Norðurljósið - 31.08.1891, Qupperneq 2

62
NORÐURIJÓSIÐ.
1891.
ungu dóttur til hinnar gömlu móður. J>ó hún kdlist nú
köld og hrum, pekkir hún enn og þráir Jesú Krists heilögu
kærleiksrödd. þegar hinn fyrsti postulanna hafði afneitað
þrisvar, sneri Drottinu sér við og leit til Péturs Hvernig ?
Hvað var pað sem aptur gjörði Pétur að lífsins og Ijóssins
hetju ? Yar pað ekki ímynd Guðs veru og ljómi hans
dýrðar — kærleikur Krists, sigur og sannleiki, máttur og
megin kristinnar trúar og kristins heims? „Börn min.
elskið hver annan!“ segir hin íslenzka kirkja, móðirin gamla,
við dóttur sína í Ameríku — eins og kærleikspostulinn i
elli sinni, Deilið ekki um lærdóminn Ijóta. sem svo voða-
lega neitar Guðs vísdómi, almætti og gæzku! Sé nokkur
kredda til. sem löngu er úrelt orðin og kristindóminum til
tjóns og svívirðingar, er pað pessi. Og pó menn sakir prá-
lyndis eða bjátrúar trúi ekki visindamönnunum, ættu menn
pó að trúa hinum ágætustu guðsmönnum, sem nú lifa, og
allir, eða nálega allir, fordæma lærdóminn um eilífa
útskúfun!
Að öðru leyti, pið sem einlæglega og samvizkusamlega
starfið fyrir trú og kristindóm, óttist ekki pótt dogmurnar
breytist eða falli; afleggið allt pröngsýni; sjáið hvilík
skínandi Ijós koma upp í hverjum einasta alvarlegum trúar-
flokki! Lesið, prófið; eíinn er óhjákvæmilegur; hann er
meginpartur loptsins, sem vér öndum að oss. En tvennt
má enginn kristinn efa: það er kærleiki Krists og dýrð
Guðs! J>að er nóg.
MaTTH. Jochumsson.
Sálmar og kvœði eptir Hallgrím Pétursson L—II. Rvík
1887—lb90. XXXII + 388, VIII + 456 bls.
Kostnaðarmaður Sigurður Kristjánsson.
J>að er enn pá svo að segja nýtt í bókmenntasögu vor
íslendinga, að rit vorra eldri höfunda séu gefin út i vönduð-
um og áreiðanlegum útgáfum. Vjer erum í pvi sem öðru
langt á eptir öðrum pjóðum, að pær hafa komið flestum rit-
höfundum sfnum á prent i vönduðum útgáfum, og það flest-
um í tvennum útgáfum: annari sem er dýr, og með öllum
peirra ritransóknum með, og annari, sem er ódýr, textinn
einn, og ætluð almenningi. Vér höfuin nú á seinni árum
fengið brúkanlegar útgáfur af kvæðum peírra Jónasar og
Bjarna, enda pótt peim sé í mörgu ábótavant, sem von er;
pær eigum vér bókmenntatélaginu að pakka. Svo höfum vér
og fengið útgáfu af kvæðum séra Stefáns i Vallanesi frá bók-
menntafélaginu: heíir útget'andinn sýnilega lagt par fram
ópreytandi kapp á, að vanda útgáfuna sem mest — enda
stórmikið meira en kvæðí haus voru verð, pvf að það hlýtur
hverjum skynberandi manni að Uggja í augum uppi, að hún
hefir orðið stóruin ofdýr — já, svo dýr, að félagið hefir
orðiö að selja hana svo dýrt, að nærfellt enginn kaupir hana.
En um pað má lengi deila hvort útgefaudinn heflr farið rétta
leið með útgáfuna — en víst er um pað að hann heflr vand-
að útgáfu sína. En svo stanzaði bókmenntalélagið á miðri
leið ; sumir hugðu að pað mundi balda áfram útgáfu á eldri
tíðar höfundum ísiendinga, en pað varð ekki af pví. En pað
var engi nýjung; pað hetir líka byrjað að gefa út Ilionskvæði,
Hóraz, Stafrof náttúruvísindanna. Tölvisi, íslenzkar fornsögur
og enda fleira og hætt svo við í miðju kafi. Orsakir pess
vitum vér eigi.
En nú heflr einn bóksala vorra komið á framfæri með
tilstyrk eins vors helzta vísindamanns ágætri útgáfu af sálm-
um og kvæðum síra Hallgríms Péturssonar. Eg hefi lengi
beðið eptir pvi, að sunnanlöðin, „hvar sú meiri upplýsing
uppljómar fólk,“ mundu eitthvað segja um hana meira en
minna. En pað hefir ekki orðið af pví. 1 fyrra bindinu
sem kom út fyrir fjórum árum, eru Passíusalmarnir og Sam-
úelssálmar og Versasafn: candleg kveðja,“ með mynd og æfi-
sögu höfundarins. Síðara bindið er að miklu leyti hið sama,
og pað sem hefir opt verið gefið út og kallað Hallgrimskver,
en pó vinsað úr það, sera mjög væri óvist að væri eptir síra
Hallgrím, en allmörguin nýjum sálmum aukið inn í, og
svo er par aukið við allmörgum veraldlegum kvæðum; eru
pau ærið misjöfn eptir gæðuin, sem von er á peim tíma.
Bokin er ágætlega vönduð að prentun og pappír, og stendur
eigi á baki skrautútgáfum útlendra pjóða á höfunduin sínum,
en liefir pað frain ytir pær, að hún er að tiltölu ákaflega
ódýr, aðeins 10 aura örkin,
Eg heti eigi nægan kunnugleika til pess, að dæma að
fullu um meðferð á textanum í útgáfu þessari, en hefi ástæðu
til pess að ætla, að hann sé svo vandaður, sem kostur er á.
En inngangur og ætiatriði höfundarins. sem útgefandinn, Dr.
Grímur Thomsen hetir sarnið, þori eg hiklaust að segja taki
pví langt fram, sem í pá átt heiir en verið ritað á íslenzku
pað er að sönnu ekki svo fátt, ef pað væri ekki eins fátæk-
legt eða pá unggæðislegt, eins og pað er. Vér höfurn nóo af
æfisögum og æliminningum, en af peim heti eg hingað til,
af peim sem eg hef séð, ekki fundið að vel væru rítaðar nema
æíi Bjarna landlæknis Pálssonar og Sveinbjarnar Egilssonar,
En þessi tekur báðum fram, að svo miklu leyti að auðið er,
J>að er ljóslega og með miklum lærdómi sett fram samband
höfundarins við sinn tíma, bæði erlendis og innan lands, og
síðan með æfisögu höfund.trins, sem er stutt, hrundið flestu
pví af pjóðsagna- og tröllasögupvættingi peim, sem gengið
hefir hér um iandið af síra Hallgrími, ekki sízt síðan páttur-
inn eptir Gísla Konráðsson kom úti 5. ári Gests Vestfirðings,
J>etta er allt ritað með vísiudalegrl festu og kærleika til efnis-
ins, að pað hrífur hugi manna með sér. það er hvortveggja,
að Hallgrímur Pétursson er sá maður, sem vor islenzka pjóð
helir mest elskað og tilbeðið, enda hefir Dr. Gr. Th. reyst
honum maklegan ininnisvarða með pessu riti sínu og útgáfu,
enda er vonandi að hún verði víða til, enda þótt rit hans sé
til í flestuin eða öllum húsum áður á landi hér.
En að öllu verður nokkuð að tínna, og svo að pessari
útgáfu. Mynd sú, sem fylgir að miunsta kosti mörgurn ein-
tökum fyrra bindisins, er sama fígúran og Einar heitinn
prentari gat út forðuin, og pótti pá hvergi góð. Hin er
talsvert betri Svo er og nafnið undir myndinni með Ijótu
letri, en pað hefði átt að vera handrit hötundarins, eins og
pað steudur á titiíblaði eiginhandarrits hans af Passíusálmun-
um.
J>að væri óskandi að vér hefðum jafngóðar útgáfur af
fleirum vorra eidri skálda, pó að pað væri enginn pörf á að
leggja jafn mikið skraut í pær, að minnsta kosti af úrval
kvæða þeirra. Eg vil að eins netna síra Guðmund Erlendsson
í Felli, sira Jón Magnússon í Laufási. síra Olaf á Sönduin,
síra Gunnar Pálsson, enda Sæmund gamla Hólm o. fl. J>að
er ekki hægt að riðja pessu af I einu, heldur hafa pað í
huga. J>að er vonandi að bóksalafélagið láti það ekki eptir
sig liggja, að reyna ekki til í sameiningu, að koma á íram-
færi góðum útgáfum og hentugum af höfunðum vorum. J>ó
að peir hati ef til vill ekki pýðingu fyrir alheimsmenntunina,
hafa peir það fyrir vora pjóð. Svo væri ekki síður pörf á
að gefa út safn af Islenzkum kvæðum og rímutn frá kaþólsku
öldunum fyrir siðabótina; í peim erfalið mikið ókunnugt efni
til menntunarsögu vorrar. Dr Jón J>orkelsson yngri hetir
þegar rutt mikið braut á peirri ieið með hinu ágæta riti sinu
»um skáldskap á Islandi á 15 og 16 öld«.
Ypsilon.
Brot úr æfisögu Ásbjarnar ágjarna heitir dálítil bók,
sem er nýkomin út á Akureyri. llöfundur hennar er hollenzk-
ur eða öllu heldur flæmskur, og hét Hendrich Conscience,
og erfrægastur rithöfundur Hollendinga á þessari öld, einkutn
á sögur úr alpýðu- og heimalífi peirrar pjóðar. Saga pessi