Reykjavík - 13.04.1907, Blaðsíða 2

84
REYK✓AVÍK
fram : Hvað stoðar það, þótt vér ís-
lendingar séum allir samdóma um
þetta, ef vér getum ekki sannfært hinn
málsaðilann, sem oss er meiri máttar
um það ?
Vér göngum að því vísu, að allir
vorir menn í samninganefndinni reyni
að sannfæra hinn málsaðilann um þetta.
Enginn maður hefir neina átyllu til
að efa það.
En takist það nú elchi, þá — og þá
fyrst — byrjar ágreiningurinn milli vor
heimastjórnarmanna og andstæðinga-
flokksins.
Oss skilst, að þeir vilji, að þar með
skuli öllum samninga-tilraunum vera
lokið; þá skulum vér ekki samþykkja,
að engin breyting verði ger á stöðu
íslands í ríkinu án samþykkis innar
íslenzku þjóéar; þá skulum vér neita
því að samþykkja, að oss sé útboi’g-
aður sá höfuðstóll, sem árgjaldið til
íslands eru ársvextir af; þá skulum
vér neita þvi, að það sé í sambands-
lögin sett, að kvaðning íslands-ráðherra
sé undirskrifuð af fráfarandi eða við-i
takandi íslands-ráðherra — í stuttu
máli: þá skulum vér neita sérhverr
fáanlegri breyting á sambandi land-
anna frá því sem nú er, hversu mikil
réttarbót sem í henni er fólgin oss til
handa.
Vér heimastjórnarmenn segjum aftur:
Þó að vér fáum eigi framgengt þvi nú,
að sérmál vor verði borin upp fyrir
konungi utan ríkisráðs, þá verður vor
hlutur við það nákvæmlega sá sami í
þessari grein, sem hann nú er, og í
engu verri. Og því viljum vér ekki
láta það hamla oss frá, að fá sam-
þyktar og viðurkendar þær réttarbætur
aðrar á afstöðu vorri, sem kostur kann
á að verða.
Ástæða andstæðingaflokksins, til að
hafna öllu samkomulagi, ef vér fáum
ekki öllu því framgengt, sem vér frek-
ast óskum eða teljum oss rétt á hafa,
skilst oss vera sú, að ef vér sam-
þykkjum sambandslög, er skemmra
fari í nokkurri grein, þá afsölum vér
oss þar með réttindum til þeirra
breytinga síðar, er nú fást eigi.
Þetta köllum vér lögstirfni.
Það var eitt sinn, er fulltrúar íra
vóru á samkomulags-fundi við frjáls-
lynda flokkinn enska, að forsprakkar-
nir ensku sögðu: „Ef vér nú göngum
að þessum kröfum yðar í dag, viljið þér
írar þá skuldbinda yður og þjóð yðar
til þess, að krefjast eigi víðtækara
sjálfstæðis síðar?‘‘
Þá svaraði Sexton, sem kaliaður er
Oladstone íra: „Eigi viljum vér það
gera, enda kæmi yður það fyrir lítið,
þó að vér gerðum það, þvi að vér
höfum elckert vald til, hvorki að sann-
girni né lögum, að binda hug eftirkom-
enda vorra“. [We have no power,
either in equity or law, to mortgage
the minds of posterityj.
Hér kemur fram grundvallar munur-
irin.
Lögfræðingum hættir til, að lita á
samkomulag drottinvalds og þegnaeða
alríkis og rikishluta aiveg sömu aug-
um, sem á samninga einstakra manna
i hversdagslifinu.
Þetta er það sem stjórnmálamenn-
irnir kalla lögstirfni. Þeir neita því
algeriega, að samningum alrikis og
ÚRSMÍÐAÁ inn ustofa.
Vönduð Íí p og K I u k k u r.
líankastræti 12.
Helgi Hannesson.
ríkishluta sé eins farið og samningum
einstakra manna.
Þó að einhver þjóð gangi að ein.
hverjum kostum (sem ekki fullnægja-
náttúrlegum rétti hennar), af því að
hún á ekki kost á öðru að sinni, þá
heflr hún siðferðislegan rétt til, að
heimta það sem á brestur, hve nær
sem hún sór færi á og heflr megntil.
Því er alt þetta réttinda-afsal tómur
reykur.
En sérstaklega er það ástæðulaust,
að kalla það réttarafsal, þótt vér feng-
jum ekki breytingu framgengt á því
fyrirkomulagi um uppburð mála fyrir
konungi, sem nú er í lögum, samþykt
fyrir fám árum af þeim heiðruðu and-
stæðingum á Alþingi.
Hafl nokkurt réttarafsal átt sér stað,
þá hefði það átt aðveral903, er upp-
burður sérmálanna í rikisráði var
samþyktur af báðum jafnt, þjóðræðis-
mönnum og heimastjórnarmönnum.
En hafl það verið réttarafsal (sem
vér viðurkennum ekki), þá er ekki
nema tvent til:
annaðhvort höfum> vór þá engan
rétt til að heimta breyting á þessu
nú, og þá er þýðingarlaust að fara
fram á þá breyting;
eða (og því höldum vér fram), að
vér eigum rétt á því, hvenær sem
vér sjáum oss fært eða sigurvæn-
legt, og þá eins síðar sem nú, hve-
nær sem svo ber undir.
Vór liöfum engum rétti afsalað oss.
Það játa andstæðingar vorir ósjálfrátt
með .því, að koma á ný fram með
kröfu á þeim rótti, sem þeir í öðru
orðinu segja að vér höfum afsalað oss.
RöksemdaJeiðsla þeirra fellur þar á
sjálfs síns bragði.
Róttarafsals-hjaiið hengir sig þannig
sjálft í garnaflækju lögstirfninnar.
„Líta ekki viö“ —
„hlusta ekki eí'tix*!C6
27. f. m. stóð í ísafold grein eftir
hr. Einar Hjörleifsson : „Þingmanna-
boðið. — Nýir blaðamenn".
Þar sagði höf. svo (neðst á 1. dlk.
1. bls.):
„Nú koma tveir ungir lögfræðing-
ar hingað til höfuðstaðarins, og sýna
það, að þeir ætla að fara sinna ferða.
Lita ekki við öðru en sannfæringu
sinni. Hlusta ekki eftir embættum
svo sem væru þau engin til á landinu.
Ég trúi ekki öðru en að mörgum
þyki vænt um það“.
Þó að það hryggi eflaust margt
saklaust hjarta, getum vór ekki varist
þess að geta þess um þessa tvo heið-
ursmenn (Ara Jónsson ritstj. „Ingólfs"
og Einar Arnórsson, augnabliks-ritstjóra
„Fj.konunnar"), að hr. Ari byrjaði þegar,
áður en hann hafði aflokið prófl, að
leggja drög fyrir hjá stjórninni að fá
embætti, og að hr. Einar Arnórsson
hafði eitthvað tveim dögum áður en
grein hr. E. H. kom út verið bjá ráð-
herranum ti) að fala von í embætti,
og áður en tvær vikur vóru liðnar,
afneitaði hann „Fj.lconunni" og „tók á
sig þjóns mynd“, þ. e. falaði og fékk
starfa eða embætti í ráðaneytinu, undir
vorri „illu“, „óþjóðlegu", „Danasleikju-
legu“ st.jórn.
Svo áð rættist það sem skrifað stend-
ur: „Áður en haninn galar tvisvar,
munt þú afneita mér þrisvar*.
Langvint dauðastrið.
„Fj.konan“ í millipilz-ástandinu,
Fjórum ritstjórum er hún búin að
slíta upp á liðugum 3 mánuðum „Fj.-
konan“. í Desemberlok var ritstjóri
hennar Einar Hjörleifsson, í Janúar tók
við Einar Gunnarsson, svo var Björn
Jónsson, ritstj.. „ísaf.“, ritstjóri „Fj.-
konunnar" eina viku eða tvær; þátók
við Einar nokkur Arnórsson, en hann
sprakk á fyrsta sprettinum.
Hver nú á að fara í millipilzið, er
oss ókunnugt um.
Svo er sagt, að Einar þessi Arn-
órsson hafi átt að taka blaðsneypuna
á leigu um 2 ár gegn árlegu eftirgjaldi
1350 kr. um árið, segir „Vestri"), en
gengið frá gerðum samningi, af því að
gripurinn hafl ekki reynst í leigufæru
ástandi. Eigi vitum vér fullar sönnur
á þessu, en hyggjum þó að nærri muni
réttu fara. Hitt er síður eftir hafandi
þótt vel megi vera að satt sé, að
Einar þriðji (Arnórsson) hafl tekið
krankleik á sjóninni þessar tvær vikur,
verið að rýna í áskrifendabók blaðsins,
en fengið snjóbirtu af að stara á þann
auða, hvíta pappír. Vonandi batnar
honum það bráðum aftur.
Einar annar (Gunnarsson) hefli- þann
kvilla, að ofvöxtur kvað vera í óþörfu
líffæri hans einu — „samvizku" trú-
um vér þeir nefni það — og anda
Jensens læknis ins framliðna hefir ekki
tekist að skei'a úr honum þá mein-
semd (samvizkuna) og þykir honum
því ekki trúandi fyrir blaðinu.
• Landvarnarforinginn liggur sem
stendur í lungnabólgu, vægri þó. Hann
hafði haft löngun mikla til að verða
Einar fjórði, en flokksmenn hans hafa
haft við orð að reka hann úr land-
varnarflokknum fyrir of mikla flatmög-
un fyrir Dönum í utanferðinni í vetur,
og fyrir prinza daður og annað póli-
tískt óskírlífi, svo að ekki þykir sama
að flekka inn drifhvíta skjöld „Fj.kon-
unnar“ með nafni hans.
Hvort ábyrgðarmenn blaðsins (ekki
efnisins þó, heldur skuldanna) treystast
nú enn á ný að eiga undir Einari fyrsta,
er oss ókunnugt.
En ekki þarf að fjölyrða um þetta.
Gátan verður væntanlega ráðin um
það er þetta tölublað vort fer i press-
una.1)
Hvað líður
endurbótum á bæjarstj.tilskipuninni ?
Fyrir nokkru gat blaðið „Lögrétta"
þess, að bæjarstjórn vor hefði
sett nefnd til að undirbúa breytingar
á bæjarstjórnar-tilskipuninni. Tilefnið
var áskorun frá félagi einu hér í bænum.
Nefndin varð öll ásátt um það, að
nema úr lögum rétt svo nefndra hærri
gjaldenda til að kjósa nærri helming
bæjarstjórnar.
En svo skildu vegir.
Meiri hluti nefndarinnar vildi veita
bæjarbúum alment, korium sem körl-
í) Sjá „Dagbók“ hér síðar í bl.
Úr og klukknr,
að eins frá vönduðum verksmiðjum.
Hvergi ódýrara eftir gæðum.
.lóm liUIUIitllNM)!,
Hverfisgötu 6
um, öllum sjálfbjarga og ómannorðs-
skertum mönnum á fulltíða-aldri, at-
kvæðisrétt, hvort sem þeir gyldu nokk-
ur eða engin bein gjöld til bæjarsjóðs
Minni hlutinn vildi ekki fara svo
langt, að eins veita þeim atkvæðisrétt,
er einhver bein gjöld gyldu, og ekki
veita konum né hjúum atkvæðisrétt.
Síðan mál þetta kom frá nefndinni,
virðist það hafa, sofnað, eins og verða
vill um fleiri mál í bæjarstjórninni.
Og helzt til margir bæjarmenn virð-
ast svo hafa gleymt því aftur. Er
hætt við að það sofi fram yfir næsta
þing, ef ekki verður meira að gert, og
væri það illa, því að málið er mikils-
vert fyrir bæjarmenn.
í „Lögréttu" var málinu vel hreyft
frá sjónarmiði meiri hlutans, en minni
hlutinn heflr ekki látið til sín heyra.
Væri þó vert að ræða málið frá báð-
um hliðum, svo að kjósendum yrði það
sem Ijósast, og mun verða frekar við
þessu hreyft í næstu blöðum.
Símskeyti til Blaðskeytasamlagsins
f„Austri“, „Frækorn11, „Reykjavík“).
Kaupmannahöfn, 12. Apríl.
Danniörk. Á fundi Landafræði-
félagsins afhenti krónprinzinn prófessor
Þorváldi Thoroddsen gullmedalíu Land-
fræðifélags Ameríku fyrir mikilvægar
mælingar á íslandi og kortgerð.
Konungur heflr leyst meðlimi lieil-
brigðisráðsins frá starfa þeim sem þeim
var fyrir trúað. — Dr. N. Muus er til
bráðabirgða ráðunautur ráðaneytisins í
heilbrigðismálum.
Frumvarpið um kosningarétt er nú
strandað í þinginu. Ríkisþingirm verður
slitið næstu daga, og hvorki toll-lögin,
járnbrautalögin né réttarfarslögin ná
fram að ganga.
Útlönd.
IJað eru einkennilegar fregnir, sem
síminn flutti oss frá Danmörku í
gær.
Öll áhugamál stjórnarinnar dönsku
stranda enn á ný í ríkisþinginu.
Stjórnin er magnlaus til að koma
nokkru mikilsverðu máli gagnlegu
til leiðar. Hún hefir gengið svo
langl til samkomulags við ina frjáls-
lyndari hægrimenn, að fylgismenn
hennar sumir á þingi hafa ekki get-
að orðið henni samferða. En hún
hefir ekki haft i fullu tré með að
leggja út í hlífðarlausa baráttu við
Landsþingið, rjúfa það t. d.
Við þetta er henni svo þorrinn
máttur, að aldur hennar verður trauð-
lega mörg ár úr þessu.
IJá eru kosningarnar til bæjar-
stjórnar i Höfn, sem vér höfum ný-
lega getið um, vottur sömu þverr-
unar á fylgi.
Það er annars merkilegt, að hlöð
þau hér, sem ekki eru í félagsskap
við »Reykjavík« uin símskeyli, fluttu
aldrei fregnir af heilbrigðisráðinu
danska, fyrri en mörgum vihnn eftir
að »Rvík« hafði flutt þær, og útl.
blöð höfðu borið þær hingað. Ekki
hafa þau heldur enn getið um bæj-
arstjórnarkosningarnar í Höfn.
Hvorttveggja þetta er heldur til
ama og lægingar stjórninni, og því
sendir Ritzau’s Bureau ekki fregnir
um það. IJað ei ekki óhlutdrægt.
Ekki hefir þeim blöðum heldur
auðnast að flytja fregnir afkosning-
unum í Finnlandi; en nú geta þau