Norðurland - 07.10.1905, Blaðsíða 1

NORÐURLAND.
Ritstjóri: Sigurður Hjörleifsson, læknir.
4. blað.
Akureyri, 7. október 1905.
V. ár.
þjóðræðið og
stjórnarblöðin.
Enginn þurfti að ganga að því
gruflandi, hvernig blöð stjórnarflokks-
ius mundu taka þjóðræðishugsjón-
inni. bau hafa við og við í sumar
verið að senda þjóðræðisfélaginu
tiíninn og nú eru þau farin að snúa
sér að þjóðræðisstefnunni yfirleitt.
Eftir þeirri stefnu á fjöldinn ætíð
að vega meira, ef á milli ber, en
þeir fáu menn, sem í völdunum
sitja. Á þessu byggist öll sönn lýð-
stjórn. Það er hvort eð er fjöldinn
sem verður að borga allar fram-
kvæmdirnar, bera byrðarnar og
búa að því setn gert er. Eftir þjóð-
tæðisstefnunni á ráðherrann að víkja
fyrir tneiri hluta þingsins, en meiri
hluti þingsins á einnig að víkja fyrir
meiri hluta þjóðarinnar. Þetta og ekk-
ert anttað gefur fulla tryggingu fyr-
ir því að þjóðin fái að ráða sér sjálf.
Blöð stjórnarflokksins ganga ber-
lega á móti þessari stefnu. Eftir þeirra
kenningum er sá þjóðarvilji að engu
hafand'i sem kernur fratn annarsstaðar
en á kjörfundunum. Af uáð sinni
ætla þau að lofa honum að láta vita
af sér á 6 ára fresti; þá á þjóðin
að kjósa þingtnennina og þá á hún
að kjósa þá eftir sínu höfði (að svo
miklu leyti sem húti fær frið til þess
fyrir kosningaæsingum), ett ætli þjóð-
arviljinn að láta heyra til sín þess
í milli, þá á að bæla hann niður á
íllan hátl. Þjóðin á að hafa sinn á-
fveðna sex ára meðgöngutíma. Fari
rð bera á þjóðarviljanutn áður en
timinn er útrunninn, má búast við
því að einhver skaðræðis óburður
sc á ferðinni og því er sjálfsagt að
k/rkja hann í fæðingunna. Þetta að
láta múga manns hafa atkvæði um
sín eigin mál þykir satna sem að
gerast „skrílþrælar lyndi meðtvenn."
Stjórnarblöðin skýrðu þjóðræðisfé-
lagið skrílræðisfélag. Hjá þeirn er
náið nef augunum. Þjóðin og skríll-
inn eru eitt og hið sama.
Það kom berlega fram á þing-
málafundunum síðastliðið vor hvern-
ig þjóðin leit á ritsímasamning
þann, sem ráðherrann hafði gert við
norræna ritsímafélagið. Mjög mikill
tneiri hluti þeirra tnanna er sóttu
þingmálafundina lýstu óánægju sinni
yfir honum og skoruðu á þingið að
hafna honum. Bændafundurinn í
Reykjavík áréttaði mjög greinilega
og eftirminnilega þennan þjóðarvilja.
En stjórnarflokkurinn virti hann að
vettugi. Því er barið við að þing-
málafundirnir séu engitt full sönnun
fyrir áliti meiri bluta kjósendanna.
þá fundi sækja auðvitað ekki svo
margir menn, að ineiri hluti kjós-
endanna greiði þar atkvæði utn
nokkurt mál og þá má ætíð segja
að allir sem ekki greiddu þar atkvæði
kunni að vera á annari skoðun.
Viðbára er þetta auðvitað og annað
ekki, en þó er eitt ráð til þess að
ónýta hana til fulls. Hún er sú að
leita beint umsagnar allra eða sem
flestra kjósenda að til verður náð.
Séu þingmálafundirnir réttmætir, þá
hlýtur sú aðferð líka að vera rétt-
mæt; hún bætir uþþ þá ófullkomleg-
leika, sem ætíð hljóta að loða við
þingmálafundina, af því þeir eru
haldnir svo óvíða og af því landið
er stórt og ógreitt yfirferðar.
Þessi aðferð, að leita umsagnar
kjósendanna, hefir verið notuð í
sumar víða um land, þó ekki hafi
þess orðið kostur í öllum sveitum
landsins. Skorað var á ráðherrann
að ráða konunginum til þess að
fresta staðfestingu á ritsímalögunum,
þangað til þjóðin hefði átt kost á
að láta uþþi vilja sinn nteð kosn-
ingum til Alþingis og jafnframt
var skorað á stjórnina að efna til
ttýrra kosninga. Undir þessa áskorun
rituðu að sjálfsögðu ekki aðrir en
þeir, sem voru mótfallnir ritsíma-
samningnum. Áskoranirnar eru til-
raun til þess að fá óyggjandi vissu
utn þjóðarviljann í þessu máli og
jafnframt til þess að fá hann virtan
og viðurkendan.
Óneitanlega er það fróðlegt að
sjá, hvernig stjórnarblöðin tala um
þessa tilraun.
Eitt blaðið líkir henni við tilraun
danskra kauþtnanna, sem búsettir
voru í Kauþmannahöfn, til þess að
fá danska ráðgjafa til þess að sinna
ekki tillögum Alþingis, t. d. tneð að
gefa landinu verzlunarfrelsi. Svo langt
er blaðið á veg komið í því að skilja
þjóðræðishugsjónina, að því þykir
frambærilegt að bera þetta sarnan.
Öðru tnegin eru þó menn, sem
voru að halda frani sínum hags-
munutn á móti hagsmunurn þjóðar-
innar, menn sem alls ekki voru réttir
málsaðilar, en hinu megin er þjóðin
sjálf, væntanlegur meiri liluti kjós-
endanna, sem grípur til þessara ráða,
af því fulltrúar hennar höfðu einskis-
virt vilja þeirra. Meira þarf ekki um
þetta að tala til þess að sýna af hvaða
rótum slík röksemdafærsla er runnin.
Annað blaðið tekur þó munninn
enn þá fyllri, enda er það sjálft
„málgagn sannsöglinnar". Það kallar
þessa eftirleit eftir vilja kjósendanna
„níðingsverk við þjóðina" og segir
ennfremur: „Svo svartur blettur hefir
ekki fallið á sögu íslands síðan Qissur
Þorvaldsson myrti Snorra Sturluson
og sveik landið undir útlent vald."
Atinað eins bull og þetta er vitan-
lega engra svara vert. Það dæmir
sig bezt sjálft.
En þó blöðin tali dálítið misjafnt
og ólíkt um jrjóðræðisstefnuna, eftir
því sem mennirnir eru misjafnir sem
skrifa, þá skín þó satna hugsunin út
úr því, sem þau eru bæði að fara
með. Hún er nokkurnvegitt nákvæm-
lega tekin fram í þessari vísu hans
Jónasar:
Hafðu, bóndi minn, hægt um þig!
hver hefir skapað þig í kross?
Dýrðin vor þegar sýnir sig,
þér sæmir bezt að lúta oss.
Á Alþinginu áður var
ekki neitt nenia höfðingjar;
bíddu nú við og sjáðn senn:
svona á það að verða enn.
v
Bækur.
Þyrnar. Nokkur kvæði eftir
Þorstein Erlingsson Önn-
ur prentun aukín. Rvík.
1905.
Þá eru Þyrnar komnir út f annað
sinn í fallegri útgáfu, þó tæpast standi
hún að ytra áliti jafnfætis fyrri prent-
uninni. Það eru að vísu ekki mörg ár
síðan kvæðin voru prentuð f fyrra sinn,
en ei að síður hafa þau verið útseld
og ófáanleg í langan tíma. Fáum kvæða-
bókum mun hafa verið tekið jafnvel
og kvæðum Þorsteins, enda eru flestir
sammála um það, að hann ber höfuð
og herðar yfir yngri skáldin, þó ekki
sé það afarmikið að vöxtunum sem
hann hefir orkt.
í þessari nýju útgáfu eru öll gömlu
kvæðin prentuð á ný. Þau munu að
öllu óbreytt, enda var svo frá þeim
gengið, að höfundurinn mundi lítt hafa
getað breytt þeim til batnaðar. Allur
síðari hluti bókarinnar eru ný kvæði
og hafa sum verið prentuð fyr í blöð-
um eða tímaritum, önnur eru nú prent-
uð í fyrsta sinn.
Gömlu kvæðin eru svo þjóðkunn að
óþarft er að fjölyrða um þau. Á nýju
kvæðunum er sami listfengis- og snild-
arbragurinn en þó eru fæst þeirra
jafn innihalds- og veigamikil og beztu
kvæðin í fyrri útgáfunni. Flest eru
smærri kvæði og vísur við sérstök
tækifæri. Að eins eitt kvæði er lengri
heild: kvæðið „Eden« og er það nokk-
urs konar æfisaga skáldsins sögð í
gamni og alvöru með ýmsum meinleg-
um sneiðum til réttlátra og ranglátra.
Það er eins og það sé bjartara yfir
þessum nýju kvæðum en var yfir flest-
um fyrri ljóðmælum skáldsins. Sum
eru fjörug og gamansöm t. d. kvæði
til Guðm. Magnússonar læknis og Sig.
Thóroddsens, svo 'er og um ýmsar
lausavísur t. d. hina alkunnu vísu:
Þau hafa tvímennt langa leið
og laglega klofið strauminn.
Biblía gamla að baki reið
Beiíal hélt í tauminn.
Eins og mörgum er kunnugt var
tilefni vfsunnar það að á fjárlögum
var þeim báðum veittur skáldstyrk-
ur Valdemar Briem og Þorsteini, en
Þorsteinn var þar fyrstur á blaði. Vísa
þessi var orkt um þingtímann og fór
um land alt sem þingfrétt, er enginn
lét illa yfir, en allir brostu að og þótti
Þorsteini hafa tekist upp. Eg held að
skáldið hafi unnið fyrir ársstyrknum
það árið með vísunni, því margan
gladdi hún, íslendingar hafa ætíð kunn-
að að meta smellnar lausavísur.
Eflaust er það betri æfikjörum að
þakka að kvæðin frá seinni árunum
eirn, sem á einn eða annan hátt
sýndu hluttekningu við andlát
°g greptrun föður okkar elsku-
lega og tengdaföður, Sigurðar skip-
stjóra Sigurðssonar, vottum við inni-
legar þakkir.
Oddeyri, 6. okt. 1905.
Margrét Sigurðardóttir.
Árni Sigurðsson.
Magnús Jónsson.
eru bjartsýnni og gamansamari. Þ. E.
átti lengi að berjast við heilsuleysi
og fátækt, en úr hvortveggju hefir
nokkuð ræst í seinni tfð, einkum sfðan
þingið gerði það sómastrik að veita
honum dálítinn ársstyrk, sem að vísu
hefir verið minni en laun útkjálkaprests.
Um það segir svo :
Og sumir þeir guðsveg.ia greiddu mín spor
þeir gátu ekki vitað eg færist úr hor
og svangur í gröfina gengi,
þeim fanst eins og landssagan fengi þess gjöld
og frelsuðu af brjóstgæðum þjóð sína og öld
í von um eg lifði ekki lengi.
Erindi þetta er úr kvæði um Ge-
org Brandes, snildarlega kveðið sem
Óskandi væri að Brandes skildi á
frummálinu, því ekki munu aðrir hafa
betur um hann kveðið.
I nokkur ár var Þorst. ritstjóri.
Ekki lét honum sá starfi eins vel og
skáldskapurinn, énda þykir honum rétt
leið vandrötuð í þjóðmálunum. Um
það hefir hann ort þetta dýrt kveðna
erindi.
I þjóðmálin steyptist eg því niður brátt
og þar varð ei hleypt undan blaki,
því vandhitt og skreift er að fikra svo fiátt
að fjandmanna heipt ekki saki;
þó flest væri gleypt sem var logið og lágt
er lifandi sleipt á því taki,
að finna hvað kleift var að hafa yfir hátt
og hverju yrði dreift út að baki.
Það er að vísu ekki stórt ljóðasafn
þessi nýju kvæði Þorsteins, en of-
langt yrði það hér að drepa á helm-
ing þess sem snildarlega er sagt í
þeim. Bókina verða menn að kaupa
til þess að geta séð það og mun þess
engan iðra.
Sennilega er bráðum von á nýrri
bók frá skáldinu, því sumt af hans
beztu kvæðum er óprentað enn. Eið-
urinn er t. d. ekki í þessum kvæðum
og heldur ekki ágætur kvæðaflokkur
um Fjalla-Eyvind sem hann hefir ort.
O. H.
Símaslit.
Nóttina milli i. og 2. septembers
þ. á. slitnuðu 6 — sex — sæsímar er
liggja milli Kína og Japan. Þrjá af
þessum sæsímum átti Stóra norræna
ritsímafélagið.
Ætli menn verði ekki stundum dá-
lítið áhyggjufullir um þann eina þráð,
sem á að tengja ísland við umheiminn.
Að segja að ísland verði téngt með
honum »traustum böndum« við umheim-
inn virðist vera heldur mikill skáld-
skapur.
X