Reykjavík - 29.01.1902, Blaðsíða 2

9
nýja alþingiskuli koma samaníReykja-
vík 26. Júlí þ*á. Jafnframt’-j:er”|það
þó tekið fram í ávarpinu, að þótt
telja megi inar samþyktu breytingar
á stjórnarskipuninni mikilvægar um-
bætur á stjórnarfari íslands, sé þó eigi
fyllilega viðunandi íyrirkomulag á því
fengið fyr en æðsta stjórn sérmála
landsins sé liúsett í landinu sjálfu.
Enn fremur er sú ósk látin í ljósi,
að eigi skuli beðið| eftir því, hver
niðurstaða verði á umræðum um
stjórnarskipunarmálið, heldur þegar
í stað skipaður sérstakur ráðgjafi fyr-
ir ísland, er sé í Reykjavík meðan
háð verður alþingi það, er í hönd fer,
og geti samið sjálfur við fulltrúa þjóð-
arinnar um þetta mál.
• Oss hefir fundist mikið til um in-
ar góðu óskir í Vorn garð og Vorrar
konungsættar, er i ávarpinu standa.
Oss hefir eigi getað þótt rétt vera,
með því að skipa sérstakan ráðgjafa
eins og farið er fram á í ávarpinu,
að kveða að því leyti fyrirfram á um
atriði þess stjórnarfyrirkomulags, er
verið er að ræða um að koma á.
Hins vegar er það og Vor ósk, ef ætla
má, að með því verði fenginn endir
á umræður um breytingar á stjórnar-
skipun íslands, að verða við óskum
Vorra kæru og trúu íslendinga um
breytingar þær á stjórnarskránni, er
farið er íram á, og þar á meðai sér-
stakur íslands ráðgjafi, sem kunni
íslenzka tungu og eigi sæti á alþingi.
Megi gera ráð fyrir þessu, raunura
Vér því mjög vel geta failist á það
skipulag, sem farið er frain á í greindu
frumvarpi um breytingar á stjórnar-
skránni. En með því að svo er til
ætlast í téðu frumvarpi, að stjórnar-
ráð Vort fyrir ísland haldi áfram að
vera í aðseturstað Vorum, og Oss
hins vegar er kunnugt um það bæði
af því, er stendur í ávarpinu, og af
því, er annars staðar hefir komið fram
opinberlega, að það er ósk margra
Vorra kæru og trúu íslendinga, að
stjórnarráðið verði flutt til Reykjavík-
ur, þá höfum Vér, til þess að þetta
mikilvæga atriði geti orðið hugleitt
ítarlega af alþingi, ályktað, að leggja
enn fremur fyrir þing það, er í hönd
fet', frumvatp, er auk hinna annara
breytingarákvæða fyrgreinds frumv.
fer fram á, að ráðgjafi Vor fyrir ís-
land skuli eigi að eins kunna íslenzka
tungu og eiga sæti á alþingi, heldur
og að stjórnarráð Vort fyrir ísland
skuli hafa aðsetur í Reykjavík.
fað kemur þá til alþingis kast.a,
að láta uppi, hvort þessara frumvarpa
láti betur að óskum Vorra kæru og
trúu íslendinga og bindi betur enda á
umræðnr um breytingar á stjórnar-
skipun íslands.
Og munum vér þá veita því af þess-
um tveim framangreindu frumvörpum
Vora konunglegu staðfesting, er sam-
þykt verður af alþingi á þann hátt,
er stjórnarskráin mælir fyrir.
Jíró úilöndun^
Eftib Jón Ólanssoh.
„Laura" kom á Laugardagsmorgun-
inn og færði mikil tíðindi: tvenn stór-
tíðindi, önnur, er varða ísland mest,
en hin þau, er varða allan heiminn,
og þó sérstaklega þýðingarmikil fyrir
vort land flestum löndum fremur.
Stjórnarskrár-málift.
Boðskapur konungs, dags. lO.þ.m.,
kom nú með skipinu, og er hann
prentaður hér að framan. Eins og
menn sjá er efni hans það, að stjórn-
in tjáir sig fúsa til að staðfesta frv.
siðasta þings, ef það verði samþ. á ný
á aukaþinginu í sumar. En til að
verða við óskum þeim um innlenda
stjórn, er fram kom í ávarpi efri
deildar, og fram hafa komið einnig á
annan hátt (fimmenningabréfið ?),
kveðst hún og munu leggja nýtt stjórn-
arfrumvarp fyrir þingið í sumar, sama
efnis sem hitt frumvarpið, en þó með
þeim mismun, að ráðgjafinn sé búsett-
ur hér. Hann á engan yfirráðgjafa
að hafa i Höfn, en fara á konungs
fund og bera sjálfur fram málin fyrir
konung í ríkisráðinu.
í báðum aðalmálgögnum stjórnar-
innar, „Dannebrog" (Alberti’s) og
„Politikken" (Harup’s) er boðskapur-
inn birtur 12. þ. m. með ummælum
ritstjórnanna, er að efni til mega heita
alveg in sömu. Þar er þess getið,
að ísland eigi auðvitað að borga ráð-
gjafakostnaðinn. En ef íslendingar
skyldu óska að hafa umboðsmann ráð-
gjafa i Höfn (ísl. skrifstofu eða afgr.-
stofu), þá sé Danir fúsir að borga
kostnaðinn við hana.
Þráðlaus firðriíun
yfir þwert Atlantshaf!
Kraftawerk Marconis.
11. Og 12. Desember 1901 verða án
efa minrdsstæðir merkidagar í fram-
farasögu heimsins. Á þessum dögum
tókst Marconi, hugvitsmanninum í-
talska, að koma þráðtaust rafmagns■
skeytuni milli Poldhu í Cornwell á Eng-
landi og Newfoundland í Ameríku —
þvert yfir att Atlantshaf!
Þetta mun láta nærri að sé fylli-
lega tíu sinnum lengri vegur, en frá ís-
landi til Færeyja eða þaðan til Skotlands.
Annan dag eftir sendi landsstjór-
inn í Newfoundland Bretastjórn sím-
skeyti um þetta, og annað til Ját-
varðar Bretakonungs, sem lagt hefir
mikla hugð á þetta mál. En sjálfur
sendi Marconi Ítala-Uonungi skeyti um
þetta afreksverk. — Sama dag sendi
fregnriti Lundúna-Times blaði sínu
skýrslu Marconi’s, og flaug hún síðan
út um allan heim. Edison var tor-
tryggur, fyrst er hann heyrði fregn-
ina. En er hann hafði lesið skýrslu
Marconi’s sjálfs, varð hánn mjög glað-
ur og telur þetta þýðingarmesta af-
rek rafmagnsfræðinnar til þessa dags.
Á leiðinni vestur yfir Atlantshaf
sendi Marconi stöðinni í Poldhu skeyti
frá skipinu, þegar það var komið 225
mílur (enskar) frá landi, og gekk það
ágætlega. Þetta er meiri fjarlægð en
frá íslandi til Færeyja (en þaðan er
miklu styttra til Hjaltlands).
Auðvitað var skeytið milli Poldhu
og Newfoundland, ákaflega einfalt;
það var fólgið í því að endurtaka hvað
eftir annað bókstaf úr síma-stafrofi
Morse’s. Merkin voru dauf, en þó
svo skýr, að vel mátti greina og eigi
var auðið um að villast. Viðtökustöð-
in i New Foundland var svo gerð, að
Marconi sendi flugdreka með viðtöku-
þráðinn viðtengdan 400 fet upp frá
jörðu. Þetta olli þvi, að merkin urðu
daufari, en ef föst stöng hefði verið,
þvi að drekinn gat eigi borið nema
örmjóan þráð. En með digrari þræði
(sem hafa má á stöng eða stöpli) verð-
ur rafmagnsaflið meira og skeyti því
skýrari.
Marconi kvaðst og geta aukið að
mun aflið á sendistöðinni í Cornwall,
og eigi kvaðst hann efa, að innan 4
mánaða gæti hann sent alls konar
skeyti fyrir almenning yfir Atlants-
haf.
En 16. s. m. kom til sögunnar fé-
lag eitt, er heitir Anglo-American Tele-
gravh Company. Það hefir ritsíma til
Newfoundland, og hefir 50 ára einka-
leyfi til að senda firðrita skeyti þang-
að og þaðan ; en þó eru nú 2 ár að
eins eftir af einkaleyfis-tímanum. Þetta
félag tilkynti nú Marconi, að hann yrði
að hætta við tilraunir sínar þegar í
stað, og hafa sig á burt. með öll á-
höld sin tafarlaust, eða sæta málsókn
ella. — Auðvitað hefði fél. ekki unn-
ið þetta mál, meðan M. ekki rekur
neina samkeppni við þá, en fæst að
eins við visindalegar tilraunir. En
tiltæki félagsins sýnir, hve hrætt það
hefir verið við árangurinn af tilraun-
unum. M. kaus að eiga ekki í deil-
um við félagið (sem reyndar fór að
bjóða honum samninga, þegar öll blöð
allra þjóða veltu skömmum yfir það
fyrir smásálarskapinn), heldur fór hann
yfir til Nova Scotia (Nýja Skotlands);
þar var ekkert einkaleyfi í vegi. Ca-
nadastjórn bauð honum ókeypis land
fyrir stöð sína, og alt hagræði er hún
mætti í té iáta. Marconi þá það og
flytur nú tæki sín þangað frá New-
foundlandi og setur þar stöð. En Ca-
nadastjórn ætlar að setja á sinn kostn-
að aðra stöð á Safala-ev (Sable Is-
land), er liggur langt í hafi úti, til að
stytta leiðina. Flutningur þessi og
aukin vegalengd tefja auðvitað nokk-
urn tíma fyrir M.; en hann er nú kom-
inn yfir tii Englands, til að endur-
bæta stöð sína þar, en aðstoðarmenn
hans eru eftir vestra til að sjá um
stöðina þar.
„Times“ fiytur langa ritstjórnar-
grein um þennanmerkisatburð21.Dec.,
er hann hefir fengið álit Edison’s og
annara merkra manna, er skyn bera
á málið, og telur blaðið engin tví-
mæli á, að hér sé aðalþrautin leyst.
Það sem eftir sé, að auka afl áhald-
anna, svo merkin verði skýrari, sé
svo tiltölulega vandaminna, að þess
geti nú ekki verið nema stutt að bíða,