Norðurljósið - 08.08.1891, Blaðsíða 1

■Stærð 24 arliir’
Verð: 2 krónur
Borgist fyrir lok júlí.
s
Verð auglýsinga •
15 aura línan eða
90a.h.ver þml. dálks.
15. hlnð. Akurejri 8. ágúst l»9l. «. ár.
A 1 þ i II g i.
Reykjavík 28. júlí 1891.
Frá þeim, sem kosnir voru í nefnd í neðri deild í
stjórnarskrármálinu 13. júli kom petta
Nefndarálit
í stjórnarskrármálinu.
Hin heiðraða neðri deild alpiugis hefur lcosið oss
undirskrifaða í nefnd til pess, að kveða upp álit vort og
tillögur um frumvarp til stjórnarskipunarlaga uiu hin
sérstaklegu málefni Islands.
Nú er vér höfum átt fundi með oss til að athuga og
ræða petta mál, er álit vort og tillögur um pað á pessa
leið.
Frumvarp pað, sem nefndin fékk til íhugunar, er alveg
samhljóða hinni endurskoðuðu stjórnarskrá frá 1885 og
18^6, að peim smábreytingum, mestmegnis orðabreytingum,
undanskildum, sem neðri deild alpingis 1887 sampykkti
með allmiklum atkvæðatjölda, og sem teknar eru upp í
petta frumvarp. J>ó er 2. málsgrein í 33. gr. sleppt, og
hljóðar hún svo:
»Enga skatta eða tolla má innheimta, íyr en fjárlög
fyrir pað tímabil eru sampykkt af alpingi, og haia öðlast
staðfestingu«.
(irandgæfileg íhugun pessa máls yfir höfuð og í ein-
stöku greinum hefur nú leitt nefndina til peirrar sannfær-
ingar, að yfirgnæfandi ástæður mæli með pví, eptir pvi
sem málið horfir nú við, bæði gagnvart pjóðinni og stjórn-
inni í Danmörku, að alpingi sampykki svona lagað fruui-
varp.
J>að er hvorttveggja, að saga endurskoðunannálsins
her pað með sér, að hin endurskoðaða stjórnarskrá 1885
og 1886 er hið eina frumvarp til stjórnarskipunarlaga
fyrir ísland, sem alpingið í heild sinni hefur samið ug
sampykkt á stjórnskipulegan hátt, og sem pannig frá sögu-
legu og formlegu sjónarmiði hefur náð pinglegri festu,
enda præðir hún að ætlun nefndarinnar, einnig að efni
og innihaldi pá leið, hvað aðalatriðin í málinu snertir,
sem nefndin er sannfærð um, að hljóti að ryðja sér til
rúms, sem eðlileg, réttlát og hagkvæm skipun á löggjöf
og stjórn hinna sérstaklegu málefna landsins, svo íramar-
lega sem eigi brestur eindrægni og staðfestu frá hálfu
piugs og pjóðar.
Nefndin byggir öruggt á pví, að eins og sjálfstjórnar-
krafa sú íslandi til handa, sem frumrarpið fer fram á.
ekki fer eina hársbreidd fram yfir pað, sem hið almenna
löggjafarvald Danmerkurríkis hefur sjálfkrafa viðurkennt
sem sérstök landsréttindi íslands í 3. gr. stöðulaganna
2. jan. 1871 sbr. 1. og 2. gr., pannig getur pað ekki orðið
umtalsmál, að neitt sé slakað til frá pessari kröfu frá
Í ílands hálfu, með pví hún einnig hefur sjálfstæðan grund-
völl við að styðjast, sein jöfnum liöndum leiðir af sögu-
legum rétti lands og pjóðar, og peirri sjálfstjórnarnauðsyn,
sem bæði sprettur af af'stöðu landsins á hnettinum í sam-
bandi við öll einkenni pess frá náttúrunnar hendi, sér í
lagi með tiiliti til allra atvinnuvega, og af samsvarandi
sérstöku og sjálfstæðu pjóðerni og tungumáli voru, með
öllu pví, er að pessu lýtur, enda bera hin mörgu ávörp
og áskoranir frá pjóðarinnar hálfu til alpingis að pessu
sinni, engu síður en að undanförnu, ljósastan vottínn uin
pað, að ekkert er fjær skapi hennar og vilja, en að gefa
upp kröfuna um fulla sjálfstjórn í sínum eigin málefnum.
A hinn bóginn pykist nefndin geta haldið pví fram með
fullkominni vissu, að sjálfstjórn íslands, pað er að segja
innlendri löggjöf og stjórn með fullri ábyrgð fyrir alpingi,
sé borgið með pví grundvallarákvæði frumvarpsins, sem
andmælendur hinnar endurskoðuðu stjórnarskrár hafa sér-
staklega fært á rangan veg, að konungur eða landstjóri
staðfesti lögin, pvi petta ákvæði miðar að eins og
getur að eins miðað til pess, nð viðurkenna í fullum mæli
tignarréttindi konungsins sjálfs með sem ótvíræðustum
orðum, án pess að rýra i minnsta máta samvinnu hinnar
innlendu landstjórnar við alpingi, eða ábyrgð hennar gagn-
vart pví, hvort sem um ábyrgð íyrir staðfestingarsynjun á
lögum eða annað er að ræða, með pví að hlutur land*
stjórnarinnar verður allur hinn sami, hvort sem konungur-
inn sjálfur staðfestir lögin, eða pá landstjórinn í nafni
hans og umboði. pví að pað leiðir af ákvæðum frumvarps-
ins, sbr. 7. og 8. gr., að hvort sem um hluttekuiug kon-
ungs eða landstjóra í löggjafar- eða stjórnmálum er að
ræða, pá getur engin löggjafar- né stjórnarathöfn fram
farið, nema með samverknaði og ábyrgð hinna inulendu
ráðgjafa.
Að öðru leyti pykist nefndin mega treysta pví, að
petta ákvæði sé einkar-vel fallið til pess að bera órækt
vitni um pað, að pað er ekki tilgangur pjóðarinnar á ís-
landi, að losast við hið núverandi stjórnarsamband við
Danmörku, nema að svo miklu leyti sem pað er ósam-
rýmanlegt við pað, að landið fái í raun og veru innleuda
löggjöf og stjórn í eigin málum, sem viðurkennt er með
stöðulögunum, að liggi fyrir utan hluttöku liins almenna
löggjafarvalds rikisins.
Líti nefndin pessu næst á afstöðu pessa máls gagn-
vart stjórninni, pá verður nefndin að leggja yfirgnæfandi
áherzlu á pað, að hin konunglega auglýsing 2. nóvbr. 1885
er hið eina andsvar, sem stjórnin hefur gefið viðvíkjandi
endurskoðuðuni stjórnarskipunarlögum fynr Island, og með
pví pað fer svo fjarri, að nokkur bending verði dregin út
úr pessari auglýsingu í pá átt, að stjórnin sé tilleiðanleg
til að ganga til samkomulags við alpingi um petta mál,
að hún miklu fremur tekur pað fram, að hiu núgildandi
stjórnarskrá sé endileg og óhaggandi skipun á pví máli,
svo að e n g r a breytinga á henni sé að vænta, pá fær
nefndin heldur ekki séð neina ástæðu til breytinga frá
pessu sjónarmiði.
Að síðustu tekur nefndin pað fram, að henni hefur
að eins' pótt réttara að leggja pað til, að ákvæði yrði bætt
aptan við 17. gr., sem girði fyrir pað, að bráðabyrgðar-
fjárlög verði nokkru sinni gefin út, með pví fullyrða má,
að pjóðin á íslandi beri sérstaklega kvfðboga fyrir pessu
atriði.
Af ástæðum peim, sem nú eru taldar, og meðfram
einnig með hliðsjöu af pví, að hin endurskoðaða stjórnar-
skrá frá 1885 og 1886 með peim brevtingum, sem petta
frumvarp hefur inni að lialda, náði ekki endilegum álitum
og úrslitum i efri deild alpingis 1887, pá leyfir nefndin
sér að ráða hinni heiðruðu deild til pess: