Norðurland - 23.05.1908, Blaðsíða 2

Nl.
séu sameiginleg. Geti slíkt ekki sam-
ist með góðu, er hæstarétti annars
málsaðilans (Dana) falið að dæma. Það
hefir líklega ekki mátt fara út fyrir
takmörk alríkisins, til þess að fá odda-
manninn, þótt of mikil viðhöfn við
undirríkið.
* *
*
En hvers vegna hafa Danir orðað þetta
frumvarp einsog það er og ekki öðruvísi?
Getum vér komist hjá því að leggja
þá spurningu fyrir oss ? Vér eigum
sjálfsagt að reyna að svara spurning-
unni. Og svarið virðist liggja beint við.
Samningurinn er stílaður svo í því
skyni, að Danir hafi framvegis og um
ókomnar aldir yfirráðin yfir gögnum
og gæðum þessa lands. Hugsunin er
þessi: Vér (o: Danir) fyllum fiskimið
landsins með dönskum skipum og jafn-
framt leggjum vér fé í atvinnufyrirtæki
landsins. Samningurinn veitir oss öll
þau réttindi, er vér þurfum, til þess
að notfæra oss afurðir landsins og
bægir líka frá útlendum mönnum. Við
þetta myndast talsverður innflutningur
af dönskum mönnum í landið, sem
draga vorn taum gagnvart landsmönn-
um við þingkosningar og aðrar þýð-
ingarmiklar atkvæðagreiðslur í landinu
og með því að veita innlendum mönn-
um atvinnu, fáum vér tækifæri til þess
að hafa áhrif á atkvæðagreiðslu þeirra.
Nægi ekki næstu 25 árin, sem íslend-
ingar eru múlbundnir, til þess að tryggja
oss full yfirráð yfir landinu, höfum vér
enn 12 ár til þess að hlaupa uppá og
á þeim árum látum vér skríða til
skarar um yfirráð vor yfir íslenning-
um, þessum fáu hræðum. Oss kemur
ekki til hugar að sleppa nokkurn tíma
réttinum til landhelginnar, oss kemur
ekki til hugar að sleppa fæðingarrétt-
inum og oss kemur heldur ekki til
hugar að kaupfáninn eigi nokkurntíma
að verða annar en danskur.
Þessi eru hin órituðu orð sáttmál-
ans, orðin sem lesa má á milli línanna,
eins og þau séu rituð þar með því
blóði, sem ekki verður skafið út.
S
Fyrlrlesturs-nefnu.
hélt candídat Björn Líndal hér í
Templarahúsinu á þriðjudaginn er var,
um frumvarp millilandanefndarinnar.
Ræðumaður fór yfir mestan hluta
frumvarpsins, en ekki munu menn
hafa þózt fara fróðari af þeim fundi
en þeir voru áður. Ekki þóttist B. L.
ætla að leggja dóm á frumvarpið, en
öll ræða hans hneig þó að því einu,
að reyna til að telja áheyrendurna til
þess að aðhyllast það. í lok ræðu
sinnar taldi hann það mjög illa farið
ef þá menn, er vildu samþykkja frum-
varpið, skyldi henda það mótlæti að
verða f minnihluta. Aftur taldi hann
það engan skaða að þeir menn fengju
ekki sitt mál fram, er ekki vildu ganga
að frumvarpinu óbreyttu. Bótin væri
sú, að þeir yrðu að þegja í 25 ár.
Reynt var til að fá áheyrendurna til
að klappa á eftir, en til þess urðu
sárfáir. Nokkurir stöppuðu en flestir
voru þeir, sem ekki virtu þessa ræðu
svo mikils, en gengu burtu þegjandi.
Matth. Jochumsson
hefir nýlega verið gerður heiðurs-
félagi í hinum svo nefnda Víkinga-
klúbbi (Vicing Club) í Lundúnum.
Forseti þess fornfræðisfélags er hinn
lærði vinur íslenzkra bókmenta Ker
prófessor. Varaformenn félagsins eru,
meðal annara, þeir Eirfkur Magnússon
og dr. Jón Stefánsson.
M. J. Kristjánsson
skrifar grein í 20. tbl. »Norðrac með
fyrirsögninni: »TempIarafimmið«.
Margir heiðvirðir menn hafa talið
sér vel sæma að skrifa í blöðin,
án þess að uppnefna aðra. — Ef til
vill Iítur M. J. Kr. svo á að hann hafi
einkaréttindi til þessa vegna þing-
mennsku-hæfileikanna miklu, er blað
hans »Norðri« gumar svo mjög af.
Við teljum okkur aftur í móti ekki
hafa þessi einkaréttindi; álítum það líka
sæmd okkar miður samboðið að upp-
nefna M. J Kr., þótt létt verk hefði
það verið.
»Eg hygg,< segir M. J. Kr., »að
»þeir verði margir, sem við nánari
»íhugun málsins verði mér samdóma
»um að heillavænlegast sé að gæta
»hófs í þessu máli sem öðrum.«
Við spyrjum höfundinn: I hverju
höfum vér Templarar og aðflutnings-
bannsvinir ekki gætt hófs?
Það hefir margsinnis verið tekið
fram, bæði í ræðu og riti, að ýið ekki
vildum láta lögleiða aðflutningsbann,
nema mikill meiri hluti þjóðarinnar væri
því eindregið fylgjandi. Þetta hlýtur M.
J. Kr. að vita. Ummæli hans geta því
ekki skilist öðruvísi en svo, að hann
telji það eitt hóf, að vera eindreginn
andstæðingur þessa máls, undir öllum
kringumstæðum.
Enn fremur segir M. J. Kr. að um-
mæli sín um þetta mál gefi enga heim-
ild til að fullyrða að hann sé ákveð-
inn andstæðingur aðflutningsbannsmáls-
ins undir öllum kringumstæðum.
»Og er yfirlýsing Templara því ó-
sönn,« bætir hann við.
Við spyrjum M. J. Kr. enn: Sagði
hann ekki á fundi nú fyrir nokkuru í
áheyrn okkar og fjölda annara mannn,
að hann hefði verið, vœri og mundi
verða andstæðingur þessa umrædda
máls, og að hann taki þetta svona
skýrt fram, til þess að varna misskiln-
ingi síðar? Eða hefir M. J. Kr. nokk-
uð breytt um skoðun síðan? Og þó
hann léti svo; hvað er á því að byggja
samkvæmt þessum tilfærðu ummælum
hans sjálfs?
Og svo þykir M. J. Kr. undarlegt
að við skyldum ekki fara að semja
við sig um þetta mál, þrátt fyrir yfir-
lýsingar sjálfs hans á nefndum fundi
og ýms ummæli hans önnur, snertandi
þetta mál, sem hann — svo varlega
sé talað — hefir ekkert vaxið af.
Þess skal líka getið að einn okkar—
Frb. Steinsson—hefir átt tal um þetta
við M. J. Kr. og var þá skoðun hans
í þessu máli algerlega sjálfri sér sam-
kvæm; teljum við því varlega treyst-
andi fyrir M. J. Kr., að honum verði
trúað betur en Frb. St.
Að Templarar líti of einhliða á að-
flutningsbannsmálið eins og M. J. Kr.
segir, er því að eins rétt, að þeir
hafi ekki tekið til athugunar þau rök
andstæðinga sinna, sem nokkurs er um
vert. En hver eru þá þau rök? Vill
M. J. Kr. benda á þau?
Þar sem M. J. Kr. kallar okkur vini
sína í niðurlagi greinarinnar, þá finst
okkur satt að segja, grein hans ekki
bera þess neinn vott, að hér sé um
mikla vináttu að ræða, enda vitum við
ekki til að sambandi okkar við M. J.
Kr. sé öðruvísi háttað en alment ger-
ist, það er að segja, að þar sé hvorki
um vináttu eða óvináttu að ræða.
Að endingu skal það tekið fram að
sízt kemur okkur til hugar að eyða
orðum við B. L. í »Norðra«. Það er
sýnt að hann ber ekki meiri virðingu
fyrir sanleikanum en svo, að ástæður
eru engar fyrir því að virða hann svars.
Ólíklegt teljum við heldur ekki að
einhver af aðstandendum »Norðra«
banni B. L. að eyða meiru af rúmi
blaðsins til þess að rita um aðflutn-
ingsbannsmálið jafn-fáfræðislega og
hingað til.
Akureyri 21. maí 1908.
V. Kjiudstn. Lárus Thorarensen.
Davíð Ketilsson. Frb. Steinsson.
Lárus J. Risl.
Tekjur landsins af tóbaki. —
Tóbakseinkaréttur.
Ræða flutt í fél. Skjaldborg 17. þ. m.
eftir
Sigurð Hjörleifsson.
I.
I kvöld ætla eg að tala um tóbakið.
En það er svo fjarska margt sem um
það mætti segja; mér dettur ekki í
hug að reyna að segja það alt. Þess
gerist heldur ekki þörf. Eg skal segja
það strax hvað það er sem fyrir mér
vakir. Eg býst við að mönnum lítist
misjafnlega á það. Eg vil benda á
tóbakið sem þann gjaldstofn, sem sœmi-
lega vel mœtti hœkka á og jafnframt
rœða þá uppástungu að landið taki að
sér allan innflutning og tilbúning á
tóbaki.
Tóbakið hefir lagt undir sig heim-
inn. Engin þeirra jurta, er jörðin fram-
leiðir, hefir fengið almennari útbreiðslu
en tóbaksjurtin. Kaffi og te hefir ekki
náð jafnmikilli útbreiðslu og það. Jörðin
gefur af sér á ári hverju yfir 1000
miljónir punda af tóbaki og það eru
íbúar jarðarinnar sem því valda. Þeir
þykjast þurfa alt þetta tóbak. Og þó
hefir verið barist á móti því af miklu
kappi. Spánverjar fluttu tóbaksnautn-
ina til Norðurálfunnar snemma á 16.
öldinni frá Vesturheimi og tóbakið
fann náð fyrir vitum mannanna, en
brátt snerist kristna kirkjan á móti
tóbaksnautninni og kvað svo ramt að
því að á 17. öldinni hótaði páfinn því
að bannfæra þá, sem hefðu þá óhæfu
í frammi að láta tóbakið upp í nefið
á sér. Verzlega valdið tók síðan hönd-
um saman við kirkjuna. Menn voru
sektaðir fyrir tóbaksnautnina, settir í
fangelsi eða gapastokk; menn voru
jafnvel reknir af landi burt eða líf-
látnir. En þrátt fyrir alt þetta lagði
tóbakið heiminn undir sig.
Fljótt fóru menn því að veita því
eftirtekt að tóbakið var ágætur skatt-
gjaldsstofn. Tóbakið er munaðarvara
og sé þess neytt óhóflega verður
nautnin skaðleg. Frá hagfræðislegu
sjónarmiði er því naumast ástæða til
þess, að löndin taki ekki skatt af
tóbaki. Það þolir líka háan skatt
miklu fremur en svo margir aðrir
skattgjaldsstofnar. Það kostar tiltölu-
lega lítið að framleiða það í þeim
löndum, sem annars hafa náttúruskil-
yrðin til þess. Það getur því tæpast
heitið að tóbakið verði mjög dýrt, þó
lagður sé á það tiltölulega hár skatt-
ur eða tollur Enginn efi er á því að
háir skattar eða tollar draga nokkuð
úr nautninni og verður það þjóðunum
og einstaklingunum til góðs, en ekki
draga þeir þó fjarska mikið úr henni.
En auk þess er tóbakið nær því ein-
göngu notað mönnum til munaðar og
er því talsvert öðru máli að gegna
um það en t. d. spíritils, sem notað-
ur er til eldsneytis og til margs kon-
ar iðnaðar.
I mínum augum hefir það þó mesta
þýðingu, að eg get ekki betur séð
en að það sé réttlátara að landið hafi
háar tekjur af tóbaki heldur en ýms-
um þeim vörum öðrum, sem það hefir
háar tekjur af, og það þær tekjur,
sem mest dregur um fyrir landssjóð-
inn. Tóbakstollurinn er t. d. ólíkt
sanngjainari en sykurtollurinn. Fátæk-
asti fjölskyldufaðirinn í landinu, sem
að eins verst sveit, verður að borga
jafnháan toll af hverju sykurpundi,
sem hann ver til heimilisþarfa eins
og ríkasti maðurinn. Því fleiri sem
börnin eru, því fleiri eru munnarnir til
að láta molana upp í og því meira
verður hann að borga í landssjóðinn.
Sykurtollurinn er gjald, sem þetta
mannsnauða land leggur á mannfjölg-
unina í landinu. Sykurtollurinn erbarna-
tollur. En sykurtollurinn er líka fá-
tækratollur, af því hann kemur þyngst
niður á fátæklingunum, sem að jafn-
aði eiga flest börnin. — Alt öðru máli
er að gegna um tóbakstollinn. Hann
hvílir að mestu á þeim mönnum, sem
arður og afrakstur heimilanna er bund-
inn við, á heimilisföðurnum og mönn-
um í meira eða minna sjálfstæðri stöðu.
Hann vex ekki á heimilinu fyrir það
að börnunum fjölgar.
Að einu leyti er þó þessi tollur mjög
ósanngjarn, eins og stendur. Hann er
miðaður við þyngd vörunnar, en ekki
við verðmæti hennar, sami tollur t. d.
tekinn af vindli sem ekki kostar nema
3 aura eins og vindli sem kostar 50
aura, eða meira, ef þeir eru jafnþung-
ir, sami tollur borgaður af dýrasta
reyktóbakspundinu eins og því ódýr-
asta o. s. frv. Þessi rangindi er þó
innanhandar að lagfæra, ef landið hefir
einkarétt til innflutnings, en varla á
annan hátt svo vel fari.
Ríkin ná tekjum sínum af tóbakinu
aðallega með þrennu móti:
1. Með tolli. Tollur er lagður á
það tóbak, sem flutt er inn í landið.
Þessi aðferð tíðkast nú í Englandi,
Danmörku, Svíaríki, Noregi, Hollandi,
Svisslandi og Egyptalandi. A Eng-
landi er þessi tollur ákaflega hár og
auk þess verður hver tóbakssali að
borga hátt gjald til þess að fá leyfi
til þess að verzla með tóbak. Á Norð-
urlöndum eru tollarnir miklu lægri og
á Hollandi og Svisslandi mega þeir
teljast mjög lágir.
2. Með afgjöldum. Sá siður tíðkast
einkum í þeim löndum sem vel eru
fallin til tóbaksræktunar. Er þá annað-
hvort borgað ákveðið gjald t. d. fyrir
hverja dagsláttu, sem tóbak er ræktað
á, eða þá fyrir tóbaksaflann í heild
sinni árlega eftir þyngd. En ein aðferð-
in er sú að leggja þá fyrst gjöldin á
tóbakið, þegar búið er að gera úr því
verzlunarvöru.
3. Með ríkis-einkarétti. Ríkin hafa
þá einkarétt til þess að rækta tóbak
og gera það að verzlunarvöru og enn
fremur til þess að flytja tóbakið inn
í landið og selja það í landinu. Þessi
aðferð tíðkast nú í Austurríki, Ung-
verjalandi, Bosniu, Herzegovinu, Frakk-
landi, Rúmeniu, Tyrklandi, Spáni, Portu-
gal og Ítalíu*. Vér íslendingar þyrft-
um svo sem ekki að verða spéhræddir
þó vér leiddum í lög einkarétt handa
landinu til þess að flytja inn tóbak
og gera úr því verzlunarvöru, eg segi
þó vér dirfðumst að gera þetta, án
þess að taka Dani oss til fyrirmyndar.
Vér getum þó bent á ýmsar sæmilega
* Þessi iög um einkarétt ríkjanna til þess
að fiytja inn tóbak eru þó. að minsta
kosti í sumum þessum löndum, ekki
strangari en það, að einstakir menn
geta fengið leyfi stjórnanna til þess að
fiytja inn tóbak og vindla handa sjálf-
um sér, en til þess verða þeir þá að
borga háan toll af tóbakinu og að auki
tiltölulega hátt árgjald. Það verða þá
ekki aðrir en ríkismennirnir, sem leika
sér að því að ganga fram hjá tóbaks-
verksmiðjum ríkjanna.