Reykjavík - 25.10.1905, Blaðsíða 2

198
REYKJAVÍK
Áreiðanleiki loftritunarinnar.
„Reykjav." gat þess um daginn,
að hingað hefði komið frá Chicago
hr. Arnór Árnason málmhreinsunar-
maður. Kom hann hingað með
„Ceres“ kring um land (en ekki með
„Laura“,-eins og ranglega stóð í blað-
inu). Hr. Arnór Árnason er sonur
séra Árna heitins Böðvarssonar og
bróðir séra Helga í Ólafsvík og þeirra
systkina.
Hann kom við á ísafirði á hingað-
leið og þar átti ritstjóri „Vestra" tal
við hann. „Vestri" segir svo frá :
„Meðal annars, sem hann gat um,
þegar hann var að segja oss frá ferð
sinni, var eitt atriði, er vér viljum
skýra frá, af því að það snertir eitt
af þeim málum, sem nú eru efst á
dagsskrá hjá oss og mest er skrifað
og skrafað um. — Hann skýrði frá
því eitthvað á þessa leið:
,Af því að ég hafði heyrt, að hrað-
skeyti væru send upp til íslands frá
Skotlandi, datt mér í hug, er égkom
til Edinborgar, að senda hraðskeyti
npp til Rvikur, bæði til gamans og
til að reyna þetta nýja samband. og
af vana frá Ameríku, því hraðskeyti
sendir maður þa.r oft til að gera boð
á undan sér. Ég spurði upp skrif-
stofu Marconífélagsins þar í borginni,
og fór þangað og bað um að senda
skeyti til Rvíkur, en fékk það svar,
að félagið sendi ekki nein skeyti fyrir
„prívat“-menn, vegna þess, að það
gæti ekki ábyrgst að þau kæmu fram,
þetta væri að eins tiiraun, og mörg
af þeim skeytum, sem send hefðu
verið til Islands í sumar, hefðu ald-
rei komið fram'
Þannig segir nú Marconífél. sjálft
frá, hvernig skeytasendingarnar til
Reykjavíkur hafi gongiö í sumar; það
er dáhtið á aðra léið en ísafold&Co.“
Ritstj. „Rvíkur" fann í fyrra dag
hr. Arnór Árnason að máli, sýndi hon-
um þessi ummæii „Vestra" og spurði
hann, hvort þetta væri rétt eftir hon-
um haft. Hann kvað svo vera og
bætti því við, að þetta gæti hann
sannað hvenær sem vildi.
Vér skulum bæta hér við fám at-
vikum, sem öll eru óræk og sann-
anieg.
Landar vorir í Winnipeg halda ár-
léga íslendinga-dag hátíðlegan 2. Ágúst,
sama daginn sertr vér höldurn þjóð-
hátíðina árlega hér i Reykjavík. —
l sumar sneri forstöðunefnd hátíða-
haldsins í Winnipeg sér til Marconí-
félagsins með tilmælum um að fá,
fyrir borgun, senda kveðju til hátíð-
arinnar hér í Reykjavík með loft-
skeyti. En því var þveineitað.
Hr. Thor. E. Tulinius skýrði oss
frá í sumar, að hann hefði farið fram
á, að fá loftskeyti sent frá Bretlandi
til Reykjavíkur; en Marconifélagið
þverneitaði um það.
Dr. Valtýr Guðmundsson þóttist í
sumar hafa fengið tvö loftskeyti frá
útlöndum, og þrátt fyrir alkunna ann-
marka á sannsögli doktorsins, skul-
um vér ails ekki véfengja að svo hafi
verið.
En aftur er hitt órækt, að einni
stærstu verzlun þessa bæjar vóru send
í sumar tvenn loftskeyti hingað. Ann-
að skeytið kom skýrt og skilmerki-
lega til skila, en annað kom aldrei
fram. Enda hafði félagíð tekið fram,
að þótt þáð gerði það af velvild sinni
að senda þessi skeyti, gæti það alls
ekki ábyrgst að þau kæmu til skila.
„Það er alls engin tryggÍDg fyrir
því, að helmingurinn af þeim skeyt-
um, sem send hafa verið, hafi kom-
ið hingað", sagði 4. kkj. þingmaður
á þingi í sumar (Alþtíð. B, 621),
Ætli þau orð hafi verið svo mikil
fjarstæða?
Það sem frá er skýrt hér að fram-
an, eru alt atvik, sem ekki tjáir að
véfengja. En þau sýna ómótmælan-
lega,hveóáreiðanleg ogóábyggileg loft-
ritunin er á langri fjarlægð enn sem
komið er, og hvilik fjarstæðu-heimska
og ósannindi það eru, sem meðhalds
menn hennar hér hafa borið á borð
fyrir almenning.
Lög um ritsíma talsima o, fl.
I. kafli. — Um einharéttindi lands-
ins. — 1. gr. — Landinu er áskil-
inn einkaréttur til þess að stofna og
starfrækja ritsíma sambönd og mál-
þráða, svo og hvers kyns önnur raf-
magnssambönd, til skeytasendinga á
íslandi og í landhelgi við ísland. —
2. gr. — Ráðherra íslands getur veitt
einstökum mönnum eða félögum leyfi
til að stofna og starfrækja sambönd
þau, sem um ræðir í 1. gr. Leyfið
skal vóitt um ákveðið árabil, þó eigi
lengra en 20 ára í senn, með þeim
skilyrðum og kvöðum, sem ástæða
þykir til í hvert skifti. í leyfisskrám
skal þó jafnan tekið fram, að ráð-
herrann ákveði hámark skeytisgjalda
fyrir alt að því !í ár í bili áð minsta
kosti, og að leyfishafi sé skyldur til
samvinnu bæði við hraðskeytasam-
bönd landsins og einstaka leyfishafa
með þeim skilmálum, sem ráðherr-
ann tiltekur, og að tízku skuli fylgt
i starfiækslu allri. Ennfremur skal
í leyfisskrá tiltekið um umbótaskyldu
og aukning á tækjum, og afgjalds
upphæð ákveðin, ef afgjald skal greiða.
— Áður leyfi er veitt, skal leita álits
bæjarstjórna, hreppsnefnda og sýslu-
nefnda á þeim stöðum, þar sem verk-
svið fyrirtækisins verður. — Þegar
leyfistími er á enda, á landið rétt á
að fá sér afhent öll tæki þess fyrir
það verð, er tilkvödd nefnd ákveður.
Miða skal matsupphæðina við þá
fjárhæð, er ætla má að slík tæki
mundu kosta af nýju, þogar afhend-
ing fer fram, með hæfilegu tilliti til
slits þess, er á þeim er orðið. — í
matsnefnd skulu vera 3 menn; einn
þeirra tilnefnir ráðherrann, og er sá
formaður nefndarinnar. Annan til-
nefnir landsyfirdómurinn. Inn þriðji
skal dómkvaddur af undirréttardóm-
aranum í þeirri dómþinghá, þar er
leyfishafi á varnarþing. — 3. gr. —
Einkaréttur landsins samkvæmt 1.
gr. nær eigi til: — a.) hraðskeyta-
tækja, sem sveitarstjórnarvöld nota
eingöngu í sveitarþjónustu innsveitis
eða innanbæjar, svo sem við slökkvi-
liðsþjónustu, vatnsveitu eða því um
líkt; — b.) hraðskeytatækja, sem
notuð eru innan tákmarka húseignar
eða jarðeignar, eða milli húseigna
eða jarðeigna, er lúta sama eiganda
eða atvinnurekstri, svo framarlega
sem skeytaleið liggur ekki yfir land-
helgissvæðið, alt með því skilyrði,
að tækin séu eingöngu notuð í þarfir
eiganda sjálfs, og eigi gegn þóknun,
beinlínis né óbeinlínis; — c.) hrað-
skeytatækja, sem einstakir menn, eigi
fleiri en 10, koma sér upp og nota
sín á milli, eingöngu til eigin þarfa,
án endurgjalds á nokkurn hátt, svo
framarlega sem skeytaleið liggur ekki
yfir landhelgissvæðið, og fjarlægð er
ekki yfir 5 mílur milli endastöðva,
alt með því skilyrði, að ekki séu fyrir
á þessu svæði, þegar tækin eru upp
sett, hraðskeytatæki, sem landið á
eða leyfishafar, og hlutaðeigendur
gætu notað. — 4. gr. — Nú eiga
einstakir menn eða félög hraðskeyta-
sambönd, sem á stofn eru komin og
og starfrækt hafa verið fyrir 1. Júlí
1905, og er þá rétt, að þeim sé haldið
áfram eins og að undanförnu, ef eig-
endur óska. Hafi sérstakir samning-
ar verið gerðir um það við lands-
stjórnina, ber að fylgja þeim skilyrð-
um, er þar hafa sett verið. — Nú
vilja eigendur framhalda starfrækslu
hraðskeytatækja,- og skulu þeir þá
innan þriggja mánaða eftir að lög
þessi öðlast gildi, skýra ráðherra ís-
lands frá þvi og ákveður hann þá
staðartakmörk fyrirtækisins, um leið
og hann veitir viðurkenning fyrir
tilverurétti þess. Þessi viðurkenning
veitir eigendum engan frekari rétt
en þeir áður höfðu, og er því eigi
til fyrirstöðu, að landsstjórnin stofn-
setji eða veiti öðrum leyfisskrá til
þess, að stofnsetja hraðskeytasam-
bönd innan starfrækslutakmarka
þeirra. — Ef eigendur eldri hrað-
skeytasambanda óska þess, getur ráð-
herra veitt þeim leyfisskrá samkvæmt
því sem fyrir er mælt í 2. gr. —
5. gr. — Nú eru síma- eða önnur
hraðskeytafæri sett upp án heimildar
samkvæmt 2.—4. gr., og skulu þá
þau tæki, sem sett hafa verið upp í
heimildarleysi, upptæk og fellur and-
virði til landsjóðs; auk þess má
dæma eiganda eða eigendur í alt að
400 kr. sekt, er rennur í landssjóð.
Mál, sem út af þessu rísa, skulu rekin
sem almenn lögreglumál, en því að
eins skal mál höfðáð, að ráðherra
íslands mæli svo fyrir. — I leyfis-
bréfum, sem gefin verða út sam-
kvæmt 2. og 4. gr., má kveða svo
á, að framanskráð hegningarákvæði
skuli einnig ná til þess, ef einhver,
án þess heimilt sé samkvæmt 3. og
4. gr., stofnsetur eða starírækir hrað-
skeytasambönd, sem um ræðir í 1.
gr., á því svæði, þar sem leyfishafi
hefir einkarétt til þess. Andvirði
inna upptæku hraðskeytafæra fellur
þá til leyfishafa. Með mál, er út af
þessu rísa, skal farið sem almenn
lögreglumál, en mál má því að eins
höfða, að ráðherra íslands veiti sam-
þykki sitt. til þess. — 6. gr. — Nú
vill landsstjórnin fá landssjóði til handa
hraðskeytasarnbönd, sem einstakir
menn eiga, án þess svo sé ástatt,
sem segir i 3. hluta 2. gr., og má
þá, ef samkomulag næst ekki, taka
þau eignarnámi gegn endurgjaldi, sem
ákveðið skal af matsnefnd, er til skal
kvödd samkvæmt 2. gr. Eignarnámið
skal ná til allra tækja og útbúnaðar
fyrirtækisins, nema eigendur samþykki,
að einungis nokkur hluti þeirra sé
tekinn. — Þegar meta skal endur-
gjaldið, skal eigi að eins taka tillit
til verðs þeirra tækja, sem tekin eru,
heldur einnig til þess arðs, sem ætla
mætti, að fyrirtækið gæfl af sér, með
hæfilegri starfrækslu og skeytagjöld-
um, þó svo, að ekki sé gerður meiri
arður en fyrirtækið í raun og veru
hefir gefið af sér. — 7. gr. — Eig-
endur hraðskeytasambanda, sem eigi
eru landsins eign, eru skyldir til, hve-
nær sem þess er krafist, að láta lands-
stjórninni í té skýrslur um fyrirtækið.
Séu þær eigi gefnar innan hæfilegs
frests, er stjórnarráðið tiltekur, má
knýja þær fram með dagsektum, er
renna í landssjóð. — 8. gr. — Ráð-
herra'nn ákveður gjaldskrár fyrir not-
kun hiaðskeytasambanda landsins, og
’oreytir þeim, þegar þörf þykir, nema
þær séu settar með lögum. Hann
setur og reglur um starfrækslu þeirrar
viðhald og eftirlit. Leggja má sveitar-
stjórnarvöldum landsins á herðar störf
og skyldur, er að þessu lúta.
2. kafli. — Urn lagning síma,
vernd hraðsheytatœhja o. ft. — 9. gr.
— Hver landeignndi er skyldur að
leyfa, að ritsímar og talsímar lands-
sjóðs séu lagðir um land hans, yfir
það eða í jörðu, og að efni það, er
þarf til lagningar þeirra og viðhalds,
svo sem grjót, möl o. s. frv., sé tekið
þar sem næst er; svo er og hver eig-
andi húss eða annars mannvirkis
skyldur að leyfa, að símar þessir séu:
lagðir yfir þau, á eða undir þeim.
Verði því við komið,skal þó taka til-
lit til 1 ess, hvar eigendur eða not-
endur mannvirkja æskja eftir að sím-
arnir séu lagðir, þar sem þeir snerta
eign þeirra, og það þótt þetta hefði
nokkurn kostnaðarauka við símann í
för með sér. — Mönnum, sem í þjón-
ustu landsins eru að starfa að lands-
sjóðssímum eða hafa umsjón með-
þeim, skal heimilt tálmunarlaust að
fara um land manna og hús, svo
framarlega sem það er nauðsynlegt
vegna þessara staifa. Um hús, sem
búið er í, mega þeir þó ekki fara
nerra á daginn, og einungis þá leið,
sem vísað er, og því að eins að það-
sé óþægindalaust fyrir íbúana; að
íveruherbergjum liafa þeir eigi aðgang..
— 10. gr. — Þar sem símar lands-
sjóðs eru fyrir, má engar byggingar
gera eða jarðrask eða aðrar ráðstaf-
anir, er af kann að geta hlotizt ó-
regla eða skemdir á símunum, nema
það sé tilkynt skriflega eða munn*
lega forstöðumanni næstu símastöð-
var landsins mánuði áður eða, ef svo
stendur á, að óvæntur atburður hefir
gert það óhjákvæmilegt að framkvæma
ráðstafanirnar tafarlaust, þá svo fljótt
sem auðið er, í síðasta lagi samtímis
og byrjað er á þeim. — Nú krefst
landeigandi, að landssími sé fluttur
af lóð hans um stundarsakir eða fyrir
fult og alt, og skal hann þá fá því
framgengt, ef sannað er, að flutning-
urinn sé nauðsynlegur til að koma í
framkvæmd slíkum ráðstöfunum, sem
á undan getur, éða til þess að lóðin
geti orðið eiganda að tilætluðum not-
um. Verði samningum ekki komið-
við, skal gert út um það með lögmætri
skoðunargerð, hvort nauðsyn sé á að
flytja landssjóðssíma um stundarsakir
eða fyrir fult og alt. — 11. gr. —
Nú vilja einstakir menn, bæjarfélög
eða sveitarfélög leggja talsíma, rit-
síma eða leiðsluþræði fyrir rafmagn
til vinnu, lýsingar o. s. frv., á þeim
stöðum, þar sem fyrir eru landssjóðs-
símar, eða önnur hraðskeytafæri hansr
er getur um í 1. gt\, og skal þá
leiðsluþráðum þessum svo fyrir komið,.
að eigi geti af þeim hlotist bagi eða
óregla á símum eða hraðskeytafæium
landssjóðs. Ef samningum verður eigi
við komið um þetta, sker ráðherra úi\
— Nú detta leiðsluþræðir þessir niður
og valda þannig baga eða óskunda
við notkun landssímanna eða annara
hraðskeytafæra landsins, og skal þá
næsta embættismanni eða sýslunar-
manni, sem yfir landssímann er settur,
heimilt að gera á kostnað eigenda þær
ráðstafanir viðvíkjandi leiðsluþráðum
þessum, sem með þurfa til þess að
koma í veg fyrir baga þann, er af þeim
hefir orsakast. — 12. gr. — Ef afla
þarf lóðar undir ritsíma, eða önnur