Óðinn - 01.09.1913, Qupperneq 2

42
ÓÐINN
hann veilingu fyrir því frá fardögum 1875. En
ýms atvik, öskufallið á Fijófsdalshjeraði o. fl.
rjeðu því, að hann komst ekki austur fyr en að á-
liðnu sumri (póstskipið, scm ílutti liann, fór fram
hjá Djúpavogi til Khafnar) og fór ekki að húa í
Bjarnanesi fyr en vorið 1876. Kom hann þangað
með tvær hendur tómar, en efnaðist svo á fyrstu
árunum, er hann var mannfár og árferði gott, að
hann taldi fram 18 hndr. lausafjár vorið 1879.
1876 var hann seltur til að gegna prófasts-
störfum í Austur-Skaftafellssýslu, en skipaður pró-
fastur ári síðar, og hefur því nú liaft þau störf á
hcndi í rúm 37 ár, og jafnlengi verið umboðsmað-
ur Bjarnanessumboðs.
21. apríl vorið 1880 kvæntist hann Margrjeti
dóttur Sigurðar prófasts Gunnarssonar á Hallorms-
stað. Hún var besti kvenkostur, stjórnsöm og
heimilisrækin, og færði honum líka talsverð efni.
Næsta ár lagði liann fram mikinn koslnað til
húsagerðar, og varð fyrir allmiklum hnekki fellis-
vorið 1882. En mestu skifti það, að kona hans
þjáðist lengi af þungri vanheilsu og varð að dvelja
í Khöfn sjer til heilsubótar veturinn 1883—84.
Þann vetur tók Jón prófastur að stunda rit-
slörf, er hann sat einn heima, og samdi þá fyrst
grein, er kom út í Timariti Bmfjel. 1884: »Um
Fljótsdælu hina meiri«, en hafði ekki áður rilað
annað en nokkrar blaðagreinar (helst í »Norðling«
Skafta Jósepssonar). Vorið 1883 hafði hann ferð-
ast til Reykjavíkur og dvalið þar um hrið með
Birni M. Ólsen, frænda sínum; kyntist hann þá
gagnrýni á fornsögum nokkuð meira en áður og
eignaðist rit G. Storms prófessors: »Kritiske Bi-
drag til Vikingetidens Historie«. Kria 1878. Ritaði
hann eftir það í Tímarit Bm.fjel. (1889—1890)
»Rannsóknir í fornsögu NorðurIanda«, og las einn-
ig um þær mundir doktorsritgerð E. Jessens: »Un-
dersögelser til nordisk 01dhislorie«, og rit Joh.
Steenstrups prófessors: »Normannerne« (Kh. 1876
—1882) og annað fleira þess konar, er hann fjekk
yfir komist. Vorið 1885 var hann kosinn alþing-
ismaður fyrir Austur-Skaflafellssýslu og sat á þingi
það sumar, en var eigi endurkosinn 1886 og hafði
því betri tíma til ritstarfa næstu árin. fJó hafði
hann í Bjarnanesi, auk embættis síns, ýmis almenn
störf á hendi, póstafgreiðslu o. fl., sein talsvert ó-
næði fylgdi. Og með því að prestakallið var
nokkuð erfitt og einatt torsótt yfirferðar sökum
jökulvatna, þá sótli hann um Stafafell, er það
losnaði 1890, og fiultist þangað vorið 1891. IJar
er sókn lítil og oftast auðvelt yfirferðar. En hann
hafði að eins verið þar 2 ár, er hann varð aftur
alþingismaður, og hjelt hann nú þingmenskunni
til aldamóta. Hann var i fjárlaganefnd neðri deild-
ar árin 1893, 1895 og 1899, en 1897 var sjera
Einar Jónsson kosinn í nefndina í hans stað með
Jitlum atkv.mun.
Meðan hann var í síðustu þingförinni andað-
ist kona hans, 30. júní 1899, úr bráðri lungna-
bólgu. Höfðu þau eignast 2 börn: andvana fædda
stúlku (f. 14. júní 1881) og son, er Sigurður heitir
(f. 22. mars 1885) og stjórnar nú búi föður síns.
I. júní 1900 kvæntist Jón prófastur í annað sinn
og gekk að eiga Guðlaugu Vigfúsdóttur frá Arn-
heiðarslöðmn, ágætiskonu, sem staðið hefur trú-
lega við hlið manns síns siðan, en ekki hefur
þeim orðið barna auðið.
Á þessum árum komu út eftir liann nokkrar
greinar í Tímar. Bm.fjel. (1897 — 98: »Nokkrar
athuganir við íslendingasögu I—III.) og Archiv
for nordisk Filologi (X. b. og eftir það við og við),
og 1897 fjekk hann fyrst verðlaun af Gjöf Jóns
Sigurðssonar fyrir alllanga litgerð »Um íslcnsk
mannanöfn«, er var síðar prentuð í Safni lil sögu ís-
lands III. b. Vorið 1301 fjekk hann i annað sinn
verðlaun af sjóði J. S. fyrir rit »Um leifar nor-
rænna goðsagna og goðhetjusagna í íslenskum
fornaldarsögum, æfinlýrum og alþýðusögum«, en
óprentað er það rit enn. Mörg ár voru þá liðin
síðan hann fór að safna til þriðja ritsins, sem
hann fjekk verðlaun fyrir síðastliðinn vetur: »Um
herferðir víkinga frá Norðurlöndum«, og dvaldi
liann í Reykjavík rúman mánaðar tíma sumarið
1912 til þess að ganga frá henni. í Skirni 1912
kom út ritgerð eftir hann um Göngu-Hrólf, rituð
1911, er Gönguhrólfs var minsl í Frakklandi.
Jón prófaslur hefur flest sumur komið til
Reykjavíkur, eftir að hann varð þingmaður í síð-
ara skiftið (1893), og þólt hann hafi ávalt haft
fáar tómstundir til að skygnast í fágætar fræði-
bækur, þá kveðst hann jafnan liafa ritað hjá sjer
það, sem hann hefur fundið og honum þótt að
einhverju leyti eftirtektar vert í heimildarritum
fræðigreina sinna, en þær snerta helst norrænar
goðsögur, goðhetjusögur og víkingasögur fram á
II. öld, og kveðst hann lítið hafa farið út fyrir
takmörk þeirra, enda sje þar nóg af gáturn, sem
óráðnar sjeu, eða eigi fullráðnar, en hinsvegar sú