Reykjavík - 15.04.1905, Side 2

76
KR. KRISTJÁNSSON,
SkólaTÖrftustíg 4,
8míðar manna bezt húsgögn og gerir við.
Heitnsetxdanna tnillt.
Með „Hólum" komu dönsk blöð
tií 31. f. m.
Ðaiunörk. Þar fór fram í Kaup
mannahöfn 28 f. m. kosning á 7
bæjarfulltrúum. Albertingar (stjórn-
arsinnar) og hægi'i menn höfðu sam-
einað sig eins og við sömu kosning-
ar í fyrra, og kölluðu sig lögjafn-
ingja-fjendur (Anti-Socialister). í fyrra
sigruðu þeir og höfðu þá alt að 2000
atkvæði (af 33,919) fram yfir lýðflokk-
ana (lögjafningja og „Politíkur-“vinstri).
Nú sigruðu lýðflokkarnir stórkostlega,
með um 4000 atkv. mun. Kosnir
vóru: Borghjerg fólksþingismaður,
Baugstruj) skóari; Oustavsen pjátravi,
Lyngsie fólksþinglsmaður (þessir 4
lögjafningjar), Leerbeck verksmiðju-
eigandi, Prófessor Levison, Dr. Med.,
Trier fólksþingismaður (þessir 3
vinstri menn af „Politíken’s“ flokki).
Þessir menn fengu frá 21,207 til
22,133 atkv. Fulltrúaefni hinna
íengu frá 18,171 til 18,377 atkv.
Þetta er stór sigur og bending þyk-
ir það vera um, að stjórnin, sem nú
er, og hennar flokkur, („endurbóta-
flokkur vinstri manna") muni lúta
í lægra haldi fyrir „vinstra flokki
fólksþingsins" (Pólitíkur-flokknum), er
til kjósenda landsins kemur.
Tveir af meðmælendum Alberti
ráðgjafa við síðustu þingkosningu
hafa á kjósendafuudum í kjördæminu
látið í Ijósi, að þeir mundu berjast
gegn honum með hnúurn og hnjám.
Búsland. Óspektir fara þar dag-
vaxandi nú um alt land. Sumstað-
ar hafa bændur kosið nefndir, til að
veita málum sínurn forstöðu.
Stríðið. „Berl. Localanzeiger“
flytur 29. f. m. þá fregn, að Japan-
ar hafi stofnað stórar birgða-stöðvar
fram með veginum milli Simingting
og Tsitsikar og í átt til Tsjailaó. í
þessum héruðum eru 60,000 Tsjung-
úsar undir vopnum undir forustu
japanskra fyrirliða.
Tsitsikar og Tsjailaó liggja fyrir
vestan Harbin, svo að só þessi fregn
sönn, geta Japanar þaðan hindrað
aðflutninga eftir Síberíu-brautinni að
vestan til Harbin.
London, 31. Marz. Til „Times“
er símað í dag frá Pétursborg, að
Rúsar og Japanar liafi komið
sór saman nin að fela ltoosevelt,
forseta Bandaríkja, að semja um
frið.
Samningar eru byrjaðir, og má
vænta vopnahlés bráðlega.
Nikulás Rúsakeisari, segir „N. Y.
Herald“, að hafi reynt að ráða sér
bana, en móðir hens afstýrt því. —
„Daily Telegr.“ (London) ber þetta
aftur. £n það getur verið satt fyrir
því.
Danmörk. Japan hefir nú farið
að troða illsakar við Dani út af því,
að danska ríkið rauf allar hlutleys-
isreglur, er rúsneski flotinn sigldi
norður um sundin dönsku. Fyrst
leið hún þeim að kola í 3 daga í
danskri landhelgi, en hitt var þó sýnu
verra, að ríkið lét kgl. danska hatn-
sögumenn vísa skipunum leið um
höfin öll.
Talað er um, að Japanar heimti
1 milíón króna í skaðabætur, og geng-
ur mikið á með samninga milli stjórna
beggja landanna.
Sýningin enn.
Herra ritstjóri! Þér viljið að blað yðar
flytji sannleikann og vona ég því að þér
takið á móti nokkrum leiðréttingum á grein
hr. próf. Finns Jónssonar í „Rvík“ VI.
árs 11. blaði, Grein sú er að mestu ó-
twmlndi. T. d.:
Hr. F. .T. segir að aldrei hafl komið til
tals að „sýna menn frá íslandi.“ í bréfi
ankanefndarinnar í Rvik dagi 28. Nóv.
1904, sem var birt í öllum íslenzkum blöð-
um, stendur meðal annars: „í s 1 e n z k a r
s t ú 1 k u r í þjóðbúningi, eiga meðal ann-
ars að sjá um sýninguna.11 Aðalfrömuður
sýningarinnar, frú E. Gad, hefir sagt
stúdentum hér að til hafi verið ætlast að
stúlkur þessar sýndu ýmsa „þjóðlega“ ís-
lenzka vinnu. Auðvitað hefir hr. F. J.
verið fullkunnugt um þetta, en samt segir
hann að það sé „ófyrirgefanlegt af stú-
dentum að breiða út slíka 1 y g i eitir
bl aðaþvaðri. “ Hann er prófessor og doktor,
og samt —!
Hr. F. .T. segir að stúdentar hafi farið
eltir blaðaþvaðri „í stað þess að leita fulls
sannleika — sem þeim var innan liandar
að gera.“ Þetta er heldur ekki satt. Stú-
dentar fóru til allra íslendinga sem sátu í
nefndinni og fengu auk þess slcrá hennar,
svo að þeim var fullkunnugt um málið.
Enn fremur má geta þess að hr. F. J. var
b e ð i n n að koma á fund þann í stúdenta-
félaginu, sem fyrst var haldinn um sýning-
una, en hr. F. .1. svaraði því einu að hann
„talaði ekki við svona menn.“ Álit sitt
á stúdéntum lætur hann i ljósi síðar i
greininni, þar sem hann gcfur í skyn að
flestum stúdenta bafi gengið ílt til, er þeir
hófust handa gegn þessari sýningu („s u m-
u m k a n n að hafa gengið gott til“).
Þá segir hr. F. J.: „hávaðinn af þeim
stúdentum sem hafa tekið þátt í æsingun-
um eru landvarnarmenn og það eru ein-
mitt, foringjar þeirra sem hafa látið verst.“
Enn fremur segir hr. F. J. að pólitík hafi
verið aðalástæða landvarnarmanna og „Val-
týinga.“ Þetta er ósatt („lygi“ mundi hr.
F. J. segja undir sömu kringumstæðum).
Sá stúdent, sem fyrstur hóf máls á því,
að hér væri verið að gera íslandi smán,
er og hefir altaf verið heimastjórnarmað-
ur, sem frá upphafi hefir verið milligöngu-
maður stúdenta og frú Gad (nefndarinnar
dönsku). Hr. cand. Bogi Th. Melsted tal-
aði þegar á fyrsta fundinum, sem hald-
inn var um sýninguna á móti henni.
Varla neitar hr. F. J. að hann sé heima-
stjórnarmaður. „Þjóðólfur11 og „Reykja-
vík“ (helztu blöð heimastjórnarmanna) hafa
bæði ritað á móti sýningunni. — Svo eru
framsóknarflokksmenn. Veit hr. F. J. ekki
að dr. Valtýr Guðmundsson er í dönsku
sýningarnefndinni? ‘Veit hann ekki að
komið hefir til tals að víkja dr. V. G. úr
stúdentafélaginu fyrir framkomu hans í
málinu? Hr. F. J. situr sjálfur í nefndinni
og hlýtur því að vita þetta. Hannhefir
vísvitandi farið með rangt
m á 1.
Hr. F. J. segir að skaðinn sé ekki litill,
sem íslendingar hafi gert sjálfum sér með
„mótmælaflaninu.“ Ekki getur hann um
það í hverju skaðinn er fólginn, enda hýgg
ég að það sé ómögulegt. Aftur á móti
segir ritstjórinn (í neðanmálsgrein) að sér
sé ritað frá Höfn að „hik sé komið á Dani
með að veita fé til aukinna strandvarna.
og 8tafi það af þessu máli.“ Brófritarinn
hefir hér ekki farið með rétt mál. Af
þingtíðindunum má sjá, að a 11 i r þing-
menn ern á eitt sáttir um það að ís-
lendingar eigi heimting á að fá skipið; en
lítilfjörlegur ágreiningur hefir orðið um
það, hvort útgjöldin til þess eigi að teljast
útgjöld t i 1 í s 1 a n d s eða t i 1 fl o t a n s.
Stjórnin hefir talið útgjöldin undir gjalda-
liðinn „ísland,“ en stjórnarfjendur scgja
að þau eigi að standa á gjaldaskrá flota-
málaráðaneytisíns
Kaupmannahöfn, 21. Marz, 1905.
Jón Kristjánsson. i
Sér grefur gröf, þó grafi.
Nú hefir einn Skuggabaldur ísafoldar,
sem virðist þungt haldinn af allmikilli
innri mis-sjón, klæðst dulargervi til þess
að kasta til min ónotum, rangfæra orð
mín og láta bálfsagða sögu um greinarstúf,
sem ég skrifaði í fyrra í Þjóðvinafél. al-
manakið um Höfl'ding prófessor.
Eg myndi nú láta mér hægt um þetta,
ef frásögn þessi snerti mig einan. Illkvitn-
in í blöðum okkar er fyrir löngu gengin
svo fram af mér, að ég færi varla að kippa
mér upp við fáeinar miðúr vel sagðar
hnútur í minn garð persónulega. En
Surt. r þessi reynir líka að varpa skugga
sínum á kenningar Höffdings og orð mín
um þær, og það get ég síður þolað. Svo
mikla rækt hefi ég til þess manns, af hvaða
völdum sem Surtur þessi heldur, að hún
sé sprottin.
Eg þekki þig, séra Surtur! og það ofur
vel. Fáir menn eru mýkri en þú, svona
oían á, en fáir oru líka viðsjálli undir niðri
en þú, og fáir róa betur að þvi, svona á
laun, að ófrægja óvini sína, en þú, guðs-
maðurinn! Eða ætli þú kannist ekki líka
eitthvað við „sögurnar frá Litla-Rúslandi“
í Fj.k., svo sennilegar sem þær eru? Sál-
inni prestsins hefir lengi verið viðbrugðið
fyrir það, hve margt misjafnt gæti úr
benni komið, eínkum á ferðalögum! En
ég skal nú ekki fást um það, heldur reyna
að lagfæra eitthvað af því, er þú slettir
fram.
Þú berð „innri missjönina" fyrir brjósti
og þelckir hana ofur vel. Ef til vill ert
þú eitthvað tengdur henni. En ég ætti
lika að þekkja hana ofurlítið, þar sem ég
nú hefi verið 12 ár í Danmörku og víðar,
þar sem hún hefir stungið sér niður og
breiðst út. Og það munu flestir andlega
sjáandi menn samdóma um, að hún elur
ofstæki og blindni, og gerir enda suma
hálfsturlaða með helvítiskenuing sinni.
Af ávöxtunum skuluð þér þekkja þá, segir
þú. En þá hefðir þú átt að kynnast ein-
hverjum þessara innri missjónarmanna og
vita, hve andlega „gallsjúkir“ þeir eru og
hve miklu ofstæki þeir koma til leiðar.
Eða hvað verður þeim úr trú þeirra annað
en að fordæma aðra og skelfa sjálfa sig?
Læknar hafa sagt mjer, að engir menn
ættu örðugra með að deyja en þessir vesal-
ingar, því þeir þættust oft sjá opið helvíti
fyrir fótum sér á dánardægri sínu, þó þeir
hefðu þótst vera nógu háheilagír i lífinu.
Er það kyn, þó ég amist eitthvað við ann-
ari eins andlegri bráðapest, einkum ef hún
gerist undirrót ofstækis og illsku, eins og
hjá snrnum innri missjónar klerkum. Eða
ertu búinn að gleyma Harboeyrar-málinu?
Þessi innri missjón er inngangur þinn,
og svo ferð þú að lesa úr máli mínu um
Höffding. Getur vel verið, að þetta greinar-
korn mitt, sé hvorki vel né Ijóslega samiðr
en þá ættir þú sízt að afbaka það, séra
Surtur! Þú tilfærir þannig orð mín, en
þó ekki lengra en svo, að menn eigi örð-
ugt með að skilja. Svo er t. d. um áhrif
Sören Kicrkegaard’s á_Höffding. Þú hætt-
ir tilvitnunnm þinum, þar sem ég segi, að
Höfldmg hafi setið eins og milli tveggja
elda. Fjarstæðunni (paradoxet), er Kierke-
gaard lézt geta trúað á, gat hann ekki
trúað, en á hinn bóginn var honum sárt
um trúartilfinningu sina. Hann ætlaði þvi
að reyna að íklæða hana heimspekilegum
búningi, en hvarf frá því, er hann kynt-
ist inni nýrri heimspeki, og þá einkum
þróunarkenningunni ensku. — Er þetta
ekki hverjum manni full skiljanlegt, nema
þeim, er leitast við að misskilja og rang-
I færa?
Því næst tekur þú trúspeki Höffdings’
fyrir, og er vorkunn, þó hún aflagist í
höndum þér, eins og þér finnst hún meiða
trúartilfinning manna. Og þó er það hvorki’
tilgangur Höffdings né mín, að telja þig"
né aðra af trú sinni. Hitt ætti þér ekki1
að vera ofvaxið að skilja, að það má fara
með trúarbrögðin eins og hvert annað vís-
indalegt viðfangsefni, rannsaka þau og'
reyna að komast fyrir um, af hvaða rót-
um þau séu runnin. Og það er víst, að’
Höft'ding hefir kömizt allnærri um það.
En þar falsar þú aftur frásögn mína, göfug-
mennið! Eg get að vísu verið samdóma
Höffding um það, að trúin sé sprottin af'
óskum og vonum manna, en það sem okk-
ur greinir á um, er, að Höffdihg hyggur,
að trúin byggist á voninni um „viðhald
guðanna“ (værdiens bestáen); en ég hygg,
að fara megi feti lengra og segja, að trú-
in fari öllu lieldur fram á, að öll gæði
aukist. Og mér finst ég hafa þar á réttu
að standa, þvi maðurinn óskar sér ekkí
einungis tímanlegs lífs, eins og hann nú
lifir, eftir dauðann, heldur cilífs lífs, og
ekki einungis hamingjunnar, er honum
þykir fullnóg hérnamegin, heldur alsœl-
linnar. Mér virðist þvi trúin fremur gera
sér von um aukning gœðanna (værdiens
berigelse) en viðhald peirra (værdiens
bestáen). Þetta þykir Höfl'ding réttmæt
aðfinning, og þá sæmir það þér ekki, séra
Surtur! að rangfæra hana, þó þú þykist,
ekki skilja hana.
Þá þykist þú ekki skilja það, að þó bæðí
trúarbrögðin og heimspekiskerfin séu sprott-
in af óskum og vonum manna, þá geti'
heimspekiskerfin þó staðið ólíku betur að-
vígi, einkum ef þau styðjast við vísindin.
og rökrétta hugsun, sem trúin sjaldnast.
gerir, af því tilfinningin er of rík í hennL.
En er það ekki munur að trúa í blindni
einhverjum trúarlærdómum, eða vita það-
með sjálfum sér, að maður stefnir í sömu
átt og sannleiksrannsóknin fer, þó aldrei
fái maður fulla vissu?
Þú hefir, auminginn! líklega aldrei
skygnso inn í heima mannlegrar sannleiks-
ástar og veizt líklega ekki enn í hverju ið •
sanna siðgæði er fólgið. Ég skal þá segja
þér það. Það er ekki í því fólgið, að gera
ið góða, af því maður óttist rcfsingu í öðru
lífi, eða vænti eilífrar sælu fyrir; það myndir
þú á prestsmáli þínu nefna þrælsótta eða
augnaþjóuustu! En hið sanna siðgæði er
í því fólgið, að gera ið góða fyrir sjálfs
þess sakir, og það getur maðurinn gert án
trúar. Góður maður getur og lifað eins
og guðinn byggi í hjarta hans, lifað með
lotninguna i brjósti sínu og trúna á alt
gott og fagurt, hvaðan sem það kemur, þó
hann trúi ekki á bókstaf biblíunnar. Og'
inn góði maður getur dáið hughraustur,,