með því fyrirkomulagi, er síðar yrði á-
kveðið.<
Þá samþykti sýslunefndin að styðja Bún-
aðarsamband Austurlands á ýmsan hátt,
veita því fé til búfjársýninga, kynbótabús-
stofnunar o. fl., ennfremur að láta því í
té 20 dagsláttur af óræktuðu landi á Eið-
um undir tilraunastöð, er það ætlar að
koma á fót. — Menn vænta hins bezta af
þessu búnaðarfélagi, sem er stjórnað af
áhugamiklum framfaramönnum.
Ræktunarfélag er nýstofnað á Vopna-
firði, er ætlar að taka alt að 16 dagslátt-
ur af Leiðarhafnarlandi á erfðafestu til
ræktunar. — Sýslunefndin heimilaði Vopna-
fjarðarhreppi að ábyrgjast 1500 króna lán
handa þessu félagi, gegn veði í erfða-
festulandinu.
Sýslunefndin veitti sín beztu meðmæli
með því, að þeir Erlingur bóndi Filippus-
son í Brúnavík, Baldvin hreppstjóri Jóhann-
esson í Stakkahlíð og Gísli bóndi Sigfús-
son í Meðalnesi fái verðlaun úr Ræktunar-
sjóði fyrir unnar jarðabætur.
Motorbátsfélaginu »Lagarfljótsormurinn«
var veittar 150 kr. styrkur úr sýslusjóði
til motorbátsferða og flutninga á Lagar-
fljóti, og á þá báturinn að fara um fljótið —
að minsta kosti að nokkuru leyti — eftir
fyrirfram auglýstri ákveðinni ferðaáætlun.
Til sjúkraskýlis á Vopnafirði — sem er
nokkuð komið á veg með að stofna —
veitti sýslan 200 kr. styrk.
Jökuldalshreppi heimilað að verja 500
kr. til brúa á Hnefilsdalsá og Teigará og
200 kr. veittar úr sýslusjóði tii hinnar fyr-
nefndu. Sömuleiðis veittar (úr sýslusjóði)
350 kr. til brúar á Kaldá eða Böðvarsdalsá.
Að öðru leyti var vegafénu, rúmum 1100
kr. skift niður milli Tungu-, Hjaltastaða-
og Borgarfjarðarhreppa til aðgjörða á veg-
um þar, gegn tillagi frá hreppunum.
Til sundkenslu veitti sýslan: 25 kr. til
Eiðaskólans og 25 kr. til »Félags ungra
manna á Vopnafirði«.
Sigbirni bónda Björnssyni á Ekkjufelli
í Fljótsdalshéraði (næsta bæ við Lagar-
fljótsbrúna), veitti sýslunefndin meðmæli
til sveitaverzlunarleyfis.
Björn gagnfræðingur Hallsson á Rangá
tilnefndur hreppstjóri í Tunguhreppi í stað
Eiríks sál. Einarssonar i Bót; og stað Árna
Steinssonar, hreppstjóra Borgfirðinga, er
sagt hefði af sér hreppstjórn, var tilnefnd-
ur Hannes bóndi Sigurðsson i Gilsárvalla-
hjáleigu.
Mælt með sérstökum þingstað fyrir Tungu-
hrepp á Kirkjubæ, og að þingstaður Hlíðar-
hrepps verði fluttur frá FossvöIIum að Sleð-
brjót.
Borgfirðingum er heimiluð 800 kr. lán-
taka, til þess að stækka barnaskólahús
þeirra.
Bindindisfélag Seyðisfjarðar hafði farið
þess á leit, að sýslunefndin styddi að því, að
áfengisveitingaleyfi hótelvertsins á Seyðis-
firði yrði ekki endurnýjað (en leyfistími
hans er útrunninn í sumar), meðal annars
með því, að nefndin léti í ljós ósk í þá
átt til bæjarstjórnar Seyðisfjarðarkaupstað-
ar og samþykti að veita úr sýslusjóði hæfi-
legan styrk til gistihúss á Seyðisfirði án
áfengisveitinga. Þessum óskum bindindis-
félagsins synjaði sýslunefndin — að við-
höfðu nafnakalli — með sex atkv. gegn
5. Bindindisfélagið hafði og ieitað þessu
máli fylgis hjá öllum hreppsnefndum í
sýslunni, og víða fengið góðar undirtektir;
meðal annars höfðu tveir sýslunefndar
menn þeir, er atkvæði greiddu á móti
málinu, fengið áskoranir frá hreppsnefnd-
um sinna hreppa, um að vera því fylgjandi
(Skeggjast.hr. og Loðmfj.hr.).
X
Hákarlaskipin
komu hingaðöumnæstsíðustu helgimeð
góðan afla: Eiríkur (Gudm. Efterf.) hafði
181 tn. lifrar, Aage (Höepfners verzl-
un) 180 tn., Anna (Höepfners) 100 tn.,
Henning (Havsteen) 95 tn., Vfkingur
(Gudm. Efterf.) 104 tn. og Hríseyjan
(Höepfner) 73 tn. Flink og 3 skip af
Siglufirði fóru þangað og lögðu þar
upp. Hötðu öll góðan afla.
Mannaláf.
Nýlega er dáinn Þorsteinn Thorla-
cius bóndi á Öxnafelli í Eyjafirði, faðir
Jóns bónda Thorlaciusar í Öxnafelíi
og sfra Einars Thorlaciusar á Saurbæ
á Hvalfjarðarströnd. Hann var lengi
hreppstjóri í Saurbæjarhreppi og tal-
inn með beztu bændum þar í sveit.
Vel fiskvarf
hafði orðið í Hrfsey á handfæri nú
um síðustu helgi. Um 18 fiskar höfðu
fengist á þann bátinn, er mest fekk,
en flest smátt.
Skipkomur.
Hinn 6. þ. m. komu hingað »Rósa«,
skip Gránufélagsins, með timbur til fé-
lagsins og »Samson«, fiskiskip Kol-
beins og Asgeirs, með 22 þúsund fiskjar.
Síra Ásmundur Gíslasop,
á Hálsi kom í dag vestan úr Húna-
vatnssýslu; sagði ekki ný tíðindi.
X
Tvo þingmálafundi
hefir 2. þingmaður Eyfirðinga Stefán Stef-
ánsson í Fagraskógi haldið, annan í Saurbæ
26. f. m. en hinn að Ytri-Tjörnum 28. f. m.
í Saurbæ voru þessi mál rædd:
1. Samgöngumál.
a. Akbraut fram Eyjafjörð. Samþykt var
með öllum samhljóða atkvæðum þessi til-
laga: Funduriun skorar á alþingi, að veita
til akbrautar fram Eyjafjörð svo mikið fé,
að hún komist á næsta fjárhagstímabili að
minsta kosti fram í Saurbæ.
b. Samgöngur við útlönd. Þetta samþykt:
Fundurinn lýsir megnri óánægju yfir samn-
ingum þeim, sem verið hafa við hið sam-
einaða gufuskipafélag og skorar á þingið
að komast að kostnaðarminni samningum
og hagfeldari, sérstaklega hvað snertir við-
komustaði skipanna í útlöndum.
Búnaðarmál.
a. Bœndaskólinn. Fundurinn álítur rétt
að frumvarp milliþinganefndarinnar í land-
búnaðarmálinu um bændaskóla verði sam-
þykt af þinginu og leggur sérstaka áherzlu