Norðurland - 29.02.1908, Blaðsíða 1

NORÐURLAND.
Ritstjóri: Sigurður Hjörleifsson, læknir.
29. blað. j Akureyri, 29. febrúar 1908. j VII. ár.
'jartanlega pakka eg öll-
um þeim, sem með ná-
vist sinni og á margvís-
legan annan hátt heiðr-
uðu útför mins ástkœra eiginmanns,
Zóphoníasar prófasts Halldórssonar.
Einnig þakka eg öllum þeim, sem
bréflega og munnlega hafa sýnt mér
hluttekningu og talað til mín hugg-
unarorðum.
Viðvík 4. febrúar 1908.
Jóhanna Jónsdóttir.
Kí“S" Unga ísland?
Útsölumaður á Akureyri: V. Knudsen.
Bannlög Finnlendinga
gegn dfengi.
Hverjum augum sem menn annars
kunna að líta á aðflutningsbann og
hvernig svo sem kjósendur þessa lands
ætla sér að greiða atkvæði sitt 10. sept.
í sumar um aðflutning á áfengi, þá
mun þó öllum koma saman um það,
að lög þau er Finnlendingar samþyktu
31. október f. á. sé eftirtektaverður
viðburður í löggjafarsögu þjóðanna og
það því fremur sem lög þessi voru
samþykt í einu hljóði.
í desember síðastliðnum hélt einn af
merkustu bindindisfrömuðum Finnlands
Dr. Matti Helenius ræðu um lög þessi
í hátíðasal háskólans í Krisjaníu og
um undirbúningsstarfið undir þau.
Þetta undirbúningsstarf sagði Dr. H.
hefði staðið yfir í nærfelt 40 ár. Fyrsta
skrefið var það, að bönnuð var brenni-
vínsgerð í heimahúsum. En afleiðingin
varð sú, sem við mátti búast, að þá
risu upp brennivínsbrenslu- og ölgerð-
arhús, hvert á fætur öðru og fljótt varð
bindindismönnum það Ijóst að ekkert
dygði annað en fullkomið bann á til-
búningi og aðflntningi áfengra drykkja.
Margar tilraunir voru gerðar til þess
á þingi Finna að fá þetta samþykki.
En þing þetta var mjög einkennilega
samsett, líkt og tíðkaðist á Frakklandi
áður en stjórnarbyltingin hófst. Pingið
var fjórskift, eða í fjórum deildum. í
einni deildinni sátu fulltrúar bændanna,
en í annari fulltrúar borgaranna. Priðja
deildin var skipuð aðalsmönnum, en
andlegrar stéttar menn skipuðu fjórðu
deildina. Gat ekkert orðið að lögum
nema það væri samþykt af þrem deild-
unum.
En þegar lög þessa efnis voru borin
upp í þinginu fór jafnan á sama hátt:
Frumvarpið var samþykt í bænda- og
klerka-deildinni, en borgara- og aðals-
manna-deildirnar feldu þau.
þessu fór fram þangað til 1905. Það
ár er blessunarríkasta árið í sögu Finn-
lendinga, að minsta kosti á síðari tím-
um. Stórviðburðirnir hófust með al-
mennu verkfalli; það var örþrifaráð
vopnlausrar þjóðar. En fylgt var því
fram með svo mikilli festu og ein-
drægni að Rússar sáu sitt óvænna.
Þeir áttu þá meira en fult í fangi
við Japana og treystust ekki til þess
að beita kúgunarráðum við Finna.
Rússastjórn gaf þeim frjálslegri þing-
stjórn en víða tfðkast enn í hinum
þingfrjálsu löndum.
Á meðan á verkfallinu stóð fór engin
áfengissala fram, að minsta kosti í Hel-
singfors, höfuðstað landsins. Rað var
þjóðarviljinn, sem hafði fyrirboðið að
selja það. Og svo einkennilega brá
við að verkfallsdagana, þegar hugir
allra manna voru sem æstastir, þurfti
lögreglan í Helsingfors að eins að
hafa afskifti af einum einasta manni
á götunum. Við þetta breyttust hugir
margra. Reir sáu hve mikla blessun
áfengisbannið gat haft í för með sér
og þeir sáu að hægt var að framkvæma
það. Hugir manna snerust að því að
láta alla áfengissölu hætta.
Kvenþjóðin á Finnlandi átti mjög
góðan þátt í því að áfengisbannið
komst á. Nýju kosningalögin höfðu
veitt konunum atkvæðisrétt til þing-
kosninganna og þær létu ekki bjóða
sér þann rétt tvisvar, fremur en þær
mundu hafa gert það hér á landi, ef
stjórnarflokkurinn hefði ekki synjað
þeim um þenna rétt á síðasta sumri.
Atkæði kvennanna urðu fleiri en at-
kvæði karlmannanna, og konurnar
studdu mjög að því að bannlögin
kæmust á.
Lögin banna allan tilbúning, sölu
og innflutning þeirra drykkja, sem
hafa inni að halda meira en 2 af
hundraði af áfengi. Frá þessu er þó
gerð sú undantekning að leyft er að
selja áfengi á lyfjabúðum eftir lœknis-
fyrirsögn og sömuleiðis til iðnaðar-
þarfa en þá sölu hefir þó ríkið tekið
að sér.
Ennfremur er svo sagt frá lögum
þessum, að þau kveði svo á, að eng-
inn megi hafa áfengi á heimilum sín-
um, nema hann geti sannað, ef þurfa
þykir, að það hafi verið þar áður en
lögin voru samþykt. Lögreglunni er
leyft að gera áfengisleit í húsum manna
og geti þá eigandinn ekki sannað að
hann hafi haft það áfengi áður, er
uppvíst verður um að hjá honum sé,
getur það varðað sektum eða jafn vel
fangelsi. — Rað er og eftirtektavert að
lögin gera ekki ráð fyrir neinum skaða-
bótum þeim mönnum til handa, er áð-
ur höfðu stundað ölgerð eða brenni-
vínsbrenslu og má þó búast við því
að lögin hafi bakað þeim mikið eigna-
tjón.
Rað styður nijög baráttuna gegn
áfenginu á Finnlandi, að þessi barátta
er einn liður í baráttu þjóðarinnar fyrir
réttindum hennar og frelsi. Þjóðin veit
það fullvel að við ofurefli er að etja
þar sem Rússar eru og finnur til þess
að ef hún kastar burtu fjármunum sín-
um til skaðlegra nautna og veikir sið-
ferðis- og líkamsþrek barna sinna með
þeim, þá styður hún að því sjálf að
fyrirgera þessum réttindum og þessu
frelsi. Verkamennirnir og hinn ungi
mentalýður hafa þar tekið höndum
saman við foringja þjóðernis þeirra.
íslenzka þjóðin, sem geldu fyrir á-
fengi 7 — 8 kr. skatt fyrir hvert manns-
barn í landinu, hefði ef til vill gott
af því að íhuga þetta dæmi Finn-
lendinga.
\
Stössel dæmdur til dauða.
í símskeyti úr Reykjavík hingað til
blaðanna í þessari viku segir svo frá,
(eftir fregnmiða er Austri lét gefa út
í Reykjavík) að Stössel yfirhershöfð-
ingi Rússa við Port Arthur hafi verið
dæmdur til dauða af herréttinum í St.
Pétursborg, er settur var til þess að
rannsaka og dæma um þá vörn, er
hann veitti Japönum úr kastalanum og
hvort ekki hefði mátt halda þeirri vörn
lengur áfram, sem Rússum var svo á-
ríðandi, svo herdeildir Japana gætu
ekki náð að taka höndum saman. Jafn-
framt er þess getið að herrétturinn
leggi til að dómnum sé breytt á þann
hátt að Stössel sé settur í 10 ára her-
fangelsi.
Pað lítur út eins og ofurlítil örlaga-
kýmni að Austri, sem gumað hafði
óhóflegast af hreysti Stössels og hug-
prýði, þegar enginn vissi hér neitt um
hann eða Port Arthur annað en það
að kastalinn væri talinn nær óvinnandi
og virkisforinginn héti Stössel, að ein-
mitt Austri skuli verða til þess að
flytja þjóðinni fregnina um þenna dóm.
Hinsvegar má búast við því að þess-
um tíðindum verði tekið fálega í garð
Rússa víða í hinum mentaða heimi.
Vér höfum áður skýrt hér í blaðinu
128
»Já, til þess að búa hann undir fermingu, góða mín!
Manstu ekki, að hann er nú bráðum sextán ára?«
»Eg held það sé nú öllu heldur svo, að þú munir
ekki eftir því að það hefir alt af verið samkomulag
milli okkar, að Abraham skyldi ekki verða íermdur.«
»Samkomulag? Nei, Wenche, það hefir aldrei verið.«
»En hefi eg þó ekki sagt hundrað sinnum, að hann
skyldi ekki verða fermdur?«
»Jú, en það er ekkert samkomulag.*
»En þú hefir verið mér sammála, — þú hefir aldrei
haft á móti því með einu orði.«
»Eg hefi aldrei viljað eyða orðum um þetta mál fyr
en að því kæmi. En hinsvegar hlýtur þú sjálfsagt að
vita það Ijóst og greinilega eftir því sem þú þekkir
mig, að eg mundi vilja, að drengurinn yrði fermdur
samkvæmt því, sem alsiða er hjá fólki.«
»En að þú skulir viðhafa önnur eins orð, Karsten,
í svona alvarlegu máli!«
»Við skulum nú reyna, Wenche mín, að tala um
þetta alvarlega málefni ákafalaust, þvf af ákafa og
bráðlyndi leiðir ekkert gott. Hugsaðu nú um, hvort þú
hafir rétt til þess að bregða þannig frá almanna venju
að því er son þinn snertir, sem mundi verða honum
til skapraunar og farartálma í lífinu á ýmsan hátt.«
»En það er nú einmitt sá mesti velgerningur, sem
eg vil veita syni mínum, að gera hann fráskilinn öllum
þeim, sem eru hræsnarar og ósannindamenn.«
»Stór orð, Wenche mín! Eg held þú hugsir altaf
að sonur þinn sé ekki og geti aldrei orðið annað en
partur af sjálfri þér.«
»Við hvað áttu?«
»Hefirðu aldrei hugsað þér, að það gæti komið fyrir,
125
Svo bað skólastjóri faðirvor, og nú var þessi hátíð-
lega athöfn loksins á enda.
Nú varð þröng á þingi, því allir vildu komast út.
Ekkert vald gat haldið drengjunum í skefjum, enda þó
að svo væri fyrir mælt, að nemendur skyldu bíða kyrrir,
unz kvenfólk og aðrir áheyrendur væru komnir út; skyldu
þeir síðan ganga burt með góðri skipun og hver bekk-
ur í sínu lagi. En nú ruku fleiri og fleiri úr sætum
sínum, tróðu sér gegn um kvennaskarann og hurfu í
einni svipan.
Loksins komust mæðurnar út grátbólgnar og þrútnar
af hita, — feður voru þarna mjög fáir —; það hafði
svo góð áhrif að sjá æskulýðinn safnast þannig saman
og heyra hve skólastjóri talaði fagurt og alvarlega.
Reyndar hefði hann nú mátt sleppa þessari bendingu
í lok ræðu sinnar um það, að allmikið kæruleysi um
starf skólans virtist ríkja meðal sumra foreldra um
þessar mundir. Að minsta kosti átti þetta ekki heima
hjá neinni þeirra. Miklu fremur mætti beina þvílíkum
orðum að þeim foreldrum, sem ekki höfðu verið við-
staddir þarna, — t. d. frú Lövdahl. Það var þó hálf
hart, ekki sízt af því, að maðurinn hennar var nú líka
eftirlitsmaður. En auðvitað kom hún aldrei þangað, þar
sem farið var með guðsorð.
Börn og fullorðnir streymdu út í skólagarðinn. Sið-
látir sveinar gengu stillilega við hlið foreldra sinna
með vitnisburðarblaðið samanbrotið í hendinni. Sumir
gengu á bak við húsið, rifu þar vitnisburðinn sinn í
tætlur og tröðkuðu sneplana undir fótum; nokkurir
þutu á stað með óhljóðum og gauragangi. En fjór-
menningarnir í velsniðnu svörtu frökkunum gengu á