Norðurland - 02.11.1912, Qupperneq 3

NI,
* 79

I Sápubúðinni
fœst
rauður ÁVAXTALITUR

méðvitund mannsins þroskist á þann hátt,
að hann lifi upp aftur og aftur hér á jörðu
(re-inkarnation). Þessi framþróun manns-
ins byggist á orsakalögmálinu (karnia).
Svið það, sem framþróun mannanna er
markað, eru þrír heimar: efnisheimurinn
(fysisk), svipaheimurinn (astral) og and-
legi heimurinn (mental), eða með öðrum
orðum: jörðin, miðheimurinn og himin-
Jnn. Og að síðustu, að til séu guðdóm-
legir leiðtogar eða kennarar, sem standi
ofar öllum mönnum,—í öllum trúarbrögð-
um eru þessar kenningar, eða hafa að
minsta kosti verið; þó að sumar þeirra
hafi fallið í gleymsku við og við, þá rísa
þær alt af upp á ný. Þannig er því farið
um endurfæðingarkenninguna (re-inkarna-
tionen), sem kristna kirkjan glataði á
tímabili, en sem nú bólar á að nýju.
Það er hlutverk guðspekingafélagsins
(Teosofisk Samfund), að kunngera öllum
þjóðum þessi sannindi, enda þótt hver
sérstakur félagi sé ekki skyldur að viður-
kenna þau öll. Sérhver félagi hefir leyfi til
að rannsaka hvað sem honum sýnist, að
velja og hafna eftir eigin geðþótta; en ef
félagið i heild sinni hætti að viðurkenna
og flytja þessar kenningar, þá hlyti það
að leysast upp.
Öll trúarbrögð eru stofnuð af einhver-
jum kennara úr hinu guðdómlega bræðra-
félagi, sem geymir hina æðstu guðspeki;
þess vegna er það, að öll trúarbrögð hafa
svo margt sámeiginlegt.
Frá þessu bræðrafélagi koma við og
við sendiboðar, sem stofna ný trúarbrögð.
Kenningar þeirra eru ávalt þær sömu, en
þeir klæða þær í þann búning, sem bezt
á við samtíð þeirra, eftir menningarástandi
þjóðarinnar, sem þeir koma til, þjóðerni
hennar, þörfum og hæfileikum. Kjarninn í
kenningunni er altaf sá sami, en aukaat-
riðin eru breytileg. Þetta samræmi trúar-
bragðanna sést á því, að allir trúarbragða-
höfundar hafa kent í líkingum; táknin og
likingarnar eru mál þeirra. Hringurinn,
þríhyrningurinn, krossinn, augað, sólin,
stjarnan o. m. fl. eru þegjandi vottar um
sameiginlegan uppruna trúarbragðanna.
Af því að guðspekingafélagið veit þetta,
vinnur það fyrir sérhver trúarbrögð á þeirra
eigin grundvelli og vill draga þau saman
í eina bræðraheild.
Siðfræði guðspekinga byggist á bróð-
erniskenningunni. Af því að þeir vita, að
hið sama líf er í öllum, þá viðurkenna
þeir þann sannleika, að það, sem skaðar
einn, skaðar alla. Sá, sem gerir ilt, spýtir
eitri í lífsblóð mannkynsins og skaðar með
því heildina. Ouðspekin hefir ekkert sið-
ferðislögmál, því að hún er sjálf ímynd
hins æðsta siðgæðis; hún bendir félögum
sinum á fullkomnustu siðfræðiskenning-
arnar í öllum trúarbrögðum, og safnar
þannig saman ilmsætustu blómunum úr
aldingörðum allra trúarbragða. Félagið
sjálft hefir engin siðferðislög, af því að
þau lög, sem hægt er að fyrirskipa öllum,
yrðu að vera sniðin eftir almennum hugs-
unarhætti, en félagið vill hefja félagsmenn
sína yfir það stig, með því að sýna þeim
fegurstu fyrirmyndirnar og vekja hjá þeim
hinar göfugustu hvatir. Það vill lifa í anda
Krists og Buddha, en yfirgefa lögmál Mó-
sesar. Það vill þroska lögmál samvizk-
unnar innra með manninum, en gefur
engar ytri lagasetningar. Félagið rekur
engan frá, hve ófullkominn sem hann er,
heldur vili það hjálpa honum til þess að
taka framförum. Félagið vill verða hlekkur
| þeirri festi, sem tengir saman himin og
jörð — andlega heiminn og efnisheiminn,
sýnilegt tákn innri andlegrar náðar, vitnis-
burður um guð innra með manninum.
(Þýtt.)
Erlend tiðindi.
Höfn 11. október 1912.
Styrjöldin hafin á Balkanskaganum.
Nú er ófriður byrjaður á Balkanskaga,
og voru það Svartfellingar, er fyrstir
urðu til og sögðu Tyrkjum strlð á
hendur; talið er víst, að þar komi
fleiri á eftir, og að Serbar, Búlgarar
og Grikkir muni og hefja ófrið við
Tyrki.
Stórþjóðirnar ætluðu sér að eyða
ófriðarblikunni, en urðu eigi nógu fljótt
ásáttar; einkum gefa Rússar og Aust-
urríkismenn hvor öðrum óhýrt auga
og hafa mikinn viðbúnað.
Það eru einkum Frakkar, er mest-
an hafa þáttinn átt í því, að stórveld-
in skærust í leikinn og reyndu að
hindra, að friðurinn yrði slitinn, þótt
að litlu gagni hafi komið sakir sam-
takaleysis.
Þenna tvíveðrung í framkomu stór-
veldanna hafa smáríkin á Balkanskag-
anum séð, og því eigi farið eftir til-
lögum þeirra.
Aðalorsök ófriðarins er ástandið í
Makedoníu.
í Makedoníu og þeim öðrum hér-
uðum, sem til hennar teljast, búa
ýmsar þjóðir: Albanar og Tyrkir,
Grikkir og Búlgarar, Serbar og Rúm-
enar, »Sígaunar« og Gyðingar; mæla
þeir á ýmsar tungur, og hafa ólíka
siðu, háttu og átrúnað. í héruðum
þessum hafa um langan tíma verið ó-
eirðir og óánægja útaf stjórn Tyrkja;
lofuðu Tyrkir jafnan bót og betrun,
en efndir urðu engar. Samsæri og smá-
uppþot voru því daglegir viðburðir.—
Enn höfðu og Tyrkir lofað réttarbót-
um, cn nú voru menn orðnir svo lang-
þreyttir á þjarkinu, trúðu eigi Tyrkjans
orðum, og gripu til vopna.
Það er eigi gott að segja, hversu
ófriði þessum lyktar. Mótstöðumenn
Tyrkja eru um io miljónir. í löndum
Soldáns í Evrópu eru 6 miljónir en
17 miljónir f Asíulöndunum. Hinsveg-
ar er ástandið í ríki Tyrkji þannig,
að þeir eru varla taldir meira en jafn-
ir til vfgs við hina En hallist nú
Rúmenía á sveifina tyrknesku, þá er
hinum hætt.
Prðfessor K. Berlín og Jarlinn. Pró-
fessor Knud Berlfn ritar í »Politiken«
5. þ. m. um jarlsstjórn á íslandi.
Hann minnist þess íyrst, er »milli-
landa-frumvarpið« — »alt of frjálslegl*
í vorn garð — var felt, og hann rit-
aði í »Gads danske Magasin< um
jarlsstjórn á íslandi, og það hagræði,
er af því leiddi ef hún kæmist á, bæði
fyrir Dani og íslendinga. Því næst
getur hann um undirtektir íslendinga,
er hafi verið alt annað en góðar, bæði
í ísatold og Andvara (ritgj. dr. J. Þ.).
En 1911 tók að kveða við annantón,
segir hann, er einhver hygnasti stjórn-
málamaður íslendinga (En af Isiands
klogeste Politikerei, dr. Valtýr Guð-
mundsson, núverandi þingmaður Seyð-
firðinga, notaði kænlega tækifærið (100
ára afmæli Jóns Sigurðssonar), og rit-
aði um Jón Sigurðsson og jarlsdæm-
ið í Eimreiðinni, og félst alveg á þessa
uppáhaldshugmynd Jóns Sigurðssonar
(sluttede sig ganske til Jon Sigurds-
sons Yndlingstanke): jarlsstjórn á ís-
landi. Hann minnist því næst á rit-
gerð E. Hjörleifssonar í Andvara 1912,
þar sem E. sé kominn á sama mál að
nokkru leyti. Eg efast eigi um, að
hann við nánari athugun verði sam-
þykkur jarlshugmyndinni í öllum at-
riðum, einnig þvf, hvernig hann skuli
skipaður, því að Einar er »en meget
uaviKiingsaygtig Mana«, segir Beriin.
Hann kveður það gersamlega rangt
hjá Einari H., að danskur jarl á ís-
landi mundi verða afskiftasamari um
sérmál íslendinga, sem og hitt, að
sérmál íslands Komi eigi danska rfkis-
ráðinu við. Það er beinlínis skylda
ríkisráðsins, segir hann, að gæta þess
að íslenzk löggjöf eigi brjóti bág við
alríkislögin (Rigets Forfatning) og
skyldur gagnvart öðrum rfkjum, og tel-
ur upp þrent, er nú nýlega hafi sýnt,
hversu þessi gæzla Dana sé nauðsyn-
leg: úrfelling rfkisráðsákvæðisins, kola-
einokunina og happdrættið (lotterfið).
Annars kveðst próf. Berlín eigi munu
taka sér nærri, þótt ísl. neiti þessu
kostaboði, sem öllum öðrum vinsemd-
arboðum Dana. Enda er eigi nú á
þetta að lfta sem boð frá Dönum, enn-
þá að minsta kosti; en eigi mun hyggi-
legt, segir hann, að hrinda frá sér
hvað eftir annað vinsamlega framréttri
hönd Dana, og svara stöðugt með ný-
jum kröfum um frekari skilnað. En um
E. Hjörleifsson segist hann hafa góða
von, og virðist byggja það á þvf, að
E. sé fljótur að draga úr kröfum sfn-
um eða falla alveg frá þeim, er hann
mæti mótspyrnu; hyggur hann þess
eigi munu langt að bfða, að E. H.
verði jafn ákveðinn með jarlsstjórninni,
og hann var 1906.
Þrumuveður
var í Reykjavík og í sveitunum
þar austurfrá fyrir miðjan október.
Veðrátta um þær mundir var sögð
óstilt sunnanlands, sunnanstormar og
úrkomur miklar.
Lazastaðfestlnaar-
22. október staðfesti konungur öll
lögin frá síðasta þingi, nema »lotterí«-
lögin. Um þau var óútkljáð, en hafði
ekki verið neitað um staðfestingu.
108
En Lilja vildi alls ekki taka þátt í neinum sam-
kvæmum allan veturinn. Hún haði tekið sér mjög
nærri veikindi systur sinnar og hún reyndi lengi það
sem hún gat, til þess að fá leyfi foreldra sinna að
fara yfir á Jótland til Krabbe til þess að stunda Ester
í veikindum hennar; en það mætti strax algerðri
mótspyrnu beggja foreldra hennar.
Móðir hennar fanst, að það væri sama sem að
senda hana í opinn dauðann, að láta hana ferðast
yfir á Jótland að vetrarlagi. Henni fanst sem hún
sæi sig barnlausa - Ester mundi að líkindum deyja^
og lítih vafi væri á þvi, að Lilja dæi, ef hún færi
þessa hættulegu för! -
Lengra komst frú Hólm aldrei. Þá fékk hún
krampagrát og önnur lík taugaflog, og það fékk
|oks svo á Lilju, að hún hætti alveg við að fara.
Hún reyndi þá að stytta sér tímann með því að
vinna eitthvað til gagns á heimilinu. Hún stundaði
sjálf móðir sína, þegar hún fékk veikindaköstin,
sem ekki var svo sjaldan. Þá las hún fyrir hana,
eða gekk út með henni, og oft sat hún að tafli
við foreldra sína á kvöldin meðan þau buðu ekki
gestum heim til sín vegna sorgar sinnar.
Þetta rólega líf átti svo vel við viðkvæmni og
alvöru hennar þá. Henni fanst svo gott, að vera
útilokuð frá heimsgjálífinu og frá hinni skilnings-
lausu hluttekningu annara, á þessum sorgartímum.
Nokkrum dögum eftir að Ester fór heim. hafði
105
»Vertu ekki hugsjúkur vegna Ester; ef hún lifir,
ætla eg að verja hana og vernda eins og tryggan
vin.
Eg dæmi engan — ekki hana — ekki þig. —
Krabbe.«
* *
•
Ester var sem milli lífs og dauða í langan tíma.
Þegar komið var undir vor, fór henni loks að batna;
en batinn var ekki þannig, að hann væri til mikillar
gleði. Veikindin höfðu lamað hana bæði á sál og
líkama. Hún heyrði illa og hafði mist mjög minnið,
og svo virtist, sem hún hefði ekki áhuga á neinu.
Hún var nærri því orðin lík vofu, því að hún var
há og grönn vexti og orðin mjög mögur, og höf-
uðið sýndist svo undarlega lítið, eftir að alt hárið
hafði verið klipt af henni; það var eins og barns-
höfuð með stór, dapurleg augu, sem hún leit hræðslu-
lega á þá, sem yrtu á hana.
Eftir leguna var hún orðin alveg viljalaus æins og
hlýðið, einfalt barn.
Hún fór á fætur, gekk úti og háttaði nákvæmlega
á sama tíma og Krabbe sagði henni, og hún át og
drakk það sem henni var borið, án þess að láta í
Ijós löngun eða ólyst.
Hún vildi helzt vera ein. Hún sat oft tímunum
saman þegjandi og aðgerðalaus. Það var eins og
hana dreymdi með opin augun, og henni féll illa,