Reykjavík - 14.09.1907, Page 1

15
e $ kj a x>tk.
blad til stjórnarvalda-birtinga á Islandi.
Wlll 71 I Útbreiddasta blað landsins.
VIII., / I | Upplag yfir 3000.
Laugar|dag 14. September 1907.
Áskrifendur í b æ n u m
yfir 1000.
VIII, 71
^ ALT FÆST í THOMSENS MAGASÍNI.
Oflia og eldavélar selur Kristján Porgrímsson.
Ofnar oo eldavélar NeíafnokkíÞví?Schau'
I
„REYKJ AYlK“
Árg. [60—70 tbl.] kostar innanlands 2 kr.; erlendis
kr. 8,00—8 sti.— 1 óoll. Borgist fyrir 1. Júlí. Ella 3 kr.
Auglýsingar innleudar: & 1. bls. kr. 1,60;
8. og 4. bls. 1,25 — Útl. augl. 33V»°/o hærra. —
Afsláttur að mun, ef mikið er auglýst.
Útgef.: Hlutafélagið „Reykjavík“.
Ritstjóri, afgreiðslumaður og gjaldkeri
Jón Óla.fwHon.
Afgreiðsla Iiaufásvegi 5, kjallaranurn.
Ritstjórn: --„ stofunni.
Telefónari
29 ritstjóri og afgreiðsla,
71 prentsmiðjan.
Fjárhagurinn.
Reikningsáætlanir dr. Valtýs og
ísafoldar hraktar.
Ræða ráðherra í efri deild
9. Septeniber.
(Framh.)
.. . Þess er þá fyrst að geta, að það
er alveg ósatt mál, að ég hafi á
nokkurn hátt reynt að gylla (járhags-
ástandið um skör fram, eða reynt
að telja þinginu trú um, að fjárhag-
ur landsjóðs væri glæsilegur. Þegar
ég skýrði frá fjárhagsástandinu við
framlagningu frumvarpa í neðri deild
og lagði fram fjárlagafrumvarpið,
sýndi ég það að vísu svart á hvítu
með glöggum tölum, að fjárhagur
landsjóðs var við árslokin 1906 um
fram allar vonir, mildu betri en við
mátti búast eftir þeim tekjuhalla — -
að upphæð yfir 210 þús. krónur —
sem áætlaður var á fjárlögunum frá
síðasta þingi, og þeim miklu gjöld-
um, sem hafði orðið að greiða eftir
nýjum lögum og á annan hátt um-
fram fjárlög. Eg skýrði frá því, að
tekjurnar urðu árið sem leið 335
þúsund krónur tram yfir áætlun, og
gat þess, að svo framarlega sem
tekjurnar yrðu eins miklar á þessu
yftrstandandi ári, eins og þær voru
í fyrra, og ekki kæmu óvænt gjöld,
þá væri ekki fyrirsjáanlegt, að neinn
verulegur tekjuhalli yrði á þessu fjár-
hagstímabili, þrátt fyrir allmiklar
aukafjárveitingar og kostnað í sum-
ar, hvað svo sein æsingablöðin
segðu um fjárþröng og »bruðlun-
arsemi stjórnarinnar«.
En jafnframt tók ég skýrt fram,
og lagði alla áherslu á það, að þótt
enginn voði væri á ferðum, þá væri
þó fjárhagurinn alt annað en glæsi-
legur, því þarfirnar ykjust meira en
tekjurnar, og hlytu að gera það, ef
horfi ætti að halda. Tekjurnar
væru óvissar, og færi mjög eftir því
sem í ári léti, svo að öll ástæða væri
til að fara varlega, og taka tolla- og
skattamál landsins sem fyrst til ræki-
legrar athugunar og endurskoðunar.
Ég sýndi iram á það, að tekjurnar
gætu engan veginn hrokkið fyrir
venjulegum og sjálfsögðum gjöldum,
nema gildi tollaukalaganna væri fram-
lengt, og þó að þau yrðu framlengd,
sem nú er raun á orðin, þá yrðu tekj-
urnar samt ekki meiri en svo, að
þær nægðu í bráðina til venjulegra
gjalda, ef ekki væri ráðist í nein ó-
venjuleg fyrirtæki, meðan verið væri
að endurskoða skattalöggjöfina, og
reyna að koma öruggari skipan á.
En til óvenjulegra gjalda eða fyr-
irtækja væri ekki fé afgangs, og því
yrði ekki unt að ráðast í að verða
við hinuin almennu óskum og kröf-
um um nýjar talsímalagningar, sem
nú eru helzt á dagskrá þjóðarinnar,
nema notuð væri lántökuheimildin
eftir lögunum frá 19. Desbr. 1903,
og lán tekið sérstaklega í því skyni.
Alt þetta má lesa í ræðum mínum
í n. d. (yrstu dagana í Júlímánuði;
endranær hefi ég ekki haft tilefni til
að ræða þetta. Alt þetta er rétt og
satt, svo hafi þinginu glapist sýn um
fjárhagsástand landsins, sem engin
átylla er til að ætla, þá getur það í
öllu falli ekki verið að kenna röng-
um eða villandi skýrslum frá minni
her.di.
Ég vil þá stuttlega athuga inar
reikningslegu röksemdir þingmanns-
ins og vona ég, að h. þingdeild mis-
virði ekki við mig, þó að ég kunni
að endurtaka eitthvað af því, sem ég
þegar hefi sagt við 2. umræðu. Ég
verð að taka lið fyrir lið.
Þingmaðurinn komst að þeirri nið-
urstöðu í fjárhagsreikningi sínum, að
tekjuhallinn í lok næsta fjárhagstíma-
bils væri réttilega talinn 3 milíónir,
86 þúsundir, 489krónur, í staðinn fyrir
32,078 kr., sem frumvarpið sýndi, er
það kom frá neðri deild. Þetta fær
hann út með því að leggja við tekju-
halla frumvarpsins, sem var 32,078
1. lánið til nýrra ritsíma-
lagninga.................. 500,000
2. væntanlegar upphæð-
irtvennra fjáraukalaga
fyrir árin 1906 og 1907 264,462
3- „gleymd" útgjöld
ýmisleg................... 206,000
4. útgjöld eftir lögum, er
samþykt muni verða
á þessu þingi............. 442,100
5. lánveitingar af við-
lagasjóði................. 861,849
6. ábyrgðir, er á land-
sjóði hvíla fyrir veð-
deild landsbankans og
væntanlegt brunabóta-
télag ... ................ 780,000
3,086,489
00000000000 ocooooooooooooooooooc
V erzlunin
Edinborg
í Reykjavík.
Fatn aðar deildin hefir nú einkum margt að
bjóða, sem menn þarfnast nauðsynlega til haustsins og vetrarins,
svo sem :
Karlmaniisfatnaði allsk. frá kr. 18.00—45.00.
Drengjaföt allsk. frá kr. 2.65—18.00.
Regnkápur margs konar á fullorðna og drengi.
Höfuðföt allsk. og mjög mikið úrval af allsk. nærfatnaði, og
ótal margt fleira.
I skófatnaðardeildinni er beztur
og ódýrastur skófatnadur og allt tilheyrandi.
ervel birg af öllum korn-
tegundum, og munu hvergi fást betri kaup en þar, og skulum vér
sérstaklega benda á :
I íiíí>iuél, Maismél og Hafra,
sem allir búhöldar sækjast eftir. Þá skulum vér minna á
\Iar«*arínið makalausa,
sem alltaf koma nýjar birgðir af með hverju skipi.
Ennfremur OeinentiÖ með hamarsmerkinu,
að allra dómi bezta tegund, og m. m. fl.
OOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOO
Kemur þá fyrst til skoðunar lán-
takan. —
Eins og ég gat um, er hún ætl-
uð til ákveðins framfarafyrirtækis,
nýrra viðbóta við núverandi ritsíma-
og talsímakerfi landsins, fyrirtækis,
sem að vísu er gott og gagnlegt og
jafnvel arðvænlegt, en enganveginn
þess eðlis, að telja megi það með
árlegum útgjaldaþörfum landsins, eða
nauðsyn, er ekki mætti fresta.
En með því það er almenn ósk í
inum ýmsu landshlutum, sem enn
fara varhluta af símasambandi lands-
ins, að þetta dragist ekki úr hömlu,
og fyrirsjáanlegt er, að verk þetta
verður unnið undir öllum kringum-
stæðum, þótt eitthvað síðar yrði,
þótti stjórninni rétt að leggja það
til, að ráðast í það strax, það því
fremur, sem síðasta þing gerði ráð
fyrir því. Hins vegar varð stjórnin
að líta svo á, að með því að hér er
að ræða um sérstaklegan kostnað,
sem á að koma eftirfarandi árum að
notum, og færa arð á komandi fjár-
hagsárum, þá væri fullkomlega for-
svaranlegt og rétt, að skifta kostn-
aðinum niður á nokkurn tíma, með
því að taka til hans lán, er afborg-
ist á nokkrum árum, og jafnvel miklu
réttara og sanngjarnara gagnvart
gjaldendum að haga því svo, en taka
til þess fé af viðlagasjóði, og það enda
jafnvel þótt unt hefði verið að taka
féð af tekjum ijárhagstímabilsins.
Lántakan verður og að teljast því síður
varhugaverð, sem ætla má að (yrir-
tækið gefi þegar arð af sér. Það
er í sjáltu sér laust við hinar venju-
legu tekjur og gjöld ijárhagstíma-
bilsins. Stjórnin hefði alveg eins vel
getað lagt fyrir þingið sérstakt frum-
varp um nýjar ritsímalagningar, þar
sem tilgreint hefði verið, hvað byggja
skyldi fyrir þær 500,000 kr., sem
heimild er til að taka að láni
eftir gildandi lögum frá 1903. Þetta
hefði þá verið heild út af fyrir sig,
og ekki komið hinni eiginlegu fjár-
hagsáætlun við. Þetta var og upp-
haflega meining stjórnarinnar, og
hefði ef til vill verið heppilegra, til
þess að halda tillögum um símalagn-
ingu innan fastra takmarka. En af
sérstökum ástæðum atvikaðist svo,
að þeim 500,000 kr., sem stjórnin
lagði til að verja í þessu skyni, var
skift niður á (járaukalög með c. 120
þús. kr. og fjárlög með c. 380 þús.
kr., og varð þá auðvitað að færa
lántökuna einnig tekjumegin í fjár-
lögunum til jafnaðar. Með tilliti til
þess, er ég sagði, að þetta fyrirtæki
mundi gefa arð af sér, skal ég taka
það fram, að nú þegar eru tekjurnar
af ritsímum og talsímum landsins
milli Reykjavíkur og Seyðisfjarðar
svo miklar, að þær borga rekstrar-
kostnaðinn vel; en þó að vestur-
landsálman og austursveitaálman
og fleiri talsímalínur bætist
við, þá eykst ekki rekstrarkostn-
aðurinn að mun, því stjórnarkostn-
aðurinn verður inn sami, kostnaður
við aðalskrifstofu inn sami, kostnað-
ur við ritsímastöðvarnar á Seyðisfirði,
Akureyri og í Reykjavík inn sami,
og í athugasemd við fjárlögin er séð
fyrir því, að starfræksla á öllum tal-
símastöðvum verður landinu kostnaðar-
laus á hinum nýju línum. Starf-
rækslukostnaður, sem við bætist, er
því að eins kostnaður við ísafjarðar-
stöðina, og svo viðhaldskostnaður á
hinum nýju símum, sem er miklu
minni á fyrirhuguðum stálsímum en
koparsímum, og hlyti því mikill hluti
af tekjunum af þessum nýju símum