Reykjavík - 22.10.1903, Side 3

3
og gengi; sagði, að dansld plæginga-
maðurinn hrósaði lieiin á hvert reipi;
pað væri rétt fyrir mig að hittahann
að máli. Nokkrum dögum síðar
kom ég til séra Eiríks Briem; hann
fór pá að segja mér frá plógunum;
séra Þórhallur hafði sótt hann þann
dag til að sjá hr. Jensen plægja með
þeim. Hann var hriflnn yflr plóg-
unum og plægingunni. Séra Eiríkur
er ekki, eins og helzt til margirhér,
hræddur við alt amerískt; þvert á
móti segir hann, að það sem hann
hafl séð eða reynt af áhöldum það-
an, standi öllu öðru framar. Hann
sagði sama við mig sem Björn hafði
sagt, að ég skyldi tala sjálfur við
hr. Jensen og heyra álit hans.
Ég lét ekld þurfa að segja mér
þetta í þriðja sinn. Því að satt að
segja langaði' mig til að geta stutt
að því, að hr. Stefán B. Jónsson
fengi dálitla viðréttingu á þeim ó-
Yerðskuldaða hnjóði, sem plógar
hans liöfðu orðið fyrir.
Sannleikurinn í þessu máli á skil-
ið að fá að koma í ljós. Það er
landinu til tjóns, að óverðskulduð
tortrygni sé vakin á hér óþektum
verkfærum, sem eru betri en þau
er hér eru tíðkuð. Það er fram-
fara-spillir. Og það er eins skaðlegt
og rangt, að sá sem reynir að leiða
inn ný og betri áhöld, sé gerður tor-
tryggilegur að ósekju.
Svo í morgun (Miðvikud.) lagði ég
upp á dagmálum og suður í gróðrar-
stöð. Á leiðinni hitti ég séra Þór-
hall, sem stóð í garðshliðinu á Lauf-
ási og bauð mér að koma með sér
ofan á völl þar og sjá nýja plægingu.
Ég sagði honum að ég væri á leið-
inni til að hitta sjálfan plæginga-
manninn og spyrja hann spjömnum
úr. Hjá séra Þórhalli sá ég, hve
prýðilega hr. Jensen ristir ofan af með
ameríska plóginum, sem sker jarð-
vegínn af í jöfnum strengjum 7—8
þml. breiðum og 2—2J/2 þykkum (á
að gezka eftir sjónhendingu).
Lolcs kom ég suður í „stöð“ og
hitti hr. Jensen. Hann sýndi mér
plógana alla, og var hann að láta
ungling, sem var að læra hjá hon-
um, plægja með einum þeirra.
Piógarnir eru fjórir: Prairie Chief,
Canton Clijiper, Canton Scotcli
Clipper og lioot Gronnd Plow. Ég
spurði hr. Jensen, hvernig honum
líkuðu þessir amerísku plógar, og
svaraði hann: „ágætlega". Ég sá þar
Ólafsdals-pióg og spurði, hvernig
hann væri. Hann sagði þetta væri
miðplógurinn, ekki sá elzti; en yngsta
Ólafsdals-pióginn hafði hann líka og
hafði reynt. „Hvernig er hann?“
spurði ég. „Jú, það er svona eins
og góður, gamall danskur bónda-
plógur. Siík verkfæri á að geyma
á forngripa-söfnum.“ — „Erþá ekki
gott að plægja með honum?“ -—
„O-jú, eins og dönskum plógum hér
um bil.“ — „Eru þeir þá ekki góðir ?“
—-„O-jú! Þeir eru enn notaðir víða
i Danmörku, en eru að hverfa fyrir
amerisku plógunum, sem hvervetna
ryðja sér til rúms.“ — „Þér takið þá
þessa amerísku plóga hér fram yflr
aðra plóga, sem hér eru tíl?“ —
„Mér dettur ekki í hug að nota
aðra.“ — í hverju iiggur það?“ —
„Það er miklu betra að vinna með
þeim; þeir vinna betur; og þeir eru
miklu betur' smíðaðir og úr betra
efni og því endingarbetri.“
Ég spurði hann, hvort hann hefði
plægt áður í Danmörku með þessum
amerísku plógum. Já, hann var
vanur amerískum plógum, en hafði
ekki haft einmitt pióga frá þessari
verksmiðju.
Þess er sízt getið í neinu rírðar-
skyni við hr. Torfa Bjarnason, að
þessir amerísku plógar taki fram
plógi hans. Fáir menn hafa unnið
landi sínu meira gagn en hann, og
ekki er honum sök á því gefandi,
að hann hefir ekki átt kost á ný-
lega að kynna sér beztu verkfæri í
útlöndum. Hefðu þessir plógar verið
til, þegar hann kom til Ameríku,
eða verið til í Skotlandi, er hann
var þar, hefði hann án efa tekið þá
upp. Og engum væri enn betur til
trúandi, en honum, þótt nú sé gam-
all orðinn, að kunna að meta þá og
taka þá upp, ef hann sæi þá og
reyndi.
Og þó að hr. Jóni Jónatanssyni
tækist ekki betur, en raun er á orð-
inn með að reyna og nota amerísku
plógana, þá er ekki vert að kasta of
þungum steini á bann fyrir það. Hann
piægir afbragðsvel með þeim plógum,
sem hann heflr lært að nota, og hann
er snillingur í öilum verkum sinum.
Eftir engan búfræðing annan liggur
jafn-mikið og jafn-vel unnið verk á
jafn-stuttum tíma að allra dómi.
Hann stýrir í Brautarholti því fyrir-
myndarlegasta búi, sem til er hér á
landi. Það var smjör frá honum,
sem fyrir fékst í sumar 1 kr. fyrir
pd. í Englandi sömu vikuna sem fín-
asta danskt herragarðs-smjör stóð í
1 kr. 5 au.
Að honum mistókst svona með
amerísku plógana, hefir sjálfsagt kom-
ið af því, að hann heflr ekki kunnað
með þá að fara, ekki kunnað tök á
þeim, þótt hann kunni vel að beita því
verkfæri, sem hann hefir lært með að
fara, Þetta má meðal annars ráða
af því, að hann heflr reynt plógana
alveg eins og þeir komu úr umbúð-
unum; en í því ástandi segir hr. Jen-
sen sig furði ekki, þótt enginn gæti
hnikað þeim með hestum vorum.
Það þarf að færa til hluti á plógun-
um („stilla plógana af“) eftir því, til
þvers þeir eru notaðir og hverju fyrir
há er beitt.
Plógum þessum er nokkuð sitt hátt-
að hverjum. Prairie Chief er sériega
vel iagaður til að rista ofan af; hann
er skera-breiður og gott að stýra hon-
um. — Canton Clipper er einkum tii
að brjóta upp jörð; skerinn er mjórri
en á Irairie Chief og ekki eins létt
að stýra homun. — Canton Scotch
Clipper er einkar-hentugur til að
djúp-plægja; með honum sáégplægt.
— Eoot Ground Flow mætti víst
kalla botn-pióg. Hann er ætiaður til
að losa upp jarðveginn undir eigin-
legri piægingu eða fyrir neðan hana.
Skerinn er örmjór. Jensen sagðist
ekki hafanotað hann hér né prófað, því
að á honum þyrfti ekki að halda. við
þann ja.rðveg, sem hér væri við að fást
í þessu bygðarlagi. Hann ætti að
nota helzt þar sem jarðvegur væri
leirkendur og fastur (harður) í sér.
Ég spurði hr. Jensen, hvað hann
væri fljótur að plægja með þessum
plógum. Hann sagði mér, að hvort
sem væri að rista ofan af eða djúp-
plægja, þá væri létt að plægja 100
□ faðma á klukkust., ef maður hefði
fjóra hesta til afnota, tvo og tvo í
einu á víxl til hvíidar. Þetta miðað
við vora smáu, þróttlitlu útigangs-
hesta. Eftir því mætti plægja dags-
sláttuna á 9 klst.
Ég hefl nú _ minst á þetta pióga-
mál svo sem ég álít nægilegt að
sinni. Ég held ég hafl varla farið
til muna rangt með neitt í því. Að
minsta kosti er það ekki með vilja
gert, ef svo er, sem ég hygg varla
munu reynast. Skyldi samt svo vera
af vanþekking minni eða misskilningi,
skal mór vera ljúft að leiðrétta það.
Ég hefl ekkert vit á jarðyrkju né
jarðyrkju-verkfærum. Það væri því
hlægilegt af mér að dæma um slíka
hluti — blindur um lit — eða ætiast
til að nokkur tæki mark á slíku, ef
ég bæri það við.
En mér skildist, að hér hefði ver-
ið rangt dæmt um verkfæri og manni
gert rangt, Því hefl ég reynt að
láta þann mann, er vit hafði á, koma
mér í skilning um, hvað rétt væri í
málinu. Og það hefi ég reynt að
hafa rétt eftir, til að gera með því
þarfa-verk og réttlætis-verk.
Hafi mér tekist það, þá er til-
ganginum náð.
Með þessu er úttalað um þetta
mál frá minni hálfu að sinni.
En ég vona von bráðara að geta
minst á tvö mál önnur, þessu ekki
ails-óskyld.
J. Ó.
C;TÁ> c~bal annars!
Stundvísi. Engri dygð erum vér
íslendingar gersneyddari en stundvís-
inni. Ef eitthvað á að vera eða gera
hjá oss á ákveðinni stund, þá má
eiga víst, að það verður elcki gert á
þeirri stund.
Ég man altaf eftir Jósefl gamla
með neflð. Hann var Húnvetningur
og vesturfari. Járnbrautarlestin stað
næmdist á stöðinni og inn í vagn-
ana var hrópað, að hér yrði viðstaða
í 20 mínútur til snæðings. Aliir
þyrptust út úr vögnunum og rudd-
ust inn í matsöiuskáiann á stöð-
inni. Fólkið var margt og „þröng á
þingi;“ sumir komust siðar að mat-
borðinu en aðrir; Jósef einn með
þeim síðustu; hann var jafnan síð-
astur til allra góðra hluta og gagn-
samlegra. Þegar 5 mínútur vóru
eftir af viðstöðutimanum, var blásið
til brottfarar fyrsta sinn. Þá fóru
allir að hypja sig út úr borðealnum og
um borð í vagnana. Þá er 2 mínútur
vóru eftir, var blásið í annað sinu.
Þá flýttu þeir síðustu sér út, nema
Jósef; hann sat og hámaði í sig
sem óðast. Þá kallar einhver til
hans: „Jósef, flýttu þór! Komdu
undir eins. Lestin er að fara.“ —-
„Og aldrei skal ég trúa því, að hel-
vítin verði svo líðilegir að fara á
undan manni áður en maður er bú-
inn að borða," sagði Jósef og sat
sem fastast. — Tveim mínútum á
eftir var biásið í þriðja og síðasta
sinn og á sama augnabiiki var lestin
á stað. — Jósef varð þar eftir. Hann
kom fram meðal landa viku eða hálf-
um mánuði síðar, sendur sem önnur
óskilakind. Hann skildi engan og
og enginn hann. Honum þótti sín
ævi ekki sem bezt verið hafa.
Á Þriðjudögum eiga auglýsingar í
„Reykjavík" að koma í prentsmiðj-
una eða til ritstjórans. í síðasta
iagi á Miðkudags-hádegi.
En augiýsendur vorir,. og þar á
meðal kaupmennirnir, koma á hverri
viku með auglýsingar eftir þann á-
kveðna tíma — stundum eftir að-
blaðið er komið í piessuna. Með
þessu baka þeir prentsmiðjunni og
ritstjóranum óþoiandi tímatöf.
Mér er tíminn peningar, hvort
sem auglýsendurnir trúa því eða ekki,
og því vil ég vinsamlega biðja þá,.
að koma með auglýsingar sínar í
ákveöna tíð, en búast ekki við, eins
og Jósef Húnvetningur, að alt af sé
beðié eftir sér. . p. Ó.
Polyglotta.
Islenzka:
Ég drekk nú svona dag og nótt
með degi hverjum rúman pott;
og þó það öðrum þyki ijótt,
þá þykir mér það skratti gott.
(Páll Ólafsson).
Danska:
Nu Dag og Nat jeg drikker trygt
I Degnet saadan godt en Pot;
Det synes mange meget stygt,
Men mig det smager Pokkers godt.
Pýzka:
Bei Nacht und Tag ich trinke wohl
Ailtaglich einen Pot constant;
Wohl scheint es andern sehr frivoi,
Mir schmeckt es aber brilliant.
Enska:
I’m always drinking every day
And others find ’tis vicious;
But I dou’t care what others say,
It always tastes delicious.