Norðurland - 20.06.1908, Síða 1

NORÐURLAND.
Ritstjóri: Sigurður Hjörleifsson, læknir.
46. blað. j Akureyri, 20. júní 1908. j VII. ár.
Þar sem að eins sóknar-
nefndin mætti á fundi
þeim, sem hún hafði boð-
að til 14. þ. m., þá er
hér fneð á ný boðað til
almenns, safnaðarfundar fýrir Akureyr-
arsókn, að aflokinni messu næstkom-
andi sunnudag 21. þ. m. í kirkjunni
hér. Allir fullveðja menn, konur og
karlar, hafa atkvæðisrétt.
Skorað er á menn að sækja fundinn.
Akureyri 15. júní 1908.
Sóknarnefndin.
• sem bækur hafa af
1 bókasafninu á Akur-
* j eyri, eru beðnir að
skila þeim fyrir 30. d. júnímánðar.
Annars verða bækurnar sóttar heim
til þeirra á þeirra eigin kostnað.
Stjórnin.
Ágrip af rœðu
ritstjóra Norðurlands
um sambandslagafrumvarpið.
Áður en eg fór á fundinn hrip-
aði eg upp tillögu um málið og
hljóöar hún svo:
Fundurinn jáiar því fúslega að frum-
varp millilandanefndarinnar bjóði oss
þýðingarmiklar réttarbœtur, sem var-
hugavert sé að hafna, en lítur hins-
vegar svo á að það hafi ýmsa athuga-
verða galla. Telur hann málið ekki enn-
þá i.œgilega rœtt og rannsakað frá öllum
hliðum og það sérstaklega hvort ekki
megi að einhverju leyti ráða bót á göll-
unum, áður en frumvarpið yrði gert að
lögum.
Með þessari tillögu er tekin fram
aðstaða mín til málsins, eins og hún
er nú, en eg skal taka það fram strax,
að eg lít svo á sem okkur liggi ekk-
ert á því að greiða atkvæði um mál-
ið. Ennþá er talsvert langur tími til
kosninganna og ennþá lengri tími
þangað til þing á að koma saman,
svo ennþá gefst okkur langur frest-
ur til þess að segja af eða á um
þetta mál, þýðingarmesta mál þjóð-
arinnar, langþýðingarmesta málið,
sem þeir menn, sem nú eru á lífi,
hafa nokkurn tíma greitt atkvæði
um og líklega þýðingarmesta málið,
sem þeir nokkurn tíma þurfa að
greiða atkvæði um.
í slíku máli ætti mönnum ekki
að vera of laus hendin og mér finst
þeir menn hafi verið of fljótir á sér,
sem hafa dæmt frumvarpið óhafandi(
að lítt hugsuðu ráði og hinir ekki
síður, sem hrapað hafa að því að
rétta hendina til himins til vitnis
um að þeir teldu frumvarpið ágætt
í alla staði.
Tillaga mín er að minni hyggju
hæfilega ákveðin, eða öllu heldur
hæfilega óákveðin. En eg skal geta
þess, að verði ekki bornar fram
neinar aðrar tillögur í málinu á
þessum fundi, er mér það ekkert á-
hugamál að greidd séu atkvæði um
hana.*
Annars þykir mér þeir menn fara
bæði of geist og óvarlega, sem vilja
heimta það af okkur að ganga þeg-
ar að frumvarpinu og breyta ekki
einu orði. Slíkt er illa samboðið
valdi þings og þjóðar og það er
alveg gagnstætt því, sem gert var
ráð fyrir áður en þessi nefnd var
sett og skýrt var tekið fram af táð-
herra íslands á fundi hans hér á
Akureyri í fyrra sumar og víst sömu-
leiðis' af honum á þinginu. Þá var
hún ekki til komin skelfingin fyrir
því að alt mundi gliðna í sundur,
ef haggað væri einu orði.
Mér finst líka að það væri undar-
legt óhreinlyndi gagnvart Dönum ef
löggjafarþing þjóðarinnar léti ekki
vita hvað það er, sem oss þætti at-
hugaverðast, auk þess sem það væri
að gera sig lítilmótlegan að hafa
ekki einurð á því. Mér skilst líka
syo sem málstaður okkar yrði betri,
ef við segðum til hreinskilnislega
og drengilega hvað okkur þætti að.
Hann yrði þá betri við síðari samn-
inga. Ef við þá samt sem áður geng-
jum að frumvarpinu, þá mætti öllum
vera auðsætt að við gerðum það
* Um tillöguna var ekki gengið til atkvæða,
en hitt samþykt með ölluni greiddum
atkvæðum gegn 4 að láta atkvæðagreiðslu
ekki fara fram.
af því við hefðum ekki átt annars
kosti í þetta sinn.
Eg ætla ekki að gera nema nokk-
ur atriði frumvarpsins að umtalsefni,
enda hefi eg áður gert grein fyrir
skoðun minni á ýmsum greinum
þess.
— W —
Þó vildi eg minnast lítillega á
það sem sagt er, að með frumvarp-
inu sé ísland viðurkent fullveðja
ríki. Nefndarmennirnir segja okkur
þetta fullum fetum og sjálfur hefi
eg verið nærri þeirri skoðun. En eg
veit að það dregur úr mörgum að
trúa þessu, að þegar tillaga var
borin upp í nefndinni um að fá
þessa viðurkenningu skýrt orðaða,
þá var þessi tillaga feld, ekki aðeins
af öllum dönsku nefndarmönnunum,
heldur líka af íslenzku nefndarmönn-
unum, 6 af 7. Mönnum þykir það
eitthvað ískyggilegt að ekki megi
segja það í frumvarpinu, sem ætlast
er til að lesið sé út úr frumvarpinu.
En reyndar er það svo, að þó þetta
væri felt í nefndinni, að nefna ís-
land fullveðja ríki, þá er ekki sann-
að með því að ísland sé ekki full-
veðja ríki, eins og hitt er heldur
engin sönnun fyrir þessu, að nefnd-
armennirnir segja það á þeim fund-
um, sem þeir halda með kjósend-
unum út um landið. Hér talar
t. d. ráðherrann að eins sem þing-
maður, en ekki sem ráðherra. Meiri
þýðingu hefir það ef ráðherrann,
sem einn ráðgjafanna í ráðaneyti
Christensens, segir þetta skýrt á lög-
gjafarþingi þjóðarinnar. Ummælin fá
þá meira gildi, er þau eru töluð á
þeim stað. Nú sýnist ekki rétt að
geta annars til en að ráðherrann
segi hið sama á þinginu, sem hann
hefir sagt kjósendum sínum. En fari
svo, að því er þetta atriði snertir,
má þá ekki búast við því að sjálf-
ur forsætisráðherra Dana vildi gefa
hina sömu yfirlýsingu á þingi þeirra?
Getur hús þeirra ráðherranna verið
sjálfu sér sundurþykt? Getur for-
sætisráðherranum verið nokkur út-
lát í því að segja það í danska þing-
inu, sem einn af ráðgjöfum hans
segir um slíkt mál f íslenzka þing-
inu? Sé þetta eins auðsætt og ótví-
rætt eins og þeir segja, eru þá lík-
ur til þess að forsætisráðherrann vildi
ekki lýsa yfir þessu á þinginu? Eða
ætti hann ekki að þora að gera það
Dana vegna? Ættu.þá dönsku þing-
mennirnir að vera þau flón, að ekki
mætti segja þeim það hver sé hugs-
un frumvarpsins, eða er þeim ekki
ætlandi að sjá það sem okkur er
ætlað að sjá?
Eg bendi á þetta af þvf að slík
yfirlýsing frá forsætisráðherra Dana
á þingi þeirra, hefði mikið gildi og
væri hægt að fá hana, mundi það
sætta margan þann við frumvarpið,
sem nú er því andvígur, og það án
þess að nokkrum staf þess sé breytt
með henni.
Sé hins vegar slík yfirlýsing ófá-
anleg geri eg ráð fyrir að það auki
152
í heilögum anda, handleiðsla, ljós og hvatning og kraft-
ur hins sanna anda; frelsun frá hegningu syndarinnar
og yfirráðum, frá reiði guðs, frá bölvun og oki lög-
málsins, frá valdi dauðans og djöfulsins og helvítis, frá
heiminum og vondri samvizku; úrslit og niðurstaða allra
hluta, jafnvel beiskustu þjáninga, hinum trúuðu til góðs,
lifandi von um sáluhjálp; og á endanum fylgir því svo
hin ósegjanlega eilífa gleði og dýrð á himnum og svo
framvegis!«
»Þarna geta menn séð það!< hrópaði Sparre prófast-
ur himinlifandi glaður og skrifaði í litlu bókina sína;
»eg hugsaði nú reyndar að þú værir hreint ekki svo
blár, Ásmundur! Þér gengur kanske ekki eins vel að
skiljá spurningaraar eins og drengjunum hérna í bæn-
um, en þú kant þó talsvert, drengurinn minn! Haltu
nú bara áfram að vera iðinn og eftirtektasamur, og þá
skaltu sjá, að alt gengur vel fyrir þér<.
Latínusveinum brá í brún; þeir höfðu átt von á
góðri hláturskviðu í þetta sinn. En allir á langa bekkn-
um lutu áfram og horfðu á Ásmund öldungis steinhissa.
Sjálfur sat hann með opinn munninn og glápti á
prestinn. Aldrei hafði annað eins komið fyrir hann,
aldrei hafði hann fengið nokkurt hrósyrði eða von;
en aldrei hafði heldur nokkur prestur áður uppgötvað
þenna mikla og eina andlega sjóð, er hann átti um *
náðargjafir fagnaðarboðskaparins.
Ásmundur Ásbjörnsen frá Sauðamýri hafði reynt marga
presta, og slitið upp til agna — enginn vissi hvað —
mörgum lærdómsbókum.
Frá því er hann byrjaði á því fjórtán, fimtán vetra
gamall, að hafa bókina með sér í hjásetunni úti á
149
»Að eins einn einasti guð,< svaraði Óli Marteinn Pe-
tersen; hann var einhver sá bezti á langa bekknum.
»Hvernig hefir hin guðlega vera opinberað sig í orði
ritningarinnar?<
»Að eins sem ein vera: faðir, sonur og heilagur andi,
sem þó eru allir eitt og kallast til samans heilög þrenn-
ing.<
»Getum vér nú skilið þetta vel með skynsemi vorri,
að guð sé þetta hvorttveggja, bæði einn og þrennur?<
»Nei, það er langt yfir skynjun vora — enda þótt
það sé ekki á móii henni; þess vegna er þetta trúar
en ekki skynjunaratriði; og guð væri ekki guð, ef vér
gætum skilið hann með skynsemi vorri.<
»Þetta er mjög gott, ÓIi Marteinn! Þú kant vel,
bara ef þú hugsar þig um. Jæja — Mons Monsen! Eru
þá þessi þrjú orð: faðir, sonur og heiiagur andi, þrens-
konar mismunandi nöfn eða eiginleikar guðs og ekkert
annaðf<
»Jú, — það er meira en bara mismunur á nöfnun-
um eða eiginleikum, því ýmislegt sérstakt er hverju
þeirra gefið, sem ekki heyrir hinum til.<
»Ekki svona fljótt, drengurinn minn! — í hverju er
svo þessi mismunur fólginn?<
»Ekki í eðlinu, sem kallað er,< — svaraði Mons
Monsen ákaflega óðamála og lét hvergi staðar numið,
— »ekki í eðlinu, sem kallað er, en — en orðið, sem
er sameinað vatninu —<.
»Nei, nei, Mons! Nú ertu kominn út í alt annað;
gættu nú að: ekki í eðlinu, sem kallað er, heldur í
vissum —.<
»— heldur í vissum, persónulegum innri verkunum,