Norðurland - 10.07.1909, Blaðsíða 2

Nl.
106
Kláðainaur. Félagsmaur.
Þekwð þið Universal“?
111 tíðindi.
FjárkláOinn kominn upp aftur.
Menn voru farnir að trúa því að
fjárkláðinn væri aldauða 'nér í landi
og ekki að ástæðulausu.
Þegar fjárbaðanir hófust hér haust-
ið 1903, undir umsjón og forustu
herra Myklestads, var hér vitanlega
mjög mikið um fjárkláða. Hann var
svo að kalla í öllum sýslum lands-
ins, ef ekki í þeim öllum. Við skoð-
unina um haustið, eftir að búið var
að lóga fé, fanst fjárkláði með vissu
á 661 heimili í landinu á samtals
4711 fjár. Ein sýslan var þar að
visu töluvert efst á baugi. Fjárkláða-
heimilin ekki færri en 191 og kláða-
kindurnar 2025. Þessi sýsla var
Húnavatnssýsla. Nú gat svo verið
að kláðinn væri langmagnaðastur í
þessari einu sýslu, en hitt heldur
ekki ómögulegt, að þar hafi verið
vandlegar skoðað en annarsstaðar
og kláðinn hafi þá verið á töluvert
fleira fé í öllu landinu.
Við skoðanirnar í desembermán-
uði 1905 kom það í Ijós, að fjár-
kláðinn hafði minkað alveg stórkost-
lega. Hann fanst þá á 14 eða 15
heimilum í landinu, á örfáum kind-
um á hverjum bæ. Kláðabaðanir
fóru fram á öllum þessum heimil-
um og eftir það hefir fjárkláði ekki
fundist, svo kunnugt sé, fyr en ef það
er nú í sumar.
Að vísu komst allmikið rót á hugi
manna vorið 1906 út af kláðafrétt-
um, sem þá bárust hvaðanæfa. Menn
höfðu fundið lifandi maura á fjölda
bæja. En við nákvæmari rannsókn
sannaðist það, að maur þessi var
ekki kláðamaurinn, heldur önnur
maurtegund.
Óttinn við fjárkláðann var þó
ekki horfinn. Fyrst hann fanst á 15
bæjum í landinu, eftir rækilegar bað-
anir, var ekki alls ólíklegt að hann
kynni að leynast víðar og það því
fremur sem fyrirskipana kláðalækn-
isins hafði ekki verið gætt alstaðar,
svo sem skyldi.
Það var því ósk margra, að al-
mennar baðanir væru fyrirskipaðar
haustið 1906, að minsta kosti frá
Þjórsá og norður að Jökulsá á Fjöll-
um. Stjórnarráðið fann þó ekki á
stæðu til þess, enda munu því ekki
hafa borizt neinar kláðafregnir þá
um vorið.
Þar sem því engar fréttir hafa
borizt um fjárkláðann í 3 ár sam-
fleytt, var full ástæða til þess að
búast við því, að hann væri hér
aldauða.
* *
*
Þó er mjög hætt við að þetta sé
ekki svo. Að minsta kosti berast
hingað þær fregnir að við rúning
á sauðfé í vor hafi kláðans orðið
vart í ekki færri en 3 sýslum lands-
ins. Þessar sýslur eru Árnessýsla,
Borgarfjarðarsýsla og Húnavatns-
sýsla.
Að því er sýslurnar á Suðurlandi
snertir, eru fréttirnar óljósar, en
stjórnarráðið þó borið fyrir þeim.
Hinsvegar er fréttin úr Iiúna-
vatnssýslu allgreinileg. Og til þess
ekkjrt færi milli mála með þá frétt,
Ieitaði Norðurland upplýsinga um
hann með símtali við sýslumann-
in í Húnavatnssýslu, herra Gísla
ísleifsson.
Eftir því sem hann skýrir oss frá
hefir fjárkláði fundist á þrem kind-
um, við rúningu í vor, þrem hrút-
um, sem allir höfðu verið í vetur á
Þorfinnsstöðum í Þverárhreppi. Kind-
urnar voru mjög útsteyptar. Voru
þær skoðaðar af mönnum, sem
Myklestad hafði kent kláðalækning-
ar og fundu þeir á þeim lifandi
kláðamaura. Einn hrúturinn hafði
verið drepinn, • en hinir teknir til
lækninga.
Eftir ráðstöfun sýslumanns í sam-
ráði við stjórnarráðið, var kláðaskoð-
un gerð á 9 bæjum þar nærlendis,
en á engum þeirra varð vari við kláða.
Sé full vissa fyrir því að kláða-
maur hafi fundist á kindum þessum
— og engin ástæða er til þess að
rengja þá frétt — þá er kláðinn enn
þá Iifandi hér í landi. Hinsvegar er
ólíklegt að mikil brögð séu ennþá
orðin að honum.
Sjálfsagt detta mönnum þá fyrst
í hug fjárbaðanir, almenn fjárböðun
í haust og getur vel verið að full
þörf reynist á henni. Stjórnarráðið
hefir að sögn gert fyrirspurnir til
sýslumanna landsins um hve mik-
ið sé til af baðefni í hverri sýslu.
Hafi kláðans orðið vart nú í vor, í
nokkurum sýslum Iandsins, sýnist
Iíka liggja beint við að láta kláða-
böðun fara fram þegar í haust.
Hinsvegar má búast við því, að
kláðasögur berist víða að, án þess
að nokkur kláðamaur sé á fénu. Hér
ríður mikið á því að menn villist
ekki á kláðamaur og félagsmaur.
Fyrst og fremst þurfa menn að þekkja
maurinn og kunna að greina hann
frá öðrum maurum. Til þess að
stuðla að því að menn villist ekki
á þessum tveim maurum, sem um
er að ræða, prentum vér hér upp
mynd, sem gerð var fyrir Norður-
land árið 1906, en á henni sézt
bæði kláðamaur og félagsmaur.
Félagsmaurar (Symbiotes) eru auð-
þektir frá kláðamaurum, ef vel er
að gætt. Fyrst og fremst eru þeir
miklu minni en kláðamaurarnir og
og hafa auk þess ýms önnur ein-
kenni en þeir. Haus félagsmauranna
er miklu snubbóttari og svo hafa
kláðamaurarnir hreyfanlegan beittan
brodd, sem þeir stinga með niður í
húðina, en hann hafa félagsmaurarnir
ekki. Fæturnir og sogskálarnar eru
einnig frábrugðnar. Félagsmaurar
eru hinsvegar niiklu lífseigari en
kláðamaurarnir, ef þeir eru teknir
af skepnunni, sem þeir lifa á. Félags-
maurar valda tæplega nokkrum út-
brotum á þeim skepnum, sem þeir
lifa á, af því þeir lifa í húðflösunni,
en hafa ekki færi til að stinga með
niður í húðina.
Að svo stöddu er engin ástæða til
þess að æðrast yfir frétt þessari, þótt
alvarleg sé, en vonandi hafa yfirvöld
landsins, æðri sem lægri, vakandi
auga á því að kláðinn útbreiðist
ekki aftur. En til þess að starf þeirra
komi þjóðinni að notum, þurfa fyrst
og fremst allir fjáreigendur að gæta
þess, að tilkynna hvenær sem nokk-
ur grunur er um fjárkláða.
Reynið „UNIVERSAL".
Vesturför.
Ferðapistlar
eftir
Einar Hjörleifsson.
XXV.
Um þær mundir, sem eg var í Lun-
dúnum, var ekki unt að komast að
manngerfinga-tilraunum (materialisatio-
num) nema hjá einum gömlum manni;
hann heitir Husk. Eg skrifaði honum
og bað um að mega vera á fundi hjá
honum. Hann gerði mér kost á því á
tiltekinni stund.
Eg átti afarlanga leið til hans frá
gistihúsi mínu, og gat ekki komist
það á neðanjarðarbrautum, og átti
nokkurum sinnum að skifta um spor-
vagna, svo að eg var hálf-smeikur um
að eg viltist. Ekki sizt vegna þess, að
þetta var einn af dimmustu þokudög-
unum, sem nokkuru sinni koma í
Lundúnum. Strætið var mjótt, sem eg
hafðist við í. En ekki sáust samt húsa-
hamrarnir hinumegin við það um há-
degið. Kveikt er á öllum gatna og
vagnaljósfærum. En geislarnir frá
þeim ljósum komast ekkert út í þenn-
an kafþykka sótsorta.
Eg hefði ekki tekið mér ferð á hend-
ur um Lundúnaborg þann dag, aleinn
og bráðókunnugur, ef eg hefði ekki
átt brýnt erindi. En eg komst slysa-
laust alla Ieið.
Eg kom fyrstur gestanna. Ráðskona
Husks, systurdóttir hans, ung stúlka,
tók á móti mér vingjarnlega. Eg hafði
sagt til þess f bréfinu, að eg væri ís-
lendingur, og stúlkau talaði auðvitað
um kuldann, sem sjálfsagt væri á ís-
landi, og svo um þokuna í Lundún-
uui. Eftir dálitla stund komu þrjár
rosknar konur. Þær voru sýnilega all-
ar kunnugar þar og stöðugir gestir á
fundunum.
Ein þeirra þekti mig aftur af fund-
inum með Vango, og fór að spyrja
mig, hvort eg hefði orðið var nokk-
»UNIVERSAL«
fœst bráðum í öllum kaupstöðum.
,Universal‘
er viðurkent um allan heim, sem
hið einasta er dugar.
urra dularfullra fyrirbrigða. Eg sagði
konunum dálítið undan og ofan af því,
sem fyrir mig hafði borið hér heima.
Ein þeirra fer þá að segja mér frá
manngerfingum, sem henni hafi birzt
inni í svefnherbergi hennar um há-
nótt, og sjálf hafði hún verið miðill-
inn. Það leynir sér ekki, að konurnar
eru mjög gagnteknar af málinu. Og
samræðan er fjörug og skemtileg —
þangað til okkur er vísað inn til mið-
ilsins.
Hann er sjónlítill eða sjónlaus, slit-
inn og farinn. Fundurinn er í borð-
stofunni. borð er á miðju gólfi. Á
borðinu er tafla, sem lýsingarefni er
borið á, strengjahljóðfæri, sem nefnt
er banjo, og stór og þung spiladós.
Ofan í spiladósinni er ljósastika með
logandi kerti.
Við skipum okkur umhverfis borðið,
eftir fyrirsögn miðilsins. Sjálfur sezt
hann við annan endann, eg andspæn-
is honum við hinn endann, konurnar
tvær við aðra borðhliðina, þriðja kon-
an og frændkona Husks við hina.
Við krækjum saman litlufingrunum
uppi á borðinu, svo að hver er þann-
ig tengdur báðum sínum sessunautum.
I þeim stellingum sitjum við allan
fundinn, nema þegar við þreifum eftir
hlutum á borðinu. Og því næst er
Ijósið slökt. Hjá Husk gerast öll fyrir-
brigðin í fnyrkri.
Við röbbum ofurlitla stund saman.
Eitthvað er sagt, sem okkur þykir
gaman að, og við förum að hlægja.
Husk biður þá um söng. Nokkur
sálmvers eru sungin. Husk syngur
með. Röddin er ellileg og ankannaleg
og samþýðist illa kvenröddunum. Ekki
líður langt, áður Husk hættir að syngja
og er kominn í sambandsástand, eftir
því sem mér er sagt.
Eftir ofurlitla stund er farið að tala
uppi yfir borðinu, rétt hjá Husk, að
því er mér heyrist, með ýmsum rödd-
um, sem eru Hver annari gagnólíkar.
Þessar raddir eru jafn-skýrar og alment
gerist. Mér er sagt, að þeir sem tala
séu hinir ósýnilegu vinir Husks, og
sögð nöfnin á þeim. .
Þá fer söngur að heyrast í loftinu,
eins og hver söngmaður taki við af
öðrum. Sumar raddirnar eru góðar,
og gersamlega ólíkar eru þær allar
rödd miðilsins, eins og hún hafði ver-
ið, þegar hann söng sálmversin með
konunum, áður en hann sofnaði.
Þá heyrum við að kertastikan er
tekin af spiladósinni og sett út í horn.
Því næst er spiladósin líka tekin. Og
nú er farið að leika á banjoið á borð-
inu, rétt fyrir framan hendurnar á mér.
Fyrst eru leikin lög, sem konurnar
kannast við. Þá »Fögur er foldin*.
Þetta lag segjast þær ekki þekkja. Það
sé víst leikið mín vegna.
Næst fara að sjást ljós yfir borðinu,
sem mér var sagt, að heyrðu til þeim
og þeim ósýnilegum gesti, sem þar
væri á ferðinni. Meðal annars sést ljós-
kross, sem sagt var að tilheyrði Newman
kardínála. Rödd sem sögð var vera
hans rödd, tónaði á latínu.
Nú er hljóðfærið tekið upp af borð-
inu, haldið uppi yfir því, og Ieikið á
það jafnframt. Lýsingarefni hefir verði