Norðurland - 10.02.1916, Page 1

NORÐURLAND.
Ritstjóri og útgefandi: JÓN STEFÁNSSON.
Akureyri 10. febrúar 1916.
| XVI. árg.
V i n d I a r,
V i n d 1 i n g a r
og allskonar Tóbak
ódýrast í verzlun
Sig. Sigurðssonar.
6. blað.
B r u n a vátrygging
á húsum, verzlunarvörum, skipum, bátum,
húsgögnum, lausafé o. s. frv. útvega með
beztum kjörum og svo ódýrt sem unt er
P. V. jónsson og Jón Stefánsson.
Akureyri.
Vefnaðarvöruverzlun
GUDM. EFTERFL.
Nýjar vörur
með hverju skipi,
sem eru valdar af trúnaðarmönnum verzl-
unarinnar í stærstu verksmiðjum Norður-
álfunnar.
Stærst úrval. Lægst verð.
Sápubúðin ^
á ODDEYRI.
Munið að þær vörur sem Sápubúðin
verzlar með eru ódýrari þar en jafngóðar
vörur í öðrum búðum.
BÆKUR & RITFÖNG
kaupa menn ávalt ódýrast í bókaverzlun
Kr. Guðmundssonar,
, Oddeyri.
Útlendar bækur,' tímarit og blöð útveguð.
FLJOT AFOREIÐSLA.
Tóbaksverzlun
|OH. RAGUELSSON-:
VINDLAR—Havana—Brazil
—Sumatra—Java og Manilla.
Vindlingar (Cigarillos & Cigarettei).
REYKTÓBAK frá Englandi, Hol-
landi, Noregi og Danmörku.
VedSDUÐ VARA. SANNGJARNT VERÐ.
Ú r s m i ð j a
Kristjáns Halldórssonar,
Hafnarstræti 35, Akureyri.
Oullstáz, úr, keðjur o. fl.
Aðgerðir á úrum og klukkum leystar
fljótt og vel af hendi,
Prentsmiðja
Ödds ‘Björnssonar
leysir af hendi alla
P-R-E-N-T-U-N
fljótt — vel — ódýrt,
Talsími 45.
Símnefni Oddbjörij.
\__________________
Legsfeina
frá verksmiðju
|ohnF.A. Költzow
Christiania
útvegar ritstjóri Norðurland3 Akureyri.
Verðlistar með myndum eru til sýnis
á skrifitofu blaðsins þeim er vilja
panta legsteina.
Tveir merkir Danir dánir.
P. Blem áður þjóðþingismaður
andaðist 18. des. aíðastl. talinn einn
af alira helztu bændum Dana og for-
göngumaður á mörgum svaeðum sam-
vinnufélagsskaparins í Danmörku. Hann
var fæddur 8. marz 1848, á Bornholm,
þar sem faðir hans var bóndi. Byrjaði
búskap 1873, á jörð er hann keypti
og heitir Engholm, var þá efnalítill en
auðgaðist fljótt. 1881 var hann kos-
inn þingmaður og sat á þjóðþinginu í
28 ár. Þar lét hann mikið til sín taka
f öllum þeim málum er snertu land-
búnað, skattamá) og samfélagsskap,
en gaf sig ekki að öðrum málum, þó
sat hann mörg ár í »launanefnd« þings-
ins og þótti starfsmönnum ríkissjóðs
hann vera sér þar »haukur i horni*.
Hann vildi láta rikið launa vel öllum
starfsmönnum sínum, en gerði miklar
kröfur til þeirra og heimtaði að þeir
önnuðust embaetti sfn óskiftir. Hann
var sjálfmentaður að öllu (nema hann
var nokkra mánuði á dönskum lýð-
háskólum) en aflaði sér svo víðtækrar,
staðgóðrar þekkingar, að hann gat
boðið birginn nær hverjum sem var,
á þingi og utan þings. í samvinnu-
félagsskapnum var honum falið hvert
trúnaðarstarfið á fætur öðru, unz hann
Þegnskylduvinnan
Eftir Qísla Sveinsson lögm.
I.
y Árið 1Q03 kom fram í dagsbirt-
una hugmyndin um þegnskyldu-
vinnuna, borin fram á Alþingi af
Hermanni Jónassyni. Tillagan fékk
nokkurt fylgi við atkvæðagreiðslu í
þinginu (n. d.), en náði ekki fram
að ganga til fulls. Ekki var málið
gagnrýnt þá, og fæstir áttuðu sig
víst á því; aðeins voru því lögð
nokkur meðmœli af þeim, er gerð-
ust því hlyntir.
Einn þeirra var Pórh. Bjarnar-
son, síðar biskup. Qetur hann þess
í N.-Kirkjubl. 1. okt. s. 1., að »hug-
myndina« muni hafa átt Björn skóla-
kennari Jensson, — en frömuður
hennar er þó Hermann Jónasson,
eins og kunnugt er orðið. .Hann
(H. J.) reit og grein um málið í
»Andvara« 1908.
Ekki virtist hugmynd þessi fá
mikinn byr meðal þjóðarinnar, fram-
an af. En ekki var málinu andmælt
opinberlega, svo teljandi sé. Það
gerði hver í sfnu horni, því að
málið var í rauninni ekki á dagskrá.
Talið er af ýmsum, að frumhug-
myndin hafi aðeins verið »verkleg«
(og sumir skilja hana svo ef til vill
enn þann dag í dag), bundin við
vegavinnu, þ. e. til þess að fá verka-
Iýð ókeypis til þess starfa, í þarfir
lándsins. En síðar færðist og í
hana »andleg« þýðing, óefað mest-
megnis fyrir tilstuðlan Herm. J.
Um fylgi hennar — eða andstöðu
— með þjóðinni vita menn enn
sem fyr ekkert ábyggilegt. Ung-
tókst á hendur það þeirra sem talið
er einna þýðingarmest í Danmörku,
er hann varð »Kreditforeningsdirektör«
1907. Mörg trúnaðarstörf önnur hafði
hann á hendi, var f stjórn »Handels-
banken« í Khöfn, í atjórn »brunabóta-
félags danskra landbænda*, í stjórn
hins dansk-þýzka ateinolíufélags o. s.
frv. Danir harma hann mikið og telja
mikið mist við fráfall hans. — íslenzk
mái lét hann sig nokkru skifta og var
hér á landi í konungsförinni 1907.
Carl Locher prófeaaor, einn af
frægustu málurum Dana andaðist 20.
mennafélögin hafa tekið hana að
sér, segja menq (sem »stefnumál«?),
En málinu hafa þau haldið innan
sinna vébanda, svo að ekki verður
séð, að það sé meira rakið fyrir al-
menningi en áður var. 1 fyrra var
málinu hreyft af Sigurði Quðmunds-
syni magister, í ræðu og riti (í
»Skinfaxa«, blaði Ungmennafélag-
anna). Er hann fylgismaður hug-
myndarinnar og hneig mál hans
einvörðungu þeim megin.
En nú er það í alvöru að kom-
ast á dagskrá, óg valda því að-
gerðir síðasta alþingis. Pjóðin kemst
ekki undan því, að gera sér ein-
hverja grein málsins, vegna tillögu
þeirrar, sem þingið samþykti, að
almenn atkvœðagreiðsla allra kjós-
enda skyldi fram fara, samhliða
næstu kosningum til Alþingis (á
hausti komanda), um það, hvort
»lögbjóða skuli skylduvinnu* 0. s.
frv., eins og menn geta séð í ísa-
fold frá 25. sept. s. 1., en þá birti
blaðið bæði tillögu þessa og (minni-
hluta) nefndarálitið í n. d., er skrif-
að var af Matth. Ólafssyni. Hann
kom málinu inn á þing að þessu
sinni.
Á síðastliðnu hausti skrifaði Ein-
ar Helgason garðyrkjumaður grein
í landbúnaðarritið »Frey« og lýsti
sig þar andvígan framgangi máls-
ins. — Og úr hópi Ungmennafé-
laga hefir eitthvað verið skrifað um
það, til meðhalds því (t. d. Stein-
þór Ouðmundsson stud. theol.).
Er nú talið það, sem fram hefir
komið í málinu, en nú virðist, svo
sem eðlilegt er, vera farið að bóla
á fundahöldum, til skýringar því,
og er þá ekki síður nauðsynlegt,
að alþjóð manna fái að sjá það
rætt í blöðum vorum, frá báðum
hliðum.
des. síðastl. á heimili sínu á Jótlands-
skaga, 64 ára gamall. Hann stundaði
lengi, á unga aldri listmálaranám (
Parfs, hjá hinum íræga frakkneska
málara Bonnat, sem ungum málurum af
Norðurlöndum þótti þá mest íremd í
að læra hjá. — Mörg af málverkum
Lochera eru opinber eign, bæði Dan-
merkur og Svíþjóðar. Flest eru þau á
listasafninu I Khöfn og málverkasafn-
inu í Gautaborg og munu þau kunn
mörgum íslendingum er komið hafa
til þessara borga og nokkuð hafa hirt
um að skoða söfnin.
f því, sem hér fer á eftir, verð-
ur málið dálítið athugað, eins og
það liggur nú fyrir.
II.
Eins og menn sjá, er stofnað
hér til »þjóðar-atkvæðis«, líkt og í
bannmálinu. Petta er sú hála braut,
sem ætla hefði mátt að löggjafarn-
ir rösuðu ekki út á aftur fyrst um
sinn. Aðferð þessi er og hið mesta
hættuspil, getur orðið með öllu ó-
hafandi og blátt áfram hneykslan-
leg. Samkvæmt stjórnskipulögum
réttum er það löggjafarþingið, sem
þjóðin kýs fulltrúa til, ásamt hinu
æðsta framkvæmdarvaldi, er lögin
setur. Með þeim hætti hafa reýnst
bezt tðk á að vanda til lagasetn-
inga (sem gengur nógu erfitt samt),
og þjóðin hefir með fulltrúum sín-
um hönd í bagga, að það eitt nái
fram að ganga, er bygt sé á skyn-
samlegu viti (frá hennar og þeirra
sjónarmiði). í þessu skyni hefir hún
þessa fulltrúa, því að langt er síð-
an, að menn sáu, að ókleift var að
»almenningur« setti sjálfur lögin
beinlínis.
Pað er því í fyrsta lagi óreglu-
legt, að vera að víkja hinum eða
þessum löggjafarmálum út fyrir
þeirra rétta svið. Og f öðru lagi
getur það verið hreinn voði, þegar
um stórmál er að ræða, — ekki
sízt er þau þá eru lítt eða alls ekki
rannsökuð eða upplýst. Það erfljót-
séð, til hvers það getur leitt, ef
löggjafarnir fara að taka upp á því,
að kasta út til þjóðarinnar hálfkör-
uðum vandamálum, til þess að hún
taki »ályktunina«, sem þeir hvorki
þora né treysta sér til! eirþykjast
vera að koma fram með einhver
»nýmæli« eða »hugmyndir« — en