Norðurland - 23.01.1909, Page 1

NORÐURLAND.
Ritstjóri: Sigurður Hjörleifsson. læknir.
3. blað.
Akureyri, 23. janúar 1909.
Nýir
Kaupendur
að
9. árgangi
Norðurlands,
fá í kaupbæti,
þegar þeir borga blaðið,
2 söQur,
sem eru um
3 kf- virði.
Árgangurinn kostar aðeins 3 kr.
fiingkosningarnar síðustu.
11.
Að minu áliti hefir hr. S. F. sýnt
með grein sinni, að það er töluverð-
um erviðleikum bundið, að færa fram
gildar sannanir fyrir forsjá og þekk-
ingu frumvarpsmanna. En aftur á móti
er til ein sönnun fyrir óforsjálni flokks-
ins og vanþekkingu, sem er svo vax-
in, að allir verða að beygja sig fyrir
henni, því hún hefir það til síns á-
gætis, er allar sannanir skyldi hafa,
að vera ekki sniðin úr hinu hráa og
teygjanlega skinni álitamálanna. Sönn-
unin er fólgin í því, að hann beið ó-
sigur við kosningarnar 10. sept. síðastl.
Að hann beið annan eins ósigur, án
þess að hafa hinn minsta grun um
annað, alt fram á þennan hinn síðasta
og versta dag sinn, en að ganga sín
þá yrði einber sigurför landið í kring.
»Lögrétta« fiutti grein rétt fyrir kosn-
ingarnar, þar sem hún gleiðprentaði
þá fullyrðingu í upphafi og enda henn-
ar, að frumvarpsmenn mundu sigra og
»Norðri« prentaði þingmannaefnalist-
ann og stjörnumerkti alla þá, er hann
taldi líklega að ná kosningu, en þar
af var yfirgnæfandi meiri hluti úr flokki
trumvarpsmanna. Má af þessu sjá, að
leiðtogar flokksins virðast lítið frekar
en blindir menn hafa haft hugmynd
um, út á hvaða forað þeir voru komn-
ir með fylgismenn sína. Virðist hið
forna spakmæli hafa í fyllingu sinni
ræzt á flokknum, er svo hljóðar, að frá
þeim, sem guðirnir ætla sér að tor-
tíma, taka þeir fyrst vitið.
Sé farið að rýna eftir því, hverjar
sé orsakir til ófara stjórnarflokksins, eða
frumvarpsmanna, við kosningarnar síð-
ustu, þá mun það koma í ljós, að þær
(ófarirnar) standa bæði á gömlum og
nýjum merg.
Þær standa á gömlum merg, að því
leyti að á undan því er sambands-
frumvarpið kom til sögunnar, hafði
stjórnin og flokkur hennar á mjög ó-
forsjálan hátt aflað sér óvinsælda al-
mennings, með því að lítilsvirða og
hafa að engu tillögur og vilja almenn-
ings í ritsímamálinu, eins og hann kom
fram á þingmálafundum, bændafundin-
um sunnlenzka og áskorunum víðsveg-
ar um land; þar við bættist framkoma
flokksins og biaða hans gagnvart Þing-
vallafundinum 1907, er þau spöruðu
ekki að lítilsvirða og draga dár að,
þótt augljóst mætti vera, að meiri hluti
þjóðarinnar stæði á bak við hann, er á
honum voru tulltrúar úr flestum hér-
uðum landsins.
En aðallega standa ófarirnar á nýj-
um merg. Það er að segja: orsakir
þeirra eru aðallega fólgnar f því, að
öll barátta flokksins fyrir framgangi
sambandslagafrumvarpsins hafði ekki
einasta mikils til of mikinn blæ á sér
af því að vera erindarekstur Dana og
áleitni á landsréttindi vor, heldur var
hún það í raun og veru. Flokkurinn
hefir auðsjáanlega haft meiri tilhneig-
ingu til að véfengja hinn sögulega
sjálfstjórnarrétt vorn og hampa sams-
konar skoðunum útlendinga, heldur en
að halda gildi hans fram og gera mönn-
um kunnar ástæður þeirra manna er-
lendra, er snúist hafa á þá sveif. Og
hann hefir gert annað meira og verra
en það, að áleitni á landsréttindi vor
og véfenging hins sögulega réttar vors
sé hæfileg og viðeigandi orð um það:
Með baráttu sinni fyrir sambandslaga-
frumvarpinu hefir flokkurinn gert sig
sekan í þeirri óhæfu, að ryðja þar að
odd og egg, að vér afsöluðum full-
veldi voru og yfirráðarétti hinna þýð-
ingarmestu máiefna í höndur fjarlægr-
ar og ókunnrar þjóðar, án þess að hún
sé- á nokkurn hátt skuldbundin til þess
að skila honum í höndur oss aftur, fyr
en henni sjálfri sýnist. Þessu til dæm-
is má taka utanríkismálefni vor, er
Danir samkvæmt frumvarpinu eiga að
hafa til meðferðar. Gagnvart þessu nýt-
ist það ekki að kasta því fram, að með-
ferð utanríkismálefna vorra hafi Danir
nú hvort sem er og muni hafa fyrst
um sinn, oss að þakkarlausu. Þetta
nýtist ekki, segi eg, vegna þess, að
réttur, sem haldið er fyrir oss með
ofbeldi, er mikið betri en enginn rétt-
ur, því þennan rétt vorn tökum vér
aftur með illu eða góðu, hvenær sem
tækifærið býðst, og það býðst ein-
hverntíma. En sá réttur, sem vér er-
um búnir að afsala oss, er ekki fram-
ar til og vér fáum hann aldrei aftur,
nema þá kannske fyrir náð Dana, en
á henni viljum vér ekki lifa og get-
um það ekki heldur.
Þessu réttindaafsali frumvarpsins
neita frumvarpsmenn og kannast ekki
við, að það eigi sér stað, svo langt
sem þeirra skilningur nái; en það er
jafn-þýðingarlaust fyrir þá og hefir
jafnmikla tiltrú hjá meiri hluta þjóð-
arinnar eins og þótt einhver neitaði
því að hann sæi sólina, þá er hún er
sem hæst á lofti í heiðskíru veðri og
þó er alkunnugt um, að hefir fulla
sjón.
Þessi barátta frumvarpsmanna fyrir
afsali þjóðréttinda vorra, eru svo mikil
stjórnmálaleg firinverk, að það er mjög
miklum erfiðleikum bundið, að gera
sér glögga grein fyrir hvötum þeirra
til að takast hana á höndur. Að kenna
varmensku þeirra um, er mjög erfitt
a.ð sætta sig við.
Sú skýring hefir nýlega verið sett
fram (ísaf. 7. nóv. þ. á ), að hin hulda
ástæða flokksins, sú er ekki hefir ver-
ið orðum klædd, sé vantrú hans á þjóð
og landi: Sökum fámennis vors og fá-
tækis treysti þeir ekki þjóðinni til að
takast á höndur skyldur og réttindi
sérstaks ríkis; stuðning og vernd ann-
ara þjóða verðum vér að hafa, og hana
sé ekki að fá, nema gegn afsali og af-
slætti sjálfstæðisins. — Enginn efi er á,
að þetta vantraust sökum fátæktar og
fámennis er á engum rökum bygt, af
þeirri einföldu ástæðu, að þótt sjálf-
stæðið kunni að vera dýrt, þá er ó-
sjálfstæðið og yfirráð annarar, ókunn-
Jarðarför Gunniaugs heit-
ins Oddsens, er ákveðin
frá sjúkrahúsinu miðviku-
daginn 27. þ. m. og hefst kl.
11 f. h.
í umboði fjarverandi ættingja.
Guðm. Vigfússon.
'Firri w rrTtTmrr;
ugrar þjóðar þó ennþá dýrara. Sjálft
lífið er ekki það hnoss, að það verði
ekki ot dýru verði keypt; en þá verð-
ur það, ef ósjálfstæði og áþján kemur
á móti.
Vera má að frumvarpsmenn hafi einn-
ig hugsað sem svo: I rauninni varðar
það engu, hversu vandað er til samn-
ings, er lengi skuli standa þjóðfélaga
á milli, og hvernig hann er úr garði
gerður. Endirinn verður sá, að þá er
þeirri þjóðinni, sem meiri máttar er,
þykir hann koma í bága við hagsmuni
sína, þá brýtur hún hann óhikað; aðal-
atriðið er að afla sér hagsmuna fyrir
yfirstandandi tíma og þá, er næst
standa fyrir dyrum. Auðvitað er þessi
skoðun bygð á ofmiklum sannindum,
þótt ófögur sé — hún er nefnilega
sama sem að halda því fram, að í við-
skiftum þjóða á milli hafi ráðið og muni
ráða algert siðleysi, — en húti er samt
svo mikið ýkt, að vér viljum ekki byggja
á henni sjálfstjórnarmál vort íslendinga.
Ritað í des. 1908.
Jóhannes Þorkelsson.
X
VÖKsrurnar osr likkisturnar.
Fleiri gerast þær hjá oss á hverju
ári vöggurnar en líkkisturnar, sem
betur fer. Árið 1907 var samtala fæddra
sveina og meyja 2370, en af þeim
fæddust 66 andvana. Aftur dóu á ár-
inu 1462. Af þeim dóu voveiflega 89,
höfðu 12 af þeim fyrirfarið sér, en
55 druknað.
(Mftingar.
Árið 1907 eru þær taldar 495 á
öllu landinu. Voru 483 árið 1906.
IX. ár.
Peir sem skulda
Norðurlandí
(og þeir eru margir)
áskrifendagjöld
eða fyrir
auglýsingar,
eru ámintir um að borga
skuld sína.
.»■ nmi hze
Trúmáladeilan
vestan hafs.
11.
Eg sný mér þá frá ræðu síra Hansar
að erindi því, er síra Jón Bjarnason
flutti á sama kirkjuþingi gegn síra
Friðrik. Um það get eg verið stutt-
orður, vegna þess, að því hefir áður
verið nákvæmlega lýst í »ísafold« og
mig minnir víðar. Sá er munur þess
og ræðu síra Hansar, að þar er ekki
lokleysum og hugsunarvillum hrúgað
saman í eina bendu, en þar kennir
annara grasa. Þar er hrúgað saman
þeim ódæmum stóryrða og fúkyrða, að
fyrnum sætir. Það má segja líkt um
erindi þetta, eins og kveðið var forð-
um um »Buslubæn«, að »það kallast
ekki kristnum leyft, að kveða þegar
dagsett er«. Orð þau, er höfundur not-
ar um hina »nýju guðfræðinga« og þá,
er ekki fyrirdæma þá ineð öllu, eru
tæpast hafandi eftir. Þeir eru nefndir
»Hrappar«, »Merðir«, »sauðaþjófar« og
flestum illum nöfnum. Mér rís hugur
við, er eg hugsa til þess, að þetta
skuli hafa verið flutt af prédikunarstól
innan um bænahöld og áköllun drott-
ins.
Síðar hefir síra Jón ritað nýja grein
í »Sameiningunni«, sem hann nefnir
»Afturgangan«, en það eru »Breiða-
blik«, tímarit síra Friðriks, er hann
titlar svo. Eftir því sem sjá má af
greinum síra Jóns, hefir haan verið
farinn að hafa einhverja von um, að
»Breiðablik< mundu hætta að koma út
sökum fjárskorts, en svo brást honum
sú von. Ymsir góðir menn urðu til
að styðja þetta ágæta tímarit, er al-
menningslof hefir hlotið, bæði vestra
og hér á landi. En nú varð síra Jón
hamstola, _því þarna sá hann, að síra
Friðrik gat komið fyrir sig vörn. Hann
hefir án vafa helzt óskað, að glíma við
hann slyppan. í bræði sinni getur hon-
um ekki skilist, að aðrir hafi getað
gerst stuðningsmenn »Breiðablika«, en