Norðurland - 24.07.1909, Blaðsíða 1

NORÐURLAND.
33. blaö.
Gráir Kettir.
Því næst hljóp fram
köttr einn grár á hallar-
gólfit ok heldr mikill.
Gylfagynning.
Þessa dagana og vikurnar, sem
nú eru að líða, meðan töðugresið
og túnaslátturinn stendur sem hæst,
ganga skjöl nokkur eins og gráir
kettir manna á milli úti um sveitir.
Sá er þó munurinn á þessum kött-
um og öðrum, að venjulegum kött-
um er ætlað að veiða rottur eða
mýs, en þessum er ætlað að veiða
menn —í laumi. Af því eg veit ekki
nema þessar veiðar geti orðið þjóð-
inni til tjóns, þá hefi eg handsamað
einn köttinn, til þess að sjá hversu
hættulegur hann væri (en sá hafði
veitt tvær sálir og þær smáar) og
gefst mönnum nú hér á að líta
griþinn:
Ávarp til Islendinga.
Alþingi íslendinga hefir nú í fyrsta sinn
í þingsögu sinni stigið það spor, sem telj-
ast verður veruleg skerðing á almennum
mannréttindum (a), með því að samþykkja
lög um algert bann gegn aðflutningi, sölu
og nautn áfengra drykkja. Er talið víst, að
lög þessi munu öðlast staðfestingu og yrði
það þá einsdæmi í löggjöf allra siðaðra
þjóða (b).
Lagasmíð þessari leyfum vér oss að mót-
mæla.
Vér lítum svo á að þetta séu nauðungar-
lög(c), er geti orðið til háðungar(d) og
hnekkis(e) fyrir landið; til háðungar fyrir
það, að farið er með þjóð vora eins og
hún væri óviti og þyrfti að sjá henni far-
borða með nauðung og banni; til hnekkis
fyrir það, að landið fyrir þá sök kann að
verða svift hagkvæmum verzlunarsamning-
um við önnur lönd.
Vér teljum það skerðingu á persónulegu
frelsi (a1) manna að setja lagabann um það,
er aðeins varðar hegðun einstaklingsins,
enda hafa löggjafarþing annara þjóða gætt
þessarar reglu í löggjöf sinni, undantekning-
arlaust að kalla.
Vér teljum bannlög þessi enrfremur nið-
urdrep(f) á allri heilbrigðri bindindisstarf-
semi, þar sem þjóðinni með þeim er ekki
kent, heldur nauðgað (c1) til þess að afneita
áfenginu.
Og loks hyggjum vér, að lög þessi geti
orðið siðspillandi (g) í framkvæmdinni, að
þau muni reynast oss eins og lík lög hafa
reynst annnarsstaðar, þótt skemra hafi farið,
leiða til lagabrota, verzlunarsvika, rógburð-
ar og' hræsni og auk þess deyfa ábyrgðar-
tilfinningu einstaklingsins.
Það er sannfæring vor, að frelsið og sjáifs-
aginn sé hollasta og öruggasta leiðin að
menningar takmarki þjóðfélagsins jafnt og
einstaklingsins, en að nauðung og helsi
sé niðurdrep á allri heilbrigðri þróun og
menningu.
Fyrir því skorum vér á alla góða og frjáls-
huga menn og konur í landi voru að ganga
í allsherjarsamband til verndar persónulegu
frelsi og mannréttindum gegn þessari og
annari nauðung og árásum á alment mann-
frelsi.
Félagsskapur þessi er skipaður mönnum
úr öllum stjórnmálaflokkum (h) landsins og
og lætur því ekki flokksmál þeirra til sín
taka; en tilgangur hans er í fám orðum
þessi:
1. Að vinna á móti hverskonar nauðung
og skerðingu á almennum mannréttindum.
Ritstjóri: Sigurður Hjörleifsson, læknir.
Akureyri, 24. júlí 1909. } IX. ár.
2. Að vinna að því, að lögin um aðflutn-
ingsbann eigi sér sem skemstan aldur.
3. Að efla bindindi og hófsemi með öll-
um þeim ráðum, sem mannfrelsinu er sam-
boðin, svo sem frjálsum bindindissamtökum
og fræðslu um skaðvæni ofdrykkjunnar.
4. Að vinna að frjálsri menningu í ölluin
greinum og stuðla að því að efla andlega og
líkamlega heilbrigði þjóðarinnar með sjálfs-
stjórn og sjálfsaga. Viljum vér því velja
oss að orðtaki:
Sjálfur leið þú sjálfan þig!
Þessi furðulega skepna kviknaði
í vor suður í Reykjavík, og sannað-
ist þá að nokkru leyti á „Rvíkinni"
það sem forðum var kveðið um
hrímþursinn Aurgelmi:
Un hendi vaxa
kóðu hrímþursi
mey ok mög saman.
Fótr við fæti
gat ens fróða jötuns
sexhöfðaðan son.
Þetta kyn æxlaðist skjótt og er nú
sjálfsagt komið víðsvegar um land
alt. — Skal nú litið nokkru nánar á
köttinn — skjalið ætlaði eg mér að
segja.
a+a1 Til þess að menn geti skil-
ið þessar staðhæfingar, sern eg hefi
merkt með a og a1 (svo að mönn-
um veiti léttara að átta sig á „ávarp-
inu" og athugasemdum mínum),
hefðu ávarpsmenn átt að útskýra
fyrir alþýðu hvað orðin mannréttindi
og frelsi þýða, því mörgum er þetta
alls ekki ljóst — og jafnvel ekki á-
varpsmönnum sjálfum, að því er
virðist. Enn sem sagt: þetta þarf að
gerast, og úr því þeir gera það ekki,
þá ætla eg reyna það. Og með því
að eg hygg,
1. að enginn hafi skilgreint hug-
tök þessi betur en gert er í yfir-
lýsingunni um mannréttindin frá þjóð-
þinginu franska 1789,
2. að ávarpsmenn séu, að þeim
ólöstuðum, engu frjálslyndari né
vitrari heldur en þeir, sem að yfir-
lýsingu þessari unnu, og
3. að yfirlýsingin og skilgreining
hennar standi »enn þá góð í gildi",
þá ætla eg að nota þá skilgreining
á hugtökum þessum.
I 2. gr. yfirlýsingarinnar um mann-
réttindin stendur þetta:
— uÞau eru: Frelsi, eignarréltur,
óhultleikur og réttur lil mótstöðu gegn
undirokun. "
En f 4. gr. þetta: »Frelsið er fólg-
ið í réttinum til þess að gera alt, sem
ekki skaðar neitin annan.“
Menn lesi þessar setningar aftur
(ef þeir eru þeim ekki því kunnugri)
og athugi vel, hvort ástæða sé til
að fara lengra í mannréttindakröf-
unum heldur en byltingarmennirnir
frönsku frá 1789, þó að ávarpsmenn
kunni að vera frjálslyndari og kröfu-
harðari en þeir voru. Og nú er að
athuga bannlögin, sem ávarpsmenn
hneykslast svo mjög á, í sambandi
við þessar setningar.
Frelsið. Bannlögin banna að flytja,
selja og veita áfengi, af því að það
er sýnt og sannað með rnörgum og
ljósum dæmum, bæði af læknum,
þjóðhagfræðingum og lífsábyrgðar-
félögum, að áfengið skemmir líkam-
ann, spillir siðgæðinu og styttir líf-
ið. En úr því að áfengið reynist
mönnum svona skaðlegt, þá er rangt
að segja að frelsi manna sé skert,
þó að þeim sé bannað með lögum
að flytja áfengi, selja það eða veita.
Enda er þetta einmitt gert að því er
ópíum og morfín snertir, og er eng-
inn það barn að harma slíkt.
Eignarrétturinn. Ef bannlögin fá
að vera í friði, þá verður, enn sem
komið er, ekki annað fyrir séð, en
að þjóðin verði í heild sinni efnaðri
og farsælli, og finst nú mörgum,
að engin vanþörf væri á því. Efn-
aðri, af því að henni sparast þá á-
fengisi’erðið, þó að hún þurfi að
vísu að greiða í landssjóð, eftir sem
áður, þá upphæð er áíengistollinum
nemur. Farsælli, af því að hún losn-
aði þá við það andlega og líkam-
lega böl, sem af áfengisnautninni
leiðir fyrir marga einstaklinga þjóð-
arinnar og þar með fyrir alla þjöð-
ina. Og þó að áfengisbannið kunni
að baka vínsölutn og ýmsum veit-
ingamönnum nokkurn tekjumissi,
þá er hvorttveggja, að þeim er vor-
kunnarlaust, að hafa ofan af fyrir
sér með nýtari atvinnu, enda er al-
ment viðurkent að fjármunalegur
hagur einstaklingsins verði að víkja
fyrir almenningsheill.
Óhultleikinn. Englendingar nokkrir
hafa sagt, að þriðjungur allra slysa,
bæði á sjó og landi, hjá og á Eng-
landi stafaði af áfengi. Hvort sem
svipað gildir nú um íslendinga eða
ekki, þá er þó sra mikið víst, að
margur íslendingurinn hefir farið í
sjó eða vötn vegna áfengis, og margri
róstunni hefir það valdið og mörg
konan hefir verið hart leikin þess-
vegna. Hvergi eru menn því óhult-
ari en í áfengislausu landi — að
öðru jöfnu.
Réttur til mótstöðu gegn undirokun.
Ef bannlagafjendum finst þeir vera
undirokaðir með nefndum lögum,
þá er þeim heimil mótstaðan, enda
vita þeir þetta, og hafa líka notað
sér heirnildina, og er ávarpið þar
ljósastur votturinn.
Af því sem nú hefir sagt verið
álykta eg því þannig:
Áfengislögin skerða hvorki frelsi né
önnur mannréttindi. Og eru þá falln-
ar staðhæfingarnar, sem mér virðist
vera mergurinn málsins í þessu
skjali.
En nú má vel vera að bannfjend-
ur lemji enn höfðinu við steininn
og æpi: »Skerðing á frelsi og mann-
réttindum"; — eða jafnvel rökstyðji
ópin, en þá eiga þeir enn eftir að
hrekja þetta með rökum:
Áfengislögin skerða hvorki frelsi né
önnur mannréttindi, fremur en ýmis
önnur lög, sém bannfjendur amast alls
ekki við, heldur telja góð og gild.
b. Þeir æpa: »Einsdæmi í löggjöf
allra siðaðra þjóða."
Og þó er ekkert áreiðanlegra til
en það, að bannlög hafa átt sér stað
og eiga sér stað í ýmsum ríkjum
Bandaríkjanna.
Enda vita þetta nú allir, nema
ávarpsmenn?
Það er einnig vitanlegt að Finnar
hafa fyrir löngu samþykt og afgreitt
bannlög, og stendur þar ekki á
öðru en undirskrift Rússakeisara.
Fuilyrðingar um einsdæmi er því
fjarstæða.
c og c.1 »NauðungarIög," „þjóð-
inni — nauðgað til þess að afneita
áfenginu," segja þeir.
Til þess að verðskulda þessi smán-
aryrði, verða lögin annaðhvort að
skerða almenn, viðurkend mannrétt-
indi eða hafa orðið til á mjög ó-
frjálslegan hátt, eða hvorttveggja.
Hið fyrra hefir verið hrakið hér
að ofan, en hið síðara á alls ekki
við um þessi lög. Svo sem kunn-
ugt er, gafst öllum kjósendum, haust-
ið 1908, kostur á að greiða atkvæði
um meginhugsun hins væntanlega
lagafrumvarps og var hún samþykt
með % atkvæða. Þessi aðferð var
nÝr °g gleðilegur atburður í lög-
gjafar — og frelsissögu íslands.
Bannlögin hafa því orðið til á mjög
frjálslegan hátt, svo að einnig stað-
hæfingarnar um nauðungarlög og
nauðgun, eru ósæmileg fjarstæða.
d. Þeir segja ennfremur, að áfeng-
islögin geti orðið til háðungar fyrir
landið. Ekki eru nú spöruð stóryrðin.
Kínverjar bönnuðu Englendingum
að flytja ópíum til Kína, af því að
það bakaði þeim líkamlegt og and-
legt böl, líkt og áfengið okkur.
Engan hefi eg hitt enn þá svo ein-
strengingslegan eða þröngsýnan, að
hann legði Kínverjum þetta til jasts,
né teldi þá minni menn fyrir vikið.
Svipað er að segja um Banda-
rikjamenn og Finna. Enginn hefir
mér vitanlega hætt þá eða smánað
fyrir tiltækið. Enda ættu þeir það
sannarlega ekki skilið. Svo ber þess
einnig að gæta, að þó að einhver-
jar heimskar þjóðir kynnu að hæða
okkur fyrir löggjöf okkar, þá ber
okkur heldur að fara eftir eigin
skynsemi og samvizku, heldur en
hlaupa eftir hleypidómum annara.
En þar sem ávarpsmenn segja
að „farið sé með þjóðina eins og
hún væri óviti", þá er þar til
svara, að þjóðin setti sér þessi lög
sjálf, svo sem áður var sagt og all-
ir vita, og eins hitt, að henni fórst
ekki eins og óvita, heldur sem hygn-
um húsbónda og góðgjörnum, er sam-
kvæmt óskum meiri hluta heimilismanna
bannar að hafa hæltulegt eitur um
hönd á heimili sínu. Hitt er aftur á
móti óvitum líkast, að geta nú ekki
séð þetta, eða viðurkent það.
e. En um hnekkinn við verzlun-
arsamningana þarf ekkert að segja
fyr en bannfjendur koma með rök-