Norðurland - 10.03.1906, Blaðsíða 2

Nl.
104
Suenson, að félagið sé ekki sambands-
laust við Japan, því það eigi síma, er
liggi um Futshau og Formosa og haldi
sá sfmi sambandinu við á milli Kína
og Japan meðan á aðgerðinni standi.
Aftur segir Jón frá þvf, með tölu-
verðum rembingi, að þessi sími hafi
alls ekki verið notaður 1.—2. sept.,
því hann hafi verið skorinn í sundur.
Eg skal láta það ósagt, hvor þeirra
viti betur um hagi St. n. r. Jón Ó-
lafsstin eða formaður félagsins, kamm-
erherra Suenson, en annarhvor þeirra
sýnist vera meira en lítið ruglaður í
þeim fræðum. Mér finst leyfilegt að
ætla — svona í bráðina — að kamm-
erherrann hafi sagt satt, en Jón Ó-
lafsson ósatt.
Þá sýnist orðið vfst að 6 símarnir
slitnuðu og miklar líkur fyrir að
»Reykjavíkin« fari með rangt mál
um Formosasímann. Þá er eftir að
vita, hvort >Times« hefir ekki sagt
frá símaslitunum. Það blað hefi eg
ekki, en vonast eftir að geta fengið
það síðar. Þangað til eg hefi fengið
fullvissu um það, að fréttin standi þar
ekkl, verð eg líka að ætla þá fullyrð-
ingu blaðsins ósannindi, að eins setta
þar í því skyni, að gefa hinum ósann-
indunum dálítinn stuðning í bili og í
þeirri von, að svo gömul eintök af
heimsblaðinu séu ekki í margra hönd-
um.
Eg sé, að Gjallarhorn hefir prentað
upp þetta »pródúkt« Jóns með stóru
letri. Mér þótti það léiðinlegt, en
vona að Jón Stefánsson hendi ekki
slíkt aftur, því í »Norðra« má hann
ekkert taka, sem ekki hefir gengið í
gegnum nýju skilvinduna með 12 trekt-
unum, eða hvað þær nú annars eru
marSar- Porv. Davíðsson.
5»
Það verður Ijverjum að list,
sem hann leikur.
Eftir Guðmund Fríðjónsson.
I.
Þorgils gjallandi ritar í blaðið Norðra
um skáldastyrki og ljóðalaun. Hann
leggur það til, að skáldin verði látin
eiga sig hér á eftir eins og hingað
til, og bjargast á eigin spýtur.
Ófeigur tekur í sama strenginn í
Gjallarhorni í svari sínu til þingeysku
konunnar og hefir þau orð um skáldin,
að »gjarnan megi þau vinna líkt og
aðrir menn«.
Ófeigur og Gjallandi eru báðir gáfu-
menn í fyrsta flokki og báðir Braga-
ættar.
Þó vaða þeir báðir villu og svíma
í þessu máli.
Vanþekking þjóðarinnar er þó nógu
mikil í þessu efni, þó að ekki sé aukið
við það myrkur, þar sem þorri manna
hneykslast á því, að nokkur styrkur
er veittur nokkru skáldi, eins og eg
hefi margsinnis heyrt almenning gera.
Eftir þvf sem þjóðfélögin þroskast,
að sama skapi kemst vinnuskiftingin
á. í þeim löndum, sem þjóðfélags-
skipunin er í bernsku, þar tíðkast það,
að einn og sami maður er alt í einu
og reyndar ekkert til hlítar. Hér í
landi hefir það tíðkast, að bóndinn er
sláttumaður, fjármaður, smiður á alt —
og ekkert—vefari, barnakennari o. s. frv.
Ef hann er svo skáld að auki, þá er
það auðvitað til þess að dreifa kröft-
unum enn þá meira.
Erlendis er þessu öðru vísi háttað.
Þar læra mennirnir eitt verk sérstak-
lega, það sem þeir ætla að hafa fyrir
atvinnu. Þar cr j>að talið alveg nauð-
synlegt skilyrði fyrir því, að kunnátta
fáist, að aðalkröftum mannsins sé beint
að verkinu, fyrst til að læra það og
svo áfram við rekstur vinnunnar.
Hjaltalín skólastjóri gat þess eitt
sinn við okkur í »tíma« — ef eg man
rétt — að hann hefði, þegar hann var
í Bretlandi, haft íslending á boðstól-
um, »sem gat smíðað alla hluti«. En
Jón Boli afþakkaði manninn. Hann
sagðist ekkert hafa að gera með þann
mann, sem svo væri gerður, því að
slíkir menn kynnu ekkert til hlítar,
þegar til ætti að taka.
* *
*
Eg var að lesa fyrir stuttri stund í
»Nýju öldinni* dönsku um franska
skáldið Gustave Flaubert. Hann er
talinn upphafsmaður realistaskáldskap-
arins — minnir mig — og mesti snill-
ingur. Hann ritaði skáldsögur — fimm
talsins á æfinni og var fimm ár með
hverja. Þó hafði hann ekkert atvinnu-
starf á hendi og varð roskinn maður,
en þó ekki atkastameiri.
Góðir hálsar! Hvað haldið þið að
þessi maður hefði ritað mikið, ef
verið hefði einvirkja bóndi í landi
voru f
Eg þarf ekki að sækja svarið langt,
því að eg veit það heima hjá mér.
Hann hefði naumast fengist við skáld-
sagnagerð, í þeim klípum, sem einvirkja-
lífið hérna í íslandi hefir að bjóða. Hann
hefði ef til vill samið örfáar smásögur.
En langlíklegast er hitt, að hann hefði
orðið blátt áfram hagyrðingur og —
drykkjumaður með atbrigðum, eins og
margir hagmæltir Mörlandar hafa verið.
Það sannar lítið í þessu efni, þó að
einstökum mönnum hér í landi hafi tek-
ist að gera vonum meira að skáldskap,
jafnframt því, sem atvinnurekstur er
stundaður, eða embætti þjónað. Það
sannar það eitt, að þjóðin hefir eign-
ast afburðamenn.— sem hún hefir farið
illa með.
Hamingja þjóðarinnar hagaði því
þannig, endur fyrir löngu, að Snorri
Sturluson var auðmaður og Sturla
Þórðarson. Þess bera bókmentir vorar
menjar, meðan landið er bygt. Vegna
þess að þeir gátu gefið sig við sagna-
ritun og skáldskap, án þess að fátækt
eða annir fyrir lffinu þrengdu að þeim —
vegna þess gátu þeir orðið stórmenni
á sína vísu. Klaustrunum var og lagt
fé til, ríflega, og gátu því munkarnir
gefið sig við ritlistinni. Þessir menn
voru afkastamenn. Vegna hversf —
Vegna þess, að þeir þurftu ekki að
vinna líkt og aðrir menn.
Nú eru ritstörf íslendinga mest
nokkurs konar brotasilfur: smákvæði,
sem skáldin grípa í, í örlitlum tóm-
stundum sínum, og blaðagreinar, sem
grípa niðri á víð og dreif, en eru
heldur lausar á kostunum, og svo
brotaritgerðir um söguna, sögu þjóð-
arinnar. En heila sögu landsins og
þjóðarinnar hefir enginn tök á að
semja.
Eftir því sem eg veit bezt, hafa
snillingar þjóðanna sjaldan náð þroska
sínum, fyr en á fertugsaldri, eða síðar.
Allur fyrri hluti æfinnar gengur f undir-
búning og tilraunir og æfingar. Þetta
er nauðsynlegt, til þess að þeir verði
leiknir í listinni. Þetta gildir jafnt um
heimspekinga sem vísindamenn. Og
skáldin og listamennirnir eru háð sama
lögmáli — lögmáli þroskunar og æfinga,
til þessa að verða fær um vandaverk.
En hvernig eiga þeir menn að æfa
vængi sálarinnar til hugmyndaflugsins,
sem nauðbeygðir eru til að vinna erf-
iðisvinnu með höndunum hvern dag
æsku sinnar og fullorðinsáraf
Hugsunin er jafnvel bundin við störf-
in, þau sem nauðsynin heimtar að unnin
séu. Og sá sem fjallar altaf um strit-
vinnu og aflraunatök, hann verður ó-
hæfur til þess að gera fína drætti,
bæði með höhdum og huga.
Holdið og andinn eru í raun og
sannleika altaf gagnstæð hvort öðru,
eins og guðfræðin kennir og veitir
því þeirra betur í það og það sinn,
sem betur er stutt og betri aðhlynn-
ingu verður aðnjótandi.
Margur maður heldur, að listamenn
og skáld megi erfiða með höndum og
fótum, og að sálin geti flogið alt að
einu fyrir því út um alla heima og geima.
En það getur hún einmitt ekki. Hver
og einn dregur dám af sínum sessu-
naut, segir máltækið. Þegar líkaminn
er sokkinn niður í mold og matarleit,
þá getur sálin ekki annað gert en
standa á höfðinu hjá honum.
Vængir hennar verða eins og á
hænu — ónýtir til verulegs flugs,
þótt flögra megi á þeim, lítilsháttar.
Til þess að listamenn geti notið
sfn, þarf sálin að ná þeim þroska, að
hún hafi yfirráð yfir líkamanum, að hún
sé herrann, húsbóndinn. Hann á að hafa
konuríki. Vér vitum hvernig þrælarnir
hafa farið á erfiðinu. Sál þeirra hefir
orðið að kryplingi.
Þorgils vitnar til Arnóts jarlaskálds,
að hann hafi bikað skip sitt og verið
þó skáld alt að einu. — Já, það sak-
aði hann ekki. En ef hann hefði verið
nauðbeygður til að bika skip hvern dag
og haft þá sýslu að lífsstarfi til fram-
færslu sér, þá hefði hann ekki getað
orðið jarlaskáld.
Með þessu er eg ekki að formæla
starfinu, eða iðjuseminni og vinnu-
brögðunum, þegar þau eru 1' hófi höfð.
Eg veit vel, að vinnan gerir einstakl-
inginn að manni. En eg veit hitt eins
vel: að hún gerir ekki einstaklinginn
að listamanni — vinnan fyrir lífinu.
* *
*
»Hann vill helzt ekki annað gera«.
Svo er vanalega sagt um þann, sem
er gefinn fyrir eitthvað sérstakt. Svo
er t. d. um smiði. Ef þeir eru bænd-
ur, vilja þeir helzt ekkert við fjár-
mensku fást. Sjómaðurinn sem er sjó-
maður með afbrigðum, vill ekki hand-
arvik á landi taka. Fjármaðurinn vill
altaf hjá kindum vera og bókamaður-
inn liggja í bókum.
Lengi hefir það þótt loða við skáld-
in, að þau væru tómlát til verkanna
og lítt fallin til búsýslu. Saga þjóð-
arinnar og reynsla ber vitni um það.
Þetta alt bendir til þess, að nátt-
úran vilji ekki hafa það, að einstak-
lingurinn gefi sig við öðru en því, sem
honum er bezt gefið, þ. e. hafi það að
aðalstarfi. /
rh' %
Pöntunarfélag Eyfirðinga
hélt aðalfund sinn 3. þ. m. á Öngul-
stöðum.
Fundur þessi er að því leyti stór-
merkilegur að á honum var gerð gagn-
gerð breyting á lögum og fyrirkomu-
lagi félagsins og það sniðið eftir er-
lendum kaupfélögum, ekki sízt hinum
dönsku. Norðurland flutti fyrir nálægt
tveim árum síðan ítarlega lýsingu á
því fyrirkomulagi og þykir oss því
ekki vert að endurtaka það hér.
Að eins viljum vér benda á að fé-
lagið hefir aðhylst þá reglu að heimta
borgun hvenær sem það lætur ein-
hverja vöru af hendi. Ætlar það að
byrja verzlun hér á Akureyri á næsta
sumri og selja með líku verði og hér
tíðkast í búðum, en allur ágóðinn á
að verða eign félagsmanna. Fá þeir
útborgaðan helming af ágóðanum við
árslok, en hinn helmingurinn verður
lagður í stofnsjóð félagsins og ávaxt-
aður þar.
Félagið mun vera fyrsta kaupfélagið
hér á landi, sem tekið hefir upp þessa
reglu og er líklegt að það verði talið
merkisatburður í sögu íslenzkra kaup-
félaga.
Alla aðalforgönguna fyrir brey tingunni
hefir haft formaður félagsins Hallgrím-
ur bóndi Kristinnsson á Reykhúsum.
Er hann þessum málum kunnugri cn
líklega allir menn hér á landi, enda
hefir hann dvalið erlendis sérstaklega
í þeim erindum að kynna sér þau.
Formaður félagsins var endurkosinn
með öllum atkvæðum, en auk hans
eru þessir 4 í stjórninni; Júlíus Ólafs-
son bóndi í Hólshúsum, Stefán Jóns-
son bóndi á Munkaþverá, Kristján
Benjamínsson bóndi á Tjörnum og
Einar Arnason bóndi á Eyrarlandi.
Breytt var um nafn félagsins og
heitir það nú »KaupféIag Eyfirðinga«.
\
2>ændaglíma
var synd hér 6. þ. m. í leikhúsi bæj-
arins. Glfmdu þar 32 menn, 16 af
hvorum flokki. í öðrum flokkinum voru
menn úr »UngmennaféIagi Akureyrar«,
en úr hinum menn úr glímufélaginu
»Valurinn«. Voru þeir í blám peysum
með valsmynd á ljósbláum grunni, en
f hvítum buxum, en hinir voru hvít-
klæddir. Tóku glímumennirnir sig vel
út á leiksviðinu.
Bændur voru þeir Jóhannes Jósefs-
son verzlunarstjóri, sá sem vann veð-
glímuna í vctur. Var hann fyrir flokk-
inum úr »UngmennaféIaginu«. En Guð-
laugur Pálsson, snikkari stýrði hinum
flokknum.
Leikur þeirra fór einkar kurteislega
fram. Mótstöðumennirnir heilsuðust með
handabandi áður en þeir tóku saman
og svo gerðu þeir áður en þeir skildu.
Það var í lögum þeirra að allir þeir
er við áttust skyldu glíma saman 2
glímur. Félli þá annar báðar þær glfm-
ur, skyldi hann teljast fallinn, en féllu
þeir á vfxl, skyldi glíma hina þriðju.
Margir glímumennirnir glímdu vel
og fimlega og af töluverðri list, en
aftur aðrir nokkuru lakar. Að sjálf-
sögðu vantar báða flokkana nokkuð á
enn að vera svo æfðir og leiknir sem
bezt mætti vera, en þó var þetta á-
gæt skemtun, enda fylgdu áhorfend-
urnir henni með óvanalega miklu at-
hygli. Var ekki laust við að kappið
væri fullmikið milli Akureyrar- og Odd-
eyrarbúa, en Ungmennaflokkurinn var
að mestu af Oddeyri en hinn af Akur-
eyri. Eflaust venjast menn þó við að
líta minna á slíkt, en meta hitt að
eins sem vel er gert og vasklega,
hver sem í hlut á.
Einna mest var fylgið, þegar þeir
gengu saman Jóhannes Jósefsson og
Karl Sigurjónsson, Mývetningur. Glímdu
þeir báðir mjög vasklega. Varð bræðra-
bylta í fyrsta skifti, en síðan feldi
Karl Jóhannes í tveim glímum.
Eftir það feldi Karl tvo af köppunum
úr liði Ungmennafélagsins, en féll loks
fyrir Ólafi V. Davíðsson, þeim sem
glímdi í vetur við Jóhannes Jósefsson.
Hafði Karl áður meitt sig nokkuð í
fæti. Fóru svo leikar að Ólafur stóð
uppi við annan mann þegar allir voru
fallnir í valinn úr hinum flokknum.
Eiga báðir flokkarnir þökk skilið
fyrir góða skemtun og er vonandi að
ekki líði á löngu að bæjarbúar eigi
kost á henni aftur.
Bréfkafli úr Skagafiröi.
»Tíðin óstöðug og víða jarðlítið. Hross
því komin á gjöf með iangfiesta móti.
Héraðsvötnin ólga nú yfir næstum allan
Hólminn og er hann því allur að heita
má kominn í svell. Vonandi er samt að
þau komist í farveg sinn, en ekki sýnast
þau reyndar eiga mikið eftir að komast
út rfieð Vindheimabrekkum. Komist þau
það, mundi af því leiða afarmikið tjón.«