Norðurland - 23.01.1909, Blaðsíða 3

því að engir aðrir en frjálsir menn finna
sannleikann, elska sannleikann, gera sann-
leikann. Kirkja sem trúir á innblástur nú,
hún ákallar guð, reynir og prófar alla
hluti við ljós skynsemi og samvizku, vill
meiri verða en hinir fornu heilögu og
skíra börn sín með nýjum anda.«
Ritstjóri blaðsins bætir þeirri athuga-
semd við þessa grein: »Astand kristninn-
ar í heiminum er orðið alvarlegt, ef ekki
hræðslugæði. Af staðháttum má sjá, að
það er sífeld afturför ekki einungis hvað
tölu þeirra snertir, sem sækja kirkjur,
heldur og tína trúarflokkarnir sjálfir töl-
unni. Eftir áreiðanlegu kirkjublaði hafði
Welseyskirkjan mist 8,000 áhangendur (á
Skotlandi) árið, sem leið, Baptistar 5,000
og Fríkirkjan ekki færri en 18,000 altaris-
fólks.í En hvað ríkiskirkjuna snertir, seg-
ir sama blað: >Sérhverjum manni er kunn-
ur hinn sífeldi harmasöngur yfir rýrnun
kirkjunnar og fækkun prestsefna til kall-
anna. Loks kveða safnaðarkirkjurnar (Con-
gregatíónalistar) við sama tón: >Kirkjur
vorar eru að glata sjálfu því fólki, sem
verið hefir máttur og megin safnaðanna.*
M.J.
%
Rödd úr sveitinni.
Um þessar mundir er verið að jafna
niður um alt Island prestsgjöldum og
útsvörum á okkur bændurna. Alt á að
borgast í peningum, en sá er gallinn
á, að peningar eru mjög óvíða til
um þessar mundir. Bændurnir kvarta
og kveina, ekki þó að ástæðulausu,
yfir þessum gjöldum, sem þeir vita
ekki hvernig þeir eiga að borga.
Þó að menn hafi dálítið af búfé
undir höndum, þá e^ ómögulegt að
selja það fyrir peninga, jafnvel þó það
sé boðið fyrir hálfvirði. Til dæmis hafa
lambsfóður verið boðin upp í einu
prestakallinu móti peningum og fekst
þar ekki hærra boð, en — segi og
skrifa — kr. 2.50, en gildir þó í
verðlagsskránni kr. 4.09. Ær hafa
lika verið boðnar móti peningum, fram-
gengnar, fyrir jafnvel 12—13 kr.
Þetta eru alvarlegir tímar, sem við
lifum nú á. Þingið og landsstjórnin
skipa að borga alla skatta og gjöld
í peningum á þeim tímum, þegar bank-
arnir eru peningalausir, skuldirnar upp
fyrir höfuð á fólkinu og verzlunin hin
versta. — Ofan á þetta hleður lands-
stjórnin auknum gjöldum, eys út fé
landsins, eins og gnægð sé til af öllu
og lætur sig litlu skifta hvort fjár-
austur þessi er til nokkurra hagsmuna
fyrir þjóðina.
Að finna ráð' til að kippa þcssu í
liðinn er mikill vandi. í fyrsta lagi
álít eg óhjákvæmilegt, að krefjast þess
af þinginu og þjóðinni að fara gæti-
lega, leggja ekki nú fyrst um sinn út
í nein stór fyrirtæki, er auki mönn-
um gjöld, heldur spara fé landsins. A
þessu ári hefir skattanefndin verið að
sjóða saman heljar mikinn lagabálk
til að pressa peninga út úr þjóðinni,
til þess að auka tekjur landssjóðs.
Margt er athugavert við þetta. frum-
varp, sem eg hefi nú ekki tíma til
að gera mínar athugasemdir við; að
eins legg eg það til, að þjóðin fái
að yfirvega það mál betur, að hún
fái að átta sig á því að minsta kosti
í 4 ár. Hún þarf að hafa nægan tíma
til að gagnrýna jafn-yfirgripsmikið og
flókið málefni, svo að hún geti á sín-
um tíma borið fram sínar góðu og
gildu athugasemdir, og svarað því
11
Nl.
greinilega, hvort hún sé fær um að
bera aukin gjöld. I öðru lagi legg eg
það til að fé landsins sé sparað fyrst
um sinn, meir en gert hefir verið í
tíð þeirrar stjórnar, sem nú hlýtur innan
lítils tíma að hrökklast frá völdum.
Margir góðir menn hafa álitið, að
við gætum sparað stórfé með því að
fækka prestum á landinu; t. d. í Skaga-
fjarðarsýslu eru 8 prestar, sem eftir
nýu launalögunum fá í fastar tekjur
c. 12,000 kr. og að auki lausar tekj-
ur, er munu nema alt að 2,000 kri
En nú vil eg spyrja: er það tilvinn-
andi fyrir sýsluna, að gefa svona mik-
ið út fyrir það gagn, er prestarnir
vinna? Eg segi nei og aftur nei; eg
álít að fullnægja muni þessari sýslu
3 prestar eftir kröfum nútímans. Kenslu-
málin heyra undir hreppsnefndirnar,
sem útvegu sveita- eða barnaskóla-
kennarana; prestarnir hafa aðallega á
hendi að vera við vorpróf barnanna,
auk vanalegra embættisverka. Mér finst
engum skaði í því, að prestarnir hætti
að hafa á hendi sveitastjórnir, odd-
vitastörf, deildarstjórastörf, verzlunar-
störf, agentsstörf fyrir tóvinnuvélar og
útlend verzlunarhús, lífsábyrgðarfélög
og allskonar störf, er þeir geta krækt
í, sem gefa af sér peninga, auk bú-
skaparumhyggju í smærri og stærri
stíl. Hér í sýslu má fækka kirkjum
þannig, að leggja niður Reynistaðar-
Víðimýrar- Reykja- Silfrastaða- Flugu-
mýrar- Rípur- Viðvíkur- og Holtskirkju.
Einn prestur getur þjónað í Hofsós-
læknishéraði að Hofstaðakirkju fremstri;
annar prestur: Miklabæjar, Mælifells
og Goðdalasóknum. Dalamenn munu
gera sig ánægða með að fá 3 messur
á ári. Þriðji prestur sæti á Sauðár-
krók, þjónaði þar og auk þess Glaum-
bæjar og Hvammskirkjum og messaði
þrisvar á ári í Ketu á Skaga. Svo
má raða niður hinum gömlu sóknum
eftir áliti beztu manna. Eg vil nema
burt allar óvissar lausar tekjur prest-
anna, og launa þá hvern með 2000
kr., sem borgist þeim í peningum,
án innheimtufyrirhafnar? af þeirri upp-
hæð munu þeir geta lifað góðu lífi,
með búskapnum, sem þeim er innan-
handar að stunda. Barnaskírnir í fjar-
lægð presta geta verið skemri skírnir,
gerðar af ljósmæðrum þegar hver vill.
Önnur prestsverk sé eg ekki að séu
því til fyrirstöðu, að prestarnir búi í
fjarlægð, því að fólk er hætt að neyta
sakramentis á deyjanda degi, en sækir
heldur læknirinn til hjálpar lífinu, eins
og reynslfin hefir sýnt að betur hefir
gefist.
Eg þykist nú hafa sýnt fram á, að
breyting f þessa átt er vel framkvæm-
anleg, og með tilliti til fjármála sýsl-
unnar, mun hún geta sparað 8000 kr.
á hverju ári.
Þó að þessi uppástunga falli prest-
um okkar ekki vel í geð, vona eg að
bændurnir og aðrir gjaldendur finni
fulla nauðsyn til þessa. Þegar eg sá
hin nýu launalög prestanna, hafði eg
á orði, að þessi breyting mundi verða
næg til þess að rýmka um prestastétt-
ina hér á landi og mundi verða hin
bezta undirrstaða til þess að aðskilja
ríki og kirkju; sýnist mér aðskilnaður
hinn æskilegasti; þá getur samkomu-
lag presta og gjaldenda orðið hið
eðlilegasta, að dæmi Ameríkumanna
og annara þjóða, sem komnar eru á
hærra menningarstig en við erum enn.
Skagfirzkur bóndi.
Ingimar Sigurðsson.
Þó missir og söknuður missi’ ekki gráí
—hið mista’ er oss gagnlegt að þreyja—
nú verður ei myrkur við mannanna lát,
þvi mennirnir hreint ekki deyja.
Þó ógnunum bregði upp hjarnið og hel
og hjörtu’ okkar meðaumkun fylli,
þitt helstríð er búið, nú vegnar þér vel,
nú vermir þig mannanna hytli!
Eg minnist—og stari’ á þitt fullþroska fjör,
á fallegu limina knáu,
á drengilegt andlit, á djarfmannleg svör,
á dáðríku augun þín fráu.
Nú liggur á hjarninu líkið þitt eitt,
i líkhjúpi fannanna sefur.
í „borðið" mitt leggurþú lifsmark þitt heitt
og lifandi svörin mér gefur.-
Eg sendi ’onum kveðju, hann kom á minn
fund.
með kœrleik til ástmanna sinna.
Ó, hefði eg lag á að lœkna' ykkar und:
að táta’ ykkur nálægð hans finna!
En gott átt þú, móðir, er syrgir þinn son
því sorgirnar heldjúplð brúa!
Og gott er að unna og gleðjast af von,
og gotl er að þora að trúa.
DULTRÚl.
%
Álitsskjöl skattanefndar.
vi. Um sveitargjöld.
Samkvæmt 2. gr. laga 31. júlí 1907
er það eitt af verkefnum skattainála-
nefndarinnar að athuga, hvort hagan-
legt muni vera að breyta gildandi á-
kvæðum um sveitargjöld. Gæti þá leg-
ið nærri, að taka jafnframt bæjargjöld
í kaupstöðum til athugunar, enda er
það vitanlegt, að í þar að lútandi
lagaákvæðum er allmikið ósamræmi og
þeim áfátt í ýmsum greinum, svo að
full þörf væri á að endurskoða þau.
Neíndin verður þó að telja eðli-
legast, að bæjarstjórnirnar hafi frum-
kvæði í þeim málum eins og öðrum,
er bæjarfélögin varða sérstaklega. Enn-
fremur eru líkur til, að skoðanir kaup-
staðaborgara um gjaldaálögur til bæj-
arþarfa séu næsta sundurleitar, svo
að fyrir þá sök þurfi lengri tíma til
að undirbúa hagkvæm lög um það
efni en skattamálanefndinni er ætlað
að starfa.
Af þessum ástæðum bindur nefndin
að svo stöddu tillögur sínar við sveit-
argjöld í eiginlegum skilningi eða með
öðrum orðum gjöld til sveitarsjóða í
hreppum.
Hinn eini fasti skattur, sem nú er
greiddur í sveitarsjóð, fyrir utan hunda-
skattinn, sem ekki er beint á lagður
í því skyni að afla sveitarsjóði tekna,
er fátækratíundin af fasteign og lausa-
fé. Eftir reikningum sveitarsjóðanna
fyrir árið 1902—1903 er upphæð tí-
undarinnar 22411 kr., en við hliðina
á tíundinni er aukaútsvar eftir niður-
jöfnun að upphæð 241180 kr. Þetta
sýnir, að fasti skatturinn er jafnvel
ekki Vio móts við niðurjöfnunargjaldið.
Og eftir því sem útgjöld sveitarsjóð-
anna aukast, og þá um leið sú upp-
hæð, er jafna þarf niður árlega, hlýt-
ur tíundin, sem að miklu leyti stend-
ur í stað, að verða tiltölulega minni
hluti teknanna. Þetta fyrirkomulag er
næsta óhagfelt fyrir það, hversu niður-
jöfnun eftir efnum og ástæðum er
miklum vandkvæðum bundin. Og þeir
annmarkar hljóta að koma því fremur
í ljós, því meiri sem upphæð sú er,
sem þarf að fást á þennan hátt. Fyrst
og fremst getur ekki hjá því farið, að
menn þeir, sem um það mál fjallá,
séu misjafnlega vandvirkir og sam-
vizkusamir, og hafi þar að auki mis-
munandi skoðanir um, hvað aðallega
beri að leggja til grundvallar fyrir
gjaldaálögum, og loks er oft og tíð-
um mikill misbrestur á því, að menn
þessir hafi svo náinn og víðtækan
kunnugleik, sem nauðsynlegur er, til
þess að trygging sé fyrir því, að
niðurjöfnun eftir efnum og ástæðum,
sem ekki er neinum reglum eða tak-
mörkum bundin, íari jafnan vel úr
hendi.
Þótt ekki verði hjá því komist að
halda slíkri niðurjöfnun að einhverju
leyti, er það þó óhagkvæmt, að hún
sé sama sem eina leiðin ti! að útvega
sveitarsjóðunum auknar tekjur. Nú er
það fyrirsjáanlegt, að útgjöld sveitar-
sjóða og sýslusjóða íara vaxandi, ekki
að eins fyrir almenna framsókn þjóð-
arinnar, heldur einnig fyrir það, að
með lögum eru stórvægilegar byrðir
lagðar sveitarfélögunum á herðar, til
dæmis til fræðslumála, vega o. fl. Það
verður því að teljast öldungis nauð-
synlegt að auka fastar tekjur sveitar-
sjóðanna, og kemur þá til álita, hverir
tekjustofnar séu hagkvæmastir.
Því hefir verið hreyft, að hagan-
legt gæti verið að veita sýslunefndum
heimild til að leggja toll á aðfluttar
vörur í viðbót við tollgjöld til lands-
sjóðs. En það er hvorttveggja, að eins
og nú stendur, verður landssjóður sak-
ir eigin þarfa að fara á fremstu grös
í tollálagningu á einstakar vöruteg-
undir, enda mundi sú tilhögun, sem
hér er bent á, reynast örðug í fram-
kvæmdinni fyrir það, að menn sækja
iðulega verzlun til kauptúna utan sýslu,
og yiðu þá að greiða tollinn til ann-
annars sýslufélags, en þeir væru bú-
settir í. Það getur því í þessu sam-
bandi naumast verið umtaismál um
annað en beina skatta, og er nefndin
þá ekki í neinum vafa um, að þeim
verði bezt hagað á sama hátt og lagt
er til um landssjóðsskatta. Til grund-
vallar fyrir þeim tillögum liggur sú
viðleitrii, að gera öllum stéttuui og
atvinnuvegum sömu skil. Og þó að
reyndin svari ekki til hugsjónarinnar
þegar í stað, eða fyrst um sinn, þá
er markið sett, sem allir geta stefnt
að, og markmiðið er það, að enginn
eða sem fæstir dragi sig í hlé að bera
sameiginlega útgjaldabyrði. Þessum til-
gangi er einmitt hægra að ná með
því, að láta sveitarsjóði hafa sömu
gjaldstofna og landssjóð, með því að
síður er hætt við undanbrögðum í til-
liti til sveitargjalda fyrir kunnugléika
innsveitismanna, og sakir þess að all-
ur undandráttur einstakra manna kem-
ur þá fram við samsveitunga þeirra í
auknum gjöldum. Þetta á einkum við
þá skatta, sem bygðir eru á framtali,
svo sem tekjuskatt og eignarskatt.
Um fasteignarskatt er að þessu leyti
nokkuð öðru máli að gegna. En aftur
eru aðrar giidar ástæður til þess að
láta sveitarsjóð hafa beinar tekjur af
öllum fasteignum, sem liggja í hreppn-
um. Auk þess sem það er eðlilegt,
að fasteignirnar séu einn af aðaltekju-
stofnum þeirra sveitarfjelaga, þar sem
þær liggja, svo er það og nauðsynlegt
til þess að tryggja fjárhagslegt sjálf-
stæði þeirra, þegar svo stendur á, að
margar jarðir í sama hreppi eru eign
utansveitarmanna, er byggja þær fé-
lausum mönnum, sem ekki geta borið
nema lítið aukaútsvar, með því að
heimildin í 36. gr. sveitarstjórnarlag-
anna, að leggja aukaútsvar á ábúð á
jörð eða jarðarhluta og leiguliða-afnot
af jörðu, þótt engin ábúð fylgi, kem-
ur þá ekki að fullu hatdi.
Að því er snertir tekjur sýslusjóðs,
þykir rétt að halda óbreyttu því fyrir-
komulagi sem nú er, að láta þau gjöld
greiðast úr hreppssjóðum eftir árlegri
niðurjöfnun sýslunefnda. En reglum
fyrir þeirri niðurjöfnun þarf auðvitað
að breyta í samræmi við þá tekju-
stofna, sem gjöldin leggjast á.
Síra Ární Björnsson
á Sauðárkrók er skipaður prófastur
í Skagafjarðarprófastsdæmi.
Mannalát?
Gunnlaugur Oddsen verzlunarmaður
hér í bæ andaðist um síðustu helgi.