Norðurland - 11.10.1915, Blaðsíða 4

,Syltetöj’
nýkomið í verzlun
Sig. Sigurðssonar.
W esíminsf er-Cigareff er
ættu allir tóbaksneytendur að reyna.
Fást að eins í verzlun
Sig. Si’gm ðssonai.
Stórt úrval
af alskonar
lömpum
nýkomið í
Capl Jíöep/ners
vetslun.
Matreiðslubók.
eftir Jóninnu Sigurðardóttur, með
heilsufræðislegum inngangi eftir Stein-
grím lækni Mattbfasson.
Það hefir lengi verið vöntun á
góðri íslenzkri matreiðslubók. Kvenna-
fræðari frú Elfnar Briem var góður,
það sem hann náði, en það var iangt
frá því, að hann væri fullnægjandi
sem matreiðsluþók. Til þessa hafa
allar húsmæður þurft að sækja fróð-
leik í útlendar matreiðslubækur í
hvert skifti sem þær hafa viljað hafa
nokkra verulega tilbreytni í mat, eins
og á hátfðum eða í veizlum. En marg-
ar konur munu þá hafa rekið sig á
töluverða örðugleika við að skilja
þær bækur til hlýtar, en öllum al-
menningi hafa þær verið lokaðar og
annar fróðleikur í þessum efnuro ekki
flutzt út um sveitirnar nema annað-
hvort á skotspónum eða með stúlk-
um er sótt hafa námsskeið f matar-
tilbúningi. En til þeirra hefir aðeins
verið stofnað með höppum og glöpp-
um.
Schrader gamli sá rétt í því sem
mörgu öðru, að fátt væri íslenzkum
konum jafn nauðsynlegt og að læra
matreiðslu, og skóli sá, sem hann f
fyrra lét halda á sinn kostnað og
ókeypis í »Caroline Restc, var hinn
allra þarfasti, eins og allar þær stúlk-
ur munu hafa sannfærst um, er hann
sóttu. Og vel sé gamla manninum
fyrir það, að hann hefir styrkt út-
gáfu þessarar bókar, eins og getið
er um f formálanum, því bókin mun
reynast að vera hin þarfasta.
Eg er ekki fær um að gagnrýna
samsetningu allra þeirra rétta, sem
bókin fræðir um, en eg ætla mrr að
láta konu mfna matreiða megnio al
þeim smátt og smátt og mun þá
gagnrýna þá eftir mfnum smekk. En
af því eg þekki ungfrú Jóninnu Sig-
urðardÓttur að þvf, að kunna að búa
til góðan mat (og það veit eg að
margir sjúklingar, sem legið hafa á
Akureyrarspftala, eru mér samdóma
um), þá treysti eg því að matarupp-
skriftir hennar séu réttar og smekk-
lega valdar.
En það er nú fleira en mafar-
uppskriftir í bók þessari. í henni
er feikna mikill og gagnlegur fróð-
Ieikur fyrir hvern sem vill gefa því
gaum og eigum við það Steingrími
lækni að þakka, sem hefir veitt
bókarhöfundinum góða aðstoð. Við
alla helztu réttina er tilgreint hve
margar hitaeiningar eða næringargildi
felist í þeim, og jafnhliða því sett
verðið á öllum hlutum (eins og það
var á undan stríðinu). Það er því
hægt að sjá bæði hve nærandi hver
réttur sé og hve ódýr hann sé eftir
gæðum. Skal eg nú nefna nokkra
hluti t. d. sem mér þótti gaman að
fræðast um.
Venjulegur skamtur handa einum
manni af hrísgrjónagraut inniheldur
373 hitaeiningar og kostar 7 aura.
Rabarbaragrautur inniheldur 443 hita-
einingar og kostar 12 aúra. Bláberja-
súpa með tvíbökum gefur 459 hita-
einingar fyrir 12 aura, en brauðsúpa
með öli 616 hitaeiningar fyrir 11
aura. Skamtur af steiktri síld gefur
584 hitaeiningar fyrir 6 aura; en af
steyktu kjöti fást aðeins 429 hita-
einingar og kosta 20 aura. Jafnframt
þessu ber að minnast þess að full-
orðinn maður þarf um 1000 hitaein-
ingar til miðdegisverðar. Fyrir 10
aura má kaupa blóðmör sem gefur
633 hitaeiningar, en fyrir sömu aura
mundi fást kindakjöt sem aðeins gæfi
rúml. 300 hitaeiningar; fyrir 10 aura
fæst þorskur er gæfi 500 hitaeining-
ar; en fyrir sama verð fengist síld
er gæfi um 1000 hitaeiðingar.
A kessum tfmum er mikið talað um
að læra að strita með viti. Það er
engu síður æskilegt að geta lært að
eía með viti, og það er nú einmitt
það, sem ungfrú Jóninna og Stein-
grímur læknir vilja kenna fólki f
þessari bók. í dýrtíðinni, sem nú
stendur yfir, þegar kjöt og fiskur haía
hækkað mjög f verði, er gagnlegt að
heyra um tilbúning ýmsra saðsamra
rétta, sem eru nægilega undirstöðu-
góðir, þrátt fyrir það, þó til þeirra
þurfi hvorKi fiskjar né kjöts, en af
þessháttar réttum er fjöldi í bókinni
og vil eg nefna, til dæmis, kartöflu-
snúða, gulrófubuff, kartöflukássu, eggja-
kökur með gulrófum, selieribuff, linsu-
steik o. fl.
í hinum heilsufræðislega inngangi
eftír Steingrím lækni kennir margra
grasa og hefðu allir gott af að lesa,
en ekki síst húsmæður og vinnukon-
ur. VÍl eg því til smekks setja hér
að endingu ofurlítinn kafla viðvíkjandi
þrifnaði f eldhúsi. Lækninum farast
þannig orð:
»— — Það er þvf miður algengt
að eitt af aðaleinkennum eldastúlk-
unnar er óhreinar hendur og kol-
krímótt andlit. Satt er það, þær verða
að standa í mörgu, hella úr koppum
og kyrnum, þvo gólfin, sækja kol, mó
og tað, fást við sótuga potta og
fleira; en engu að síður er þessi ó-
þrifnaður óhafandi. — — Það er
hryggiíegt að sjá stúlkur smyrja brauð
með sótugum og skftugum höndum,
eða sjá þær handleika mjólkurflát
eptir að þær hafa helt úr næturgagn-
inu með sömu hendinni — —«.
Enn er eitt gott, sem þessi mat-
reiðslubók leggur húsmæðrum á
hjarta, og það er að eiga góða og
áreiðanlega vog, til að vigta með alt
er til matarins þarf. Hver matreiðslu-
kona á að gera sér Ijóst hve mikið
þarf af hverju og hve mikið alt kost-
ar. Hve margar konur skyldu í raun-
inni gæta að því, hvað maturinn
kostar sem þær eru að fara með ?
Hvað kostar hver diskur af hafragraut,
hrisgrjónagraut, baunum o. s. frv.
Hve mikið kostar eldsneytið á dag
sem þær nota í eldavélina. Þessa og
þvílíka hluti þarf hver húsmóðir að
athuga vel, til þess að geta farið
sparlega með efni mannsins og vita
hvað mikið þarf til lífsins viðurhalds
án þess að vera að slumpa til. Um
þetta mikilsvarðandi efni kemur mat-
reiðslubókin lesendum sínum til að
hugsa. Það þarf ekki fleiri blöðum
um það að fletta, að roatreiðslubókin
nýja er hin þarfasta bók og ætti að
vera til á hverju einasta íslenzku
heimili.
Bókin er snotur, vel prentuð, 272
blaðsíður að stærð; málið á henni
lipurt og furðanlega laust við dönsku-
slettur.
Gamall hásráðandi.
1
J. V. Havsteens
verzlun
kaupir nýtt skilvindusmjör á
kr. 1.70 kg.
Ný hœnuegír, hænsnaungra
og endur með háu verði.
Þeir sem eru þjáðir af gigt-
veiki eða öðrum veikleika
sem nuddlækningar eiga
við, ættu að koma til mín
þá vetrar að, því sumar-
tíminn er of dýr að missa frá verk-
um.
Akureyri 9. okt. 1915.
Soffia Sigurjónsdóttir.
væru fundnar. Honum fórust þann-
ig orð:
„Öldungis eins og læknisfræð-
in getur með tilraunum fundið að-
ferðir til að lækna sjúkdómana, þeg-
ár orsök þeirra er fundin, eins mun
sagan og siðafræðin geta fundið ráð
við andlegum þjóðameinum. Vér
megum ekki lengur standa sem at-
huguiir áliorfendur góðs og ílls, án
þess að hafast að. Vér verðum að
leitá að orsökum hlutanna, efla hið
góða og útrýma hinu illa."
Vísindin verða að finna aðalor-
sakirnar, sem liggja til hnignunar-
merkja þjóðanna, til þess að geta
fundið ráð til að koma í veg fyrir,
að eins fari nú fyrir menningarþjóð-
unum og sagan sýnir að áður hafi
farið fyrir ýmsum þjóðum, sem
komnar voru á hátt menningarstig.
Það er sennilegt að barátta vísind-
anna geti orðið sigursæl, ef þau
snúa sér að málinu með einbeitt-
um dugnaði. Vísindin munu geta
hvatt sér til styrktar milljónaher af
mönnum í öllum löndum, „sem
hungrar og þyrstir eftir réttlætinu,"
þ. e. sem vilja gjarnan koma rétt-
látara skipulagi á í mannfélaginu.
Og ekki er ósennilegt að vísindin
muni geta notið stuðnings af trúar-
vakningu, sem hnignun þjóðlífsins
blæs vind í seglin.
Það sem frá alda öðli hefir eflt
og stutt hin háleitu fornu trúar-
brögð og útbreiðsiu þeirra, eru dag-
legar opinberanir lífsviðburðanna
miklu fremur en helgisagnir og
erfðakenningar, sem [eiga við lítið
að styðjast. í daglega lífinu hafa
mennirnir stöðugt haft fyrir augum
hvað það er, sem öðru fremur ger-
ir lífið ljettbært og ánægjulegt, eins
og t. d. það að hjálpa náunganum
og hugsa um hann litlu síður en
sjálfan sig. Þannig mætti upptelja
flestöll boðorð í siðalærdómum
hinna helztu trúarbragða. — Þau
byggjast í rauninni á reynzlu dag-
lega lífsins um það sem miðar til
velferðar bæði einstakra manna og
þjóðinni í heild sinni. Flestir nátt-
úrufræðingar eru farnir að hallast
að þeirri skoðun, að samúðin og
samhjálpin sé miklu öflugri þættir
í framþróun dýraflokkanna en hin
blóðuga barátta fyrir tilverunni, sem
áður var svo mikið um talað. Og
eins eru nú þjóðmenningarfræðing-
ar farnir að sjá, að þjóðunum vegn-
ar bezt með sátt og samlyndi og
að þjóðalíkamarnir þróast bezt við
friðsamlega samvinnu.
Á síðasta mannsaldri hefir sam-
vinna með þjóðunum stöðugt farið
vaxandi. Þarf ekki annað en að
nefna póstmál, símamál, járnbrautir,
heilbrigðismál 0. fl. o. fl. — Stríðið
sem núna geysar hefir um tíma
sett afturkipp í alt samkomulag.
Það er eins og voðasjúkdómur sem
virðist þurfa að rasa út til þess að
minsta kosti í bráðina að hreinsa til
í heiminum og vekja til alvarlegrar
umhugsunar um ástandið, svo að
hægt verði enn að finna upp ráð
öflugri en áður þektust til að bæta
kjör mannanna, og aftra hnignun
þjóðanna.
S. M.
'i