Reykjavík - 05.08.1905, Blaðsíða 3

REYKJAY ÍK
149
ár ÍQmum umbúða-kössum; en 7 manna
nefnd uar til nefnd, til undirbúnings
nœSta det/i.
Nœsta dat/ var pó enginn rœðnstóll
reistur otj varð• ekki úr. fundinum nndir
berum himni. En pað bar til pess, að
gárunginn Plausflr hafði logið pví i
Skúla, hð 38 'tdpingismenn hefðu keypt
upp allar skamnÝiujssur i bœnum, 5-hleyp-
ur og 7-hlcijpur, og hefðu sumir marg-
ar, og œtluðu peir áð skjóta Mippreistar-
menninatt niður eins og rjúpur. Skúli
fann pá einhver missmíði d bárujárns-
plötuuni, sem hann bar á botninum pann
dag, otg varð skelkaður. Sendi hann
orð generalmun vg velferðarnefndinni,
og varð pá svo hljótt meðal peirra, að
Itver heyrði annars hjartslátt. Var pví
horfið frá pví háska-ráði að hafa fnnd-
inn undir berum himni, en liitt tekið
ráðs, er öruggara pótti, að skríða inn
i Bárubúð og Itvsa að sér inni-dyrumim.
Par fékk Haga-Fúsi eitt petta munn-
rœpukast, sem hann á vtmda fgrir, eins
og »íst«< bcr sorgtegastan vottinn um.
Pvotglaði hann mikla löngu-vitlegsu nm
loftsíma, sœsima og landsima, rafmagn,
kostnað og margt annað, sem htmn
botnaði ekkert í sjálfur, pvi siður
nokkur tmnar. Dœmdi blindur um lit.
Par nœst hélt Jón barnakennari Jónas-
son í Hafnarfrði fyrirlestur í stjórnrélti
og lagðist djúipt, svo sem pess mcmns er
vttndi.
Pessar tillögur til álijktunar vóru born-
ar uj)j) í umrœðulok:
a) Bændafundurinn í Reykjavík skov-
ar alvarlega á Alþingi, að afstýra
þeim stjórnarfarslega voða, sem
sjálfstjórn innar íslenzku þjóðar
stendur af því, að íorsætisráðherra
Dana undirskrifi skipunarbréf ís-
lands ráðherrans.
b) Bændafundurinn í Reykjavík skor-
ar á Alþingi mjög alvarlega, að
hafna algerlega ritsíma-samningi
þeim er ráðherra íslands gerði
síðastliðið haust við stóra nonæna
ritsíma fólagið.
Jafnframt skorar fundurinn á
þing og stjórn, að sinna tilboðum
lot'tskeýtafélaga um loftskeyta-
sambaud milli ísjands og útlanda
og innanlánds, eða fresta málinu
að öðrum kosti, því að skaðlausu,
og iáta ijúfa þing og efna til
nýrra kosninga".
Úr þeim 5 sýslum: Mýra, Borgarfj,.
Kj. og Gullbr., Árness, Rangárvalla,
vóru tilnefndir sinn maður úr hverri,
til að flytja ráðherranum þessar á-
lyktanir, sern generalinn hafði samið
og margir fundarmenn höfðu tjáð sig
snmþykka og engið risið á móti.
Ráðhenann var á þingfundi um
þetta leyti, en tjáði sig fúsan til að
veita þeim viðtal í stjórnarhúsinu á
skrifstofu sinni kl. 3.
Alþingi ætluðu þeir að færa þetta
í skriflegu skjaii, en af því að Alþingi
getur þingsköpum samkvæmt ekki
tekið við neinu málefni, nema þing-
rnaður einhver flytji það, þá varð að
fleygja þessu á skrifstofuna, því að
enginn þingmaður hefir enn fengist
til að ftytja það.
Þá voru kosnir f 2 sendimenn úr
Árnessýslu (kusu sig sjálfir) til að
skora á Hannes ritstj. Þorsteinsson
að greiða í ritsímaináiinu atkvæði
gegn sannfæring sinni, eða leggja
þegar niður þingmensku. Einhverjir
Borgfirningar vóru kosnir til að gera
sóra Þórhalli sömu skil; Rangæingar
til að gera þau þeim Magnúsi Steph-
ensen og séra Eggerti, og svo Mýra-
menn nokkrir til að heimsækja séra
Magnús Andrésson í sömu erindum,
„ef á þarf að halda“ sagði generalinn.
Til Hantiesar .er oss sagt að þeir
hafi komið allir 12, en hann er mað-
ur mannglöggur og vakti qthygli
þeirra á, að enginn þeirra væri kjós-
andi sinn, en er unr það væri að
ræða að leggja niður þingntensku,
þá gæti hann um það mál ekki tekið
neitt. tillit til vilja þeirra manna, er
ekki hefðu kosið sig.
Áþekk svör er mælt þeir hafi fengið,
er heimsóttu M. St. og sóra.E. P.
Ég hefi ekki frétt um, hver svör
séra Þórhallur gaf sendlunum til sín,
og ekki heldur séra Magnús Andrés-
son, ef einhverjir hafa gert honum
heimsókn.
Einkennilegt var það um þá „sendi-
menn“ aust.an úr sýslunum, að ekki
einn af þeim hafði verið kjósandi þess
þingmanns er hann heimsótti og skor
aði á að leggja niður þingmensku, og
enginn þeirra gat sýnt umboð frá
neinum þeirra kjósenda, er þingmenn-
ina höfðu kosið.
Nú er í annan stað að segja frá
heimsókninni til ráðherrans. Á nórti
róttu komu bændurnir aðkomnu á-
samt talsverðu af götusti-ákum og
inum lélegri bæjarskríl saman við
Bárubúð, og þótti bændum mörgum
sá félagsskapur ékki sem virðuíegast-
ur. Nú átti að leggja upp í prósessíu
upp að stjórnarhúsi og fimm manna
nefndin að ganga í broddi fylkingar.
En er til kom, vantaði á nefndina
halann, því að Þórður í Hala hafði
orðið krankur og kom ekki til móts-
ins. En generalinn sagði ófært að
nefndin færi svona hala-klipt á fund
ráðherrans, og festi því Sigurð í Helli
aftan í nefndina.
Ið landsjóðs-launaða lúðraféiag
þeytti hornin á leiðinni.
Þá er að hiiðinu kom við lækinn,
gengu nefndarmenn upp í stjórnar-
hús, en lýðurinn beið á meðan á
Lækjartorgi, og fremstir fyrir utan
hliðið Björn general og Indriði slag-
síða við hiið honum, svínkaður mjög.
Nefndin fann svo ráðherrann að
máli, og sögðu nefndarmenn svo sjálfir
frá, að hann hefði tekið þeim ]júf-
mannlega og kurteislega og tjáð þeim,
að það væri álit sitt að undirskrift
forsætisráðherrans hefði engin áhrif
á skipun íslands ráðherra og oss stæði
engin hætt.a af nafni hans; þessa
skoðun sína hefðu stjórnarskiftin í
Danmörk í vetur styrkt, er engin á-
hrif höfðu á stöðu ísiands ráðherr-
ans; og enn meiri trygging í þessa
átt liefði yfirlýsing konungs gefið, sú
er konungur lét birta Alþingi í þing-
byrjun.
Hvað ritsímamálið snerti, þá kvaðst
hann þekkja alt, sem fram hefði kom-
ið í því máli, öll tilboð o. s. frv.,
en þetta mundi ekki geta verið þeim
kunnugt alt. Og hann kvaðst þess
öruggiega sannfærður, að samningur
sá er hann hefði gert samkvæmt vilja
fyrirfarandi Alþinga, vsitti íslandi bæði
öruggara, ódýrara og notadrýgra hrað-
skeyta-samband, heldur en kostur hefði
á gefist á neinn annan hátt.
Af Þórði í Hala hafði aftur runnið
krankleikinn og koin hann upp í
stjórnarhús skömmu eftir að nefndin
var géngin á tal við ráðherrann; en
sóra Jens hafði að sögn lagt svo
undir, að honum yrði ekki hleypt
inn. svo að ekki yrðu tveir tígul-
kongar í spilinu úr Rangárvallasýslu.
Hann sást því tvístígandi í anddyrinu
meðan hinir vóru inni.
Þá er nefndin hafði fengið andsvör,
kom hún út og hélt ofan eftir, og
Þórður í humátt á eftir. Séra Jens
gekk í broddi fylkingar og hólt á
mislitum tóbaks vasaklút í hægri
herdi, svo sem spannarlangt fram af
nafla sínum, eins og sorgarfána í
hálfa stöng; gekk hann þannig þung-
búinn og álútur niður að hliðinu;
hneigði sig þar djúpt fyrir general-
num og kom út nokkrum orðum um,
að hann ætlaði að skýra frá andsvör-
um ráðherrans.
„Það er óþarfi", sagði generalinn;
„við vitum það fyrirfram".
Svo hóf generalinn, Björn ritstjóri
Jónsson — hann og enginn annar —
upp rödd sína og æpti hjáróma:
„Niður með ráðherrann!“
Enginn tók undir, en krakkar, sem
stóðu þar nærri, fóru að skellihlægja
að röddinni. Generalinn brýndi þá
raustina í annað sinn: „Niður með
ráðherrann!" ýtti í handlegg Indriða
slagsiðu og sagði í hljóði: „Nú, takið
þór undir, Indriði!" Indriði varð við
þeim t.ilmælum og drafaði eitthvað
talsvert í honum.
Þá varð vart við Þorstein Thoraren-
sen, bónda á Móheiðarhvoli, að hann
var að draga vasabók upp úr fikka
sínum. Hann tók upp úr henni miða
(með hönd generalsins — en hún er
ill aflestrar) og fór að stauta:
„Niður — með — þá —þá — stjórn,
— sem — virðir — þjóðarviljann — að
vetl — vet — vett—u—gi — vettugi!"
Þorsteinn var drukkinn og ias því
illa, enda hefir hann að likindum
ekki skilið síðasta orðið.
Þennan lestur þiútók hann, og
heldur hljótt, en misti þá miðann.
Þá æpti hann hátt, og nú allsnjalt,
er hann var ekki bundinn við mið-
ann: „Niður með pástjórn, semekki
vill lúta þjöðarviljanum! Niðurmcð
ráðherrann!" Nú húrraði generalinn,
séra Einar í Hjáleigunni og alliraðrir
götustrákar. — Dr. Yaltýr Guðmunds-
son hafði þá og kveðið við, og þó
heldur lágt og lúpulega: ,;Niður með
ráðherrann!“, en séra Einar tautaði
eitthvað, og heyrðist ekki glögt, hvort
það var „amen“ eða „hallelúja“.
„Höldum til Austurvallarl." grenjaði
nú generalinn, og var því boði hlýtt.
Nú var haidið á Austurvöll. Götu-
strákarnir fylktu sér um nefndina,
en bændur yfirleitt drógu sig heldur
úr þeim hóp til hliðar og utan við.
Allmikill fjöldi áhorfenda fylgdist með
álengdar.
Á Austurvelli talaði séra Jens; er
hann málstirður og óáheyrilegur og
stendur hvert orð fast í hálsi hans.
Á löngum tíma gat hann þó kreyst
út frásögn um, hverju ráðherrann
hefði svarað sendinefndinni.
Þá tók Þorsteinn frá Móheiðarhvoli
enn að hrópa, og mælti nú hátt og
hiklaust, en dálitið loðmæltur: „Nið-
ur með þá stjórn, sem ekki vill þjóð-
viljann!" Þá húrraði skríllinn allur,
en bændur flest.ir þögðu; létu ýmsir
þeirra í Ijósi, að þeim þætti minkun
að þessum ólátum; þeir hefðu ekki
komið til Reykjavíkur til að taka þátt
í sliku.
Generalinn hélt því næst ræðu.
Þá hélt og ráðunautur ráðherrans
í mentamálum, Guðm. Finnbogason,
æsingarræðu og lofaði mjög þá einurð
og dugnað, sem lýsti sér í því, að
íslenzkir bændur kæmu suður til
Rvíkur um hásláttinn til að hrópa
niður ráðherrann [sem þeir fáir eða
engir tóku þátt í]. — Fyrv. bæjar-
fógeta-umboðsmaður Guðm. Guð-
mundsson mælti því næst nokkur
orð, þess efnis, að bezt væri að fara
inn í þinghúsið og taka þessa h....s
alþingisinenn og kasta þeim út. —
Þá talaði séra Stephán Stephensen
eitthvað, en karlinn var svo grogg-
aður, að enginn skildi, hvað hann
sagði.
Af og til var verið að syngja og
spila — íslendingabrag, helzt erindið:
„En þeir fólar, sem frelsi vort svíkja
og flýja í lið með niðingafans." Var
séra Einar þar forsöngvari að og sæt-
kendur læknaskólapiltur, Guðmundur
Tómasson.
Ekki virtust þeir, er þar sungu
mest, hafa neitt hugboð um, hvernig
þessi orð tæku sig út i þeirra munni
— þeirra sem eru að reyna að nið-
urbrjóta sjálfsfórræði þjóðarinnar og
ganga í lið með þeirn óaidarflokki,
er vill reyna að bæla niður vilja og
rökstudda skoðun löglegra fulltrúa
þjóðarinnar á þingi með æsingum
ósvífinna lyga-blaða og ólátum götu-
skríls — og kalla svo þetta þjóð-
rœði!!!
Tveir bændur gengu til generals-
ins og séra Jens, og spurðu, hvað
gott þeir héldu leiða mundi af svona
ólátum. En guðsmaðurinn svaraði
þeim, að þetta mundi hafa ómetan-
lega þýðingu, og þessi dagur verða
mesti merkisdagur í sögu þjóðarinnar.
Ýmsir alþingismenn gengu út á
loftsvalir þinghússins, til að horfa á
gauraganginn; meðal þeirra Guðlaug-
ur bæjarfógeti Guðmundsson. Þáfóru
götustrákar nokkrir (ekki þó gener-
alinn né sóra Einar) að hrópa: „Sko
hann með dauska krossinn!"
Guðlaugur svaraði þeim stillilega, '
að kross sinn væri þýzkur, en ekki
danskur. Þá gerðu þeir óp mikil og
æptu ókvæðisorðum að þingmönnum.
Einhvern tima, er hlé varð milli
ræðna, hrópaði einn öldrukkinn horn-
leikari: „Niður með Alþingi!“ Fyrir
því var og húrrað, og tók að minsta
kosti einn þingmaður (afdankað ráð-
herraefni flokks síns) undir það. En
svo langt stóð hann frá, að líkindi
eru til, að hann hafi ekki heyrt, hvað
horna-Mósesinn sagði, en tekið ósjálf-
undir með húrra-hrópunum.
Einn maður, er gekk um strætið
utan við völlinn, benti staf sínum
inn yfir hópinn og kallaði: „Niður
með landráðamennina!“ Þá setti
götuskrílinn agndofa; horfði hver