Óðinn - 01.09.1913, Side 7

ÓÐINN
47
sannast. En einu hafa þeir allir slept, sem þykja má
torvcldast að trúa í frásðgninni um tilorðning Höfuð-
lausnar, og það er hve fljótur eða seinn Egill muni verið
hafa að yrkja hana. Að vísu er það satt, sem mælt er,
að oftast sje fyr spurt hversu vel sje kveðið, heldur en
hve lengi menn hati ljóð sín orl; en um Höfuðlausn
þarf ekki að spyrja um hið fyrra atriði, því að öllum
kemur saman um að hún sje staklega vet kveðin, jafn
fornt kvæði sem hún er, enda engin forndrápa til vor
komin miður heil og óskemd; og af runhendum kvæð-
um er sú drápa langmerkust af þeim brotum, sem til
eru frá fyrri tímum. Hjer er þvi efni til að spyrja síð-
ari spurningarinnar, sem þeirrar, hvort Egill hafi ort
drápuna alla og fest sjer í minni á einni hálfri nóttu,
eins og sagan segir. Öll er sagan um þá ferð Egils
fremur tortryggileg, og væri ekki kvæðið til, mundu
margir nú á dögum hugsa að öll sú ferðasaga væri
ætintýri eitt. En því fer nú fjarri að svo sje; en hitt er
liklegt, að hjersjccins og allviða í sögu Egils, að margt
liafi farist milli mála, atriði fallið úr minni, en önnur
ný komið í staðinn, eða umskapast eftir öðrum sögnum.
Svo mun og vera um fund þeirra Egils og Eiriks blóð-
axar. Að Egill haíi komist á vald Eiríki, ort um hann
drápuna og þegið lífsgrið að iaunum, það sannar fyrst
drápan sjált og vísur þær, sem þar fylgja: »Kominn
emk á jó íva«, »Esumka leitt, þótt ljótr of sje«. Par
næst vísan, er hann kvað hjá Aðalsteini: »Svartbrúnum
ijet sjónum«. Einnig getur hann þessa atburðar í visu
þeirri, er hann kvað hjá Gyðu og Friðgeiri: »Urðumk
leið in ljóta | landbeiðaðar reiði«. En best tekur Egill
fram hið mikla öngþveiti sitt í Arinbjarnardrápu með
hinni frægu vísu:
»Vasa tunglskin
trygt at líta«,
og þó einkum þctta erindi:
Hafðak endr Drók djarfhött
ynglings burar, of dekkva skör,
riks konungs, ljetk hersi
reiði fengna. heim of sóttan.
Pað er því enginn efi á meginatriðum frásögunnar
og tilorðning drápunnar, En þau atriði, sem oss nú
þykja óeðlilegust, finst mjer sem beinast liggi við að
laga á þann hátt, sem hjer segir. Egill hefur ætlað sjer
að sigla suður með Englandi, en mætt ofviðri nálægt
Humbrumynni og þar brotið skip sitt, komist siðan
huldu liöfði til Arinbjarnar. Nú segir sagan, að Arin-
björn hafi óðara farið með Egil til konungs, túlkað þar
mál hans og látið hann færa Eiríki höfuð sitt, þegið
síðan grið til næsta dags, ort drápuna um nóttina og
fært liana og flult konungi um daginn. Þctta mun ekki
vera rjett. Egill mun hafa verið einhvern tíma, segjum
2 eða 3 daga, á iaun lijá Arinbirni áður en fundur þeirra
Eiríks varð. A þeim tíma hefur Arinbjörn vandlega
hugsað mál Egils, hvort hann skyldi hætta á að túlka
mál hans við hin ofstopafullu konungshjón, ellegar reyna
til að skjóta honum út úr ríki Eiríks á leið til Aðal-
steins, sem ekki er ýkja-langur vegur. En tii vara hefur
hann ráðið Agli til að hafa til drápu til iausnar sjer, ef
þeir sæi ekki annað færi. Hugsa mætti og, að Arinbjörn
hafi sætt því lagi að fylgja Agli þá til hallar Eiríks, er
nokkrir mikilsháltar menn frá Aðalsteini konungi voru
þar, erstyðja kynnu mál Egils og vara Eirík við að leika
hart vin konungs þeirra. Víst er það eftir sögunni, að sjálf
Gunnhildur lagði hinn mesta varnað á, að Agli væri
gefinn frestur, svo hann kæmist til Aðalsteins. Nú kann
kvis hafa komið upp í borginni um skipreika Egils, og
þá má geta til að Arinbirni hafi ekki þótt vera til setu
boðið og flýtt fundi þeirra Egils og Eiríks, fylgt Agli inn
í höllina og alt farið fram eins og sagan segir. Nóttina
eftir hefur svo Egill »redigerað« drápu sina og »fest«.
Og hafi hann ort hana fyr en þá nótt, eiga betur við
orðin i 1. erindi Höfuðlausnar:
»Hlóðk mærðar hlut
munknarrar skut«.
En þólt Egill nyti hinnar drengilegu hjálpar Arinbjarn-
ar, virðist sem vinátta Egils við Aðalstein liafi orðið
honum engu ódrýgri til lausnarinnar. Þess er nú gelið
til af ýmsum sagnfræðingum, að Hákon Aðalsteinsfóstri
hafi verið fóstraður af öðrum og minniháttar höfðingja
með því nafni en Aðalsteini hinum sigursæla. En vorar
sögur, og síst Egils, gefa engan grun eða efa um það
efni, enda færa full rök fyrir frásögnum sínum.
Margt mætti segja um ýkjurí Egils sögu, ogmáhvcr
jafna þær, sem vill. En eflaust hefur Egill verið sjer-
stakt mikilmenni sinnar tíðar — mikilmenni, sem allir
virtu mikils — eða óttuðust. Munu snemma hafa mynd-
ast sagnir og öfgar af honum og ættmönnum hans sem
stökum lireystimönnum, en frægð skáldskaparins hefur
Egill einn átt. Er vel skiljanlegt fyrir hverja sök svo
fáir urðu til að leita á Egil hjer á landi; þarf ekki þar
um að fjölyrða. Jeg hygg, eins og Guðbrandur Vigfús-
son, að Egill hafi verið betri maður en sagan lýsir hon-
um. Pví þótt hann hafi verið liefnigjarn í meira lagi,
fjegjarn ekki siður og síngjarn, er því var að skifta, þá
sýnir sagan tilsvarandi kosti hans: rjettsýni og framúr-
skarandi vitsmuni og viljafestu að ná því og halda, er
hann þóttist hafa heimild til eftir hugsunarhætti tímans.
En það eru ljóð háns, sem langbest lýsa hinum siðgæð-
islegu skoðunum hans, og þar tekur hann öllum forn-
skáldum fram nema Sighvati, sem lifði nærfelt heilli öld
síðar. Egill er vor eisti siðameistari. Hjá honum virðist
liafa haldist í hendur djúp lifsspeki og brennandi tii-
finningalif. Hversu gagntakandi eru ekki mörg ummælin
í Sonatorrcki hans, svo og niðurlag drápunnar? En í
Arinbjarnardrápu vildi hann lýsa fyrirmynd góðs og
göfugs manns (á hans dögum), og liversu einkennilega
og undireins meistaralega tókst honum það, þótt alt sje
í brotum og óþjált efnið! Og þó tekur hann hvergi fram
hreysti Arinbjarnar — aðal-mannkost þess tima. Honum
nægði að kalla vin sinn »lieiþióaðan hverju ráði«, og
»vin þjóðans | þanns vætki laug | í herskás | Hilmis
garði«. Eflaust hafa samtíðarmenn Egils lítt skilið hið
dýpsta í kvæðum Egils, enda eru það brot ein, sem til
vor hafa borist af báðum bestu drápum hans. Höfund-
ur Eglu (Snorri) gefur í skyn, að gaman hafi Agli þótt
að segja frá stórvirkjum sínum utanlendis, og má vera
að hin grobbkenda vísa: »Börðumk einn við átta ok við
ellifu tysvar«, (sje hún rjett feðruð) minni á breyskleik
hins gamla manns, enda koma lík drýgindi fram í síð-