Reykjavík - 15.09.1906, Blaðsíða 2

158
REYKJAVÍK
'd
o
vrH
GQ
_«
CD
a
vcð
0
-P
0
ffl
og bendingar vorar teknar til greina.
Þá fyrst, ef þetta ber engan árangur,
er ástæða til þyngra dóms.
Hvað form verzlunarskýrslnanna
snertir, viljum vér leyfa oss að skjóta
því til stjórnarinnar, hvort það mundi
nokkurt óráð að bera væntanlegar
umbætur á því undir álit kaupmanna-
ráðsins. Einn aðaltilgangur þess er
sá, að láta stjórninni í té eftir föng-
um ráð og bendingar í þeim málum,
verzlun viðkomandi, sem hún finnUr
ástæðu til að bera undir álit þess.
Marconi-skeytin,
Það gleður oss að Samein. eimskipa-
félagið átti ekki skilið það ámaeli, er
vér og aðrir lögðu á það fyrir það,
að það hefði ekki haft hirðu á að
senda hingað loftskeyti um „Ceres,"
strandið. Af bréfi afgreiðslumanns
þess hér, sem birt er í blaðinu í dag,
sést, að sam fél. hefir undir eins sent
leftskeyti, svo sem vænta mátti. En
skeyti það hefir farið sömu leiðina
sem svo mörg önnur loftskeyti hing-
að — aldrei komið fram — horfið
sporlaust út í himingeiminn.
Vér höfum áður getið nokkurra
loftskeyta hingað, sem aldrei hafa til
skiia komið. Nú bætist þetta við.
Svo gvtum vér í dag nefnt þrjú önn-
ur, sem aldrei hafa fram komið: eitt
slíkt sendi Stgr. Matthíasson læknir
í vor frá Khöfn Guðmundi Björnssyni
hér. Tvö hafa haft sömu forlög, send
til Eyrarbakka-verzlunar.
ísland í útl. blöðum.
— Frankfurter Inselligenzblatt
flytur 3, f. m. grein um „óskir fslendinga."
Er þar rétt skýrt frá kröfum þeim er
fram komu af þingmanna hendi á sam-
fundi alþingismanna og ríkisþingsmanna.
— „800 íslendingar ( Álaborg“.
Svo er fyrirsögnin á grein í „Aalb. Amts-
tid." 4. f. m. En þessir 800 „íslendingar'1
eru reyndar h e s t a r, sem e/s „Frithiof"
var að flytja þar á land. Liðugur helm-
ingurinn átti að verða þar eftir, keyptur
af Dönum, hver hestur á 100 til 150 kr.
Úrtíningurinn átti að fara þaðan með skip-
inu til Skotlands; „nokkrir af þeim eru
ekki einu sinni 75 kr. virði", sögðu hesta-
prangararnir dönsku. Farminn allan höfðu
þeir átt Zöllner kousúll í Newcastle og
Vestergaard hrossakaupm. í Kaupmanna-
höfn. Skipið varð að fara fyrst til Dan-
merkur, af því að Danir vildu fá sína
hesta fyrst (velja úr?). Blaðið segir, að
gæzlumenn hestanna í hestaréttunum í
landi hafi barið þá og farið illa með þá,
og hrakið burt með illyrðum börn, sem
kendu í brjósti um hestana horaða og
hungraða og komu með fangið fult af heyi
og vildu gefa þeim, en fengu ekki; „þeir
yrðu bara óstýrilátari við það,“ sögðu
gæzlumenn.
Sjö höfðu sálast á leiðinni í hafi.
Gefið er í skyn, að ekki mundi van-
þörf á eftirliti dýravendunarfélags með
meðferð á hestunum.
— Um danskar fiskiweiðar wið
ísland rita nú margir Danir í blöðum,
tímaritum og víðar. Þar á meðal dr.
Schmidt í riti sínu um „fiskirannsóknir
við ísland og Færeyjar sumarið 1903.“
Getur hann þess, að af öllum útl. þjóðum,
sem við ísland fiski, kveði lang-minst að
Dönum, sem þó staeði næst að nota þann
„forrétt, sem þeir hafi um fram aðrar
þjóðir, að mega fiska í landhelgi."
Um það getur hann ekki, hvaðan Dön-
um komi sá réttur.
Yfir höfuð virðist of mikið af því hjali,
sem heyrist nú í Danmörku um að „hjálpa
atvinnuvegum Islands", fela þá einu hugs-
un í sér, að koma Dönum til að draga sér
gull og gróða úr landhelgi vorri. Um hitt,
að oss íslendingum verði meira úr þeirri
auðsuppsprettu, heyrist minna. Ekki er
þó ljóst, hversu þ a ð ætti að efla velvild
vora til vorra dönsku bræðra, að þeir
leggist á eitt með öðrum útlendingum að
ræna oss landhelgis-veiði.
— Fyns Social-Demokrat fiytur 10.
f. m. góða grein um atvinnuvegi vora með
fyrirsögn: „Á að svíkja af Islendingum
arðinn af fiskveiðunum ?“ Þar er bent í
líka átt og vér höfum gert í línunum hér
rétt að framan.
Síðan víkur blaðið að öðrum atvinnu-
vegum vorum, einkum landbúnaði, og bend;
ir á, hver breyting sé þar á að verða, og
gæti brátt meiri orðið, ef oss skorti eigi
fé til framkvæmda. Því sé eðlilegt, að vér
viljum fá greitt af hendi það fé, er vér
eigum inni í ríkissjóði og fáum nú að eins
vöxtuna af.
— Nordjylland Social- Demokrat
flytur grein um ísl. eftir fregnrita, er blaðið
þykist hafa sent hingað. Hann getur þess
m. a., að tveir franskir verkfræðingar hafi
reiknað út, að ( fljótum Islands sé „1000
milíóna hesta öfl“.
— Nlynd af frú Thoru Melsted
ungri er í „Hjemmet" 12. f. m., er getur
um þessa „fyrstu íslenzku konu, er sæmd
hefir verið heiðursmerki."
— Í „Nationaitidende" hafði einhver
hr. X. áður skýrt frá kröfum alþingismanna
vorra í fararlok, og þótti honum þær all-
ar „takandi í mál“ („om alle disse Ting
kan derforhandles"). En 16. f. m. ritar svo
hr. Y. aftur gegn honum og spyr: „Á að
rjúfa danska alríkið?"
Honum þykir Deunzers-ráðaneytið hafa
drýgt stór-afglöp með því að hafa frum-
kvæði að stjórnarskrárbreytingunni 1903
— eða líða Albertí það, því að honum
kennir höf. þettamest. Þykir honum lög
þessi ríða heldur en ekki í bág við stöðu-
lögin 1871 og við stjórnarskrá Dana [hvað
kemur hún oss við?]. Hann er svo lög-
stirfinn, að hann sér ekkert nema tómar
mótsagnir. „Er hr. Hafstein d a n s k u r
ráðherra? Því neita íslendingar allir harð-
lega. En með hvaða rétti á hann þá sæti
í danska ríkisráðinu? Og hvernig sam-
rýmist það við stjórnarskrána dönsku? Og
sé hann meðlimur dönsku stjórnarinnar,
ber hann þá ekki ábyrgð gagnvart ríkis-
þinginu? Og hvernig getur hann þá setið
kyrr í embætti, þó að fonsætisráðherrann
beiðist lausnar fyrir alt ráðaneytið? Og
er sérhvert komandi ráðaneyti skyldugt til
að hafa hr. Hafstein fyrir meðlim ?“
Alt þetta þykir höf. hreinasta ráðgáta.
Ef honum væri svarað: Hr. H. er ekki
danskur ráðgjafi. Hann „á“ ekki „sæti“
í ríkisráðinu, en mætir þar að eins til að
bera upp í s 1 e n z k mál fyrir konungi.
Hann er ráðgjafi konungs (fyrir Island),
en ekki meðlimur dönsku stjórnárinnar,
og ber því enga ábyrgð fyrir ríkisþinginu
— af því að þau mál, sem hann fer með
eru því óviðkomandi með öliu. Því held-
ur hann og embætti, þótt alt danska ráða-
neytið fái lausn — eins og raun hefir á
orðið í framkvæmdinni. Ekkert danskt
ráðaneyti hvorki nú né síðar er skyldugt
að hafa h a n n fyrir meðlim. En sérhvert
danskt ráðaneyti verður að viðurkenna sem
embættisbróður ráðherrann fyrir Island,
hvort sem hann heitir Hafstein eða ann-
að — ef hr. Y. yrði svarað þessu, þá
skildi hann ekkert í þvi. Hann er úr
þeim gamla svartaskóla, sem skilur ekki
annað en fræðikerfisorð gömlu bókanna, en
gætir þess ekki, að fræðikerfi ríkisréttarins
er til orðið sem búningur eða lýsing þess
ástands, sem fræðimennirnir hafa fyrir
hitt. En „rás viðburðanna", lífið sjálft
myndar nýtt ástand frá ári til árs, og
sprengir af sér gömlu fræðikerfin, svo að
önnur ný verða að myndast, því að fræði-
kerfin verður að sníða eftir lífinu, en ekki
steypa lífið í mót fræðikerfanna.
Hr. Y. kemst að þeirri niðurstöðu, að
ef kröfum þingmana vorra yrði framgengt,
þá yrði ekkert sameiginlegt með Dan-
mörku og Islandi, nema „konungurinn og
flaggið", og flaggið óttast hann að ekki
yrði sameiginlegt lengi. En hann gætir
þess ekki, að enn yrði margt sameigin-
legt fleira: peningaslátta, utanríkisstjórn
o. s. frv. Og þótt peningasláttan yrði sér-
stök hjá oss síðar, eins og frímerkin, þá
yrði oss, ef vér fáum að ráða oss óheftir
af Dönum, eitt nýtt mál sameiginlegt, þýð-
ingarmesta málið — sem ekki hefir á-
valt verið samaiginlegt —, en það er
bróðurhugur tveggja skyldra, frjálsra
þjóða, sem sprettur af því, að hvorugur
vill ásælast annan eða gera öðrum rangt.
Hr. Y. þykir einsætt að halda ekki
lengra út á inn breiða glötunarveg frek-
ari eftirgefni við íslendinga; illu heillu hafi
Deunzer og Alberti sagt A, nú sé að var-
ast að segja líka B, því að þá fylgi
bæði C og D og alt hitt stafrófið á eftir,
unz Island klofni alveg úr og segi skilið
við Dani.
Slíkar ritgerðir sem þessi munu fremur
til þess lagaðar, ef nokkurt mark væri á
þeim takandi, að vekja hér skilnaðaróskir
en samhug.
Aarhus Stiftstidende 17. f. m. get-
ur þess, að alþingismenn ætli að gefa út
bók um ferðina til Danmerkur, myndum
prýdda, og „útbýta henni gefins [?] um alt
ísland".
var fæddur 26. Jan 1853 í Stykkis-
hólmi og var sonur ins mikla og
merka manns Páls amtmanns og síð-
ari konu hans frú Ingileifar Jónsdótt-
ur Bachmann. Eftir dauða föður
síns fluttist hann með móður sinni
hingað og ólst hér upp hjá henni.
Plann fór í latínuskólann og lauk
þaðan prófi með 1. einkunn 1873;
fór til Hafnar og tók heimspekipróf
við háskólann. Hætti síðar við nám
þar og kom hingað og fór á lækna-
skólann, en hætti líka við það, er
hann sá, að heilsa sín mundi ekki
leyfa sér að gegna læknisstörfum.
Hann varð þá aðstoðarmaður við
landsbókasafnið, kendi jafnframt um
tíma við latínuskólann (stundakensla),
en við fráfall Jóns Árnasonar varð
hann bókavörður við Landsbókasafn-
ið, og var það síðan til dauðadags.
Hallgrímur var vel geflnn maður,
skilningur góður og smekkur næmur.
Hann var sögumaður og sagði vel
frá; var yndi að heyra hann segja
frá sögulegum merkisatburðum, þá
er honum tókst upp. Eftir hann
liggur á prenti Fornaldarsaga, er
Bókmentafélagið gaf út nýlega.
Ritað hafði hann og Miðalda-
sögu, og er handrit hennar hjá Bók-
mentafélaginu og von á að það gefi
hana út. Ekki munum vér í svip
að annað liggi eftir hann á prenti,
nema fáeinar greinir, flestar undir
gervinafni eða nafnlausar, í „Skuld“,
„Þjóðólfl" (1883—85) og „Reykjavík“.
Tæplega mun bókvörzlu-starfið hafa
verið honum að öllu lagið eða geðfelt
starf, þótt hann yrði að hafa það að at-
vinnu, enda var það illa launað. En
alt reyndi hann að rækja það eftir
megni með stundvísi og samvizku-
semi. — Hann var ókvæntur alla ævi,
enda aldrei heill maður heilsu eftir
að hann kom frá Höfn.
Hallgrímur var maður vel ment-
aður, fjölfróður um margt, og inn
skemtilegasti í viðræðum. Hann var
ráðvandur og góðhjartaður; viðkvæm-
ur í lund, innilega hlýr sínum vin-
um og trygðatröll; sanngjarn og um-
burðarlyndur í dómum um aðra menn,
óáleitinn við alla, og þó ríkur í skapi.
Hans mun af mönnum því hlýjara
minst sem þeir þektu hann betur.
Reykjavík og grend,
Ofsarok á suðaustan gerði hér á
Miðkudagskveld um kl. 11. Vitlausra-
spítalinn á Kleppi var nýreistur
(grindin); en í rokinu varð vitlausra-
spítalinn vitlaus og fauk, svo varla
var spýta eftir. Væntanl. reka trén
hér inn með sjónum.
Hr. Emil Sehou bankastjóri heflr
tilkynt forstöðunefnd verzlunarskól-
ans, að hann borgi skólagjald fyrir
einn nemanda á verzlunarskólanum
í vetur, þannig, að sá sem reynist
beztur við próf í vor, fái endurgoldið
skólagjald sitt (er hr. Schou gefur).—
Þessu sæmdardæmi er vonandi að
fleiri af verzlunarstétt vorri fylgi.
Það er hvatning og stuðningur fyrir
skólann.
Reynslan sýnir, að skóli þessi er
að bæta úr verulegri þörf, og gæti
gert það mun betur, ef féleysi haml-
aði ekki svo tilflnnanlega.
Verzlunarskóliun hefir kenslu-
stundirnar að morgni, eins og í fyrra.
Landshornanna milli.
—:o:—
Skip strandaði á Sauðárkróki
aðfaranótt 13. þ. m., var oss símað
í fyrra dag. Það hét „Emanuel" og
var frá Björgvin, kolaskip til Stefáns
kaupm. Jónssonar; var affermt að
mestu, ein 40 tons eftir í því.
Afspyrnurok á Grund í Skorradal
í fyrradag; varla stætt veður. Sama
að frétta þá alt norður í Skagafjörð.
Hefði verið gott veður þann dag, hefði
símalagningunni líkl. verið lokið þá.
Heimsendanna milli.
—:o:—
Söngvara-fáni til íslands. Hauga-
sunds-blöð (í Noregi) geta þess 17. f.
m., að næstu daga verði sendur til
íslands skrautlegur silkifáni til minn-
ingar nm heimsókn fyrsta söngflokks
frá íslandi til Noregs (1905). Gjöfin

Silkidúkar
silkislipsi
nýkomið í
verzl. Godthaab.
IHHKKHKH}