Reykjavík - 23.06.1908, Blaðsíða 3

REYKJAVIK
103
ilNUGHT
s
IÖLLUM
HEIMINUM,
brúka þúsindir húsfreyja Sun*
light Sápu mikiu meir en nokkra
a6ra, af því hún hreinsar fötin
miklu betur, og gerir pað hel-
mingi ódýrara, og án þess að
skaða hendur né föt.
Sunlight lengir frítíma yðar
og léttir vinnu yóar.
Farið eftir fyrirsögninni sem er
gefin aftan á hverjum þakka og
óhreinindin munu detta úr. 6S5
lenzk stjórnarvöld í sameiningu.
Sé um löggjafarmál að ræða, þá
gera löggjafarvöld beggja landa út
um málið.
o. gr.
Danir og íslendingar á íslandi
og Islendingar og Danir í Dan-
mörku njóta fulls jafnréttis.
Þó skulu forréttindi íslenzkra
námsmanna til hlunninda við Kaup-
mannahafnar háskóla óbreytt. Svo
skulu og heimilisfastir íslendingar
á íslandi hér eftir, sem hingað til
vera undan þegnir her-þjónustu á
sjó og landi.
Um fiskiveiðar í landhelgi við
Danmörku og ísland skulu Danir
og íslendingar jafn-réttháir m e ð -
an 4. atriði 3. gr. er í gildi.
6. gr.
Þangað til öðrn vísí verður á-
kveðið með lögum, er rikisþing og
alþingi setja og konungur staðfestir,
fara dönsk stjórnarvöld einnig
f y r i r h ö n d I s 1 a n d s með mál
þau, sem eru sameiginleg samkv.
3. gr. Að öðru leyti rœður hvort
landið að f u 11 u ö 11 u m sínum
málum.
7. gr.
Meðan ísland tekur engan þátt
í meðferð hinna sameiginlegu mála,
tekur það heldur ekki þátt í kostn-
aði við þau. Þó leggur ísland fé
á konungsborð og til borðfjár
konungs-ættmenna, hlutfallslega
eftir tekjum Danmerkur og íslands.
Framlög þessi skulu ákveðin fyrir
fram um 10 ár í senn með kon-
ungsúrskurði, er forsætisráðherra
Dana og ráðherra íslands undir-
skrifa.
Ríkissjóður Danmerkur greiðir
landssjóði íslands eitt skifti
fyrir öll 1,500,000 kr., og eru
þá jafnframt öll skuidaskifti, sem
verið hafa að undanförnu milli
Danmerkur og íslands, fullkomlega
á enda ldjáð.
Klukkur, úr og úrfestar,
BömulciðU gull og silfurukraut-
gripl borgar sig bezt að kaupa á
Laugaregi ur. 12.
Jóhaaa 1. Jéaazsaa.
ÖOOOOOOOOOOOOOOOOOO-I
8. gr.
Nú rís ágreiningur um það,
hvort málefni sé sameiginlegt
eða eigi, og skulu þá stjórnir beggja
landa reyna að jafna hann með
sér. Takist það eigi, skal leggja
málið í gerð til f u 11 n a ð a r -
úrslita. Gerðardóminn skipa
fjórir menn, er konungur kveður
til, tvo eftir tillögu ríkisþingsins
(sinn úr hvorri þingdeild) og tvo
eftir tillögu alþingis. Gerðar-
mennirnir velja sjálfir oddamann.
Verði gerðarmennirnir ekki á eitt
sáttir um kosningu oddamannsins,
er dómsforseti hœstaréttar sjálf-
kjörinn oddamaður.
9. gr.
Ríkisþing og alþingi getur hvort
um sig krafist endurskoðunar
á lögum þessum, þegar liðin eru
25 ár frá þvi, er lögin ganga í gildi.
Leiði endurskoðunin ekki til nýs
sáttmála innan þriggja ára frá þvi,
er endurskoðunar var kraíizt, má
heimta endurskoðun af nýju á
sama hátt og áður að 5 árum
liðnum frá því nefndur 3 ára
frestur er á enda. Nú tekst ekki
að koma á samkomulagi meðal
löggjaíarvalda beggja landa innan
tveggja ára frá þvi endurskoðunar
var krafist í annað sinn, og á k v e ð -
u r konungur þá með tveggja ára
fyrirvara, eftir tillögu um það frá
ríkisþingi eða alþingi, að s a m -
bandinu iz/n sameiginleg mál
þau er rœðir um í 4., 5., 6., 7. og
8. tölulið 3. gr. skuli vera slitið
að nokkru eða öllu leyti.
10. gr.
Lög þessi öðlast gildi ....
Athugasemdir.
Stöðulögin, frumvarp Dana 27. marz
og nefndarfrumvarpið eru prentuð hér
samhliða til þess að gjöra mönnum
hægra um réttlátan samanburð milli
allra þessara gagna.
Má þar af meðal annars marka,
hvorir hafi slegið meira af, Danir eða
íslendingar í nefndinni.
Við stöðidögm.
Danska löggjafarvaldið setti þau eitt
án íhlutunar íslendinga.
Það þykist því geta afnumið þau
eða breytt þeim upp á sitt eindæmi.
Lögin gjöra ísland að hluta Dan-
merkurríkis, að hjálendu.
Þau fá íslendingum að eins umráð
yfir nokkrum flokkum alinnlendra mála.
Og þau umráð voru meiri í orði en
á borði meðan dómsmálaráðherrann
danski gegndi ráðherraembætti íslands.
Við samningsuppkast Dana frá
27. marz 1908.
Aðalbieyt.ingar þess íslendingum í
hag eru að eins þrjár.
Fyrsta og bezta breytingin frá stöðu-
lögunum er sú, að eftir því áttu ís-
lendingar að fá samþyktaratkvæði um
afstöðu iandsins til Danmerkur.
I öðru lagi átti að geta landsins í
heiti konungs, en þó ótiltekið hvernig.
Og í þriðja lagi átti útborgun eitt
skifti fyrii' öll að koma í stað
„tillagsins".
Að öðru leyti fór uppkastið sumpart
fram á staðfestingu stöðulaganna og
sumpart fram á breytingu á þeim ís-
lendingum til baga.
Það staðfesti stöðulögin að því leyti
sem það hélt sérmálunum.
Það fór fram breytingum til hins
verra, að því leyti sem það
áskildi Dönum hlutdeild um viður-
kend sérm ál,
ákvað að iöggjafarvaldið yfir öðrum
málum væri hjá ríkisþingi og konungi
án alls umboðs af vorri hendi,
gjörði ráð fyrir, að danska fjárveit-
ingavaldið gæti heimtað fé af ísl. fjár-
veitingavaldinu og
bendlaði ísland við ýms mál, sem
engum fyr hefir dottið í hug að skyidu
vera sameiginleg.
Við nefndarfrumvarpið.
Eftir því verður ísland frjálst og
sjálfstætt land, konungsríki í
ríÆ)asambandi við Danmörk, sbr. 1. gr.
og titil konungs.
Jafnframt er girt fyrir það, að land-
ið verði nokkurn tíma látið af hendi
undan íslendingum, sbr. orðin „er eigi
verður af hendi látið“ í 1. gr.
Því er játað, að landið hafi fullt
og óskorað váld yfir ö 11 u m sínum
málum, bæði hinum svokölluðu sam-
eiginlegu málum og öðrum málefnum
sínum, sbr. orðatiltæki 1. gr. „og þau
mál, er báðir aðilar (ísl. og Danir)
hafa orðið á s á 11 i r um að télja
sameiginleg", og orðatiltæki 6. gr.:
„að öðru leyti ræður hvort landið að
fullu öllum sínum málum“.
Munurinn á meðferð „sameigin-
legra“ mála, og annara mála að eins
sá, að Islendingar gefa dönskum stjórn-
arvöldum u m b o ð til að fara með
sameiginlegu málin eftir 3. gr. fyist
um sinn í 25 ár, sbr. orðatiltæki 6. gr.
„f y r i r h ö n d íslands“ og 9. gr.
Ö11 u m öðrum málum en þeim, sem
talin eru í 3. gr. ráða íslendingar
einir, nema þeim, sem snerta bæði
löndin, eins og póstsamband og síma-
samband, og bæði löndin ráða jöfnu um.
Af 8 eða öllu heldur 7 sameiginleg-
um málum, geta íslendingar einir sér
og íhlutunarlaust af Dönum, tekið
dómsvald hæstaréttar að sér,
þegar þeim þóknast.
Því er játað með uppsagnarréttinum,
að þeir hafi
sérstakan þ e g n r é 11,
sérstaka 1 a n d h e 1 g i,
sérstakt f 1 a g g og
sérstaka peningasláttu.
Þeir geta flaggað, bæði á landi og
í landlielgi með hvaða flaggi sem þeir
vilja. Og eftir rúman mannsaldur
geta þeir tekið öll þessi mál að sér
til e i n k a umráða, þar á meðal siglt
undir flaggi sínu til annara landa.
Þeir hafa ekki að eins jafnrétti við
Dani, heldur meir en það í sumum
efnum.
Þannig þurfa íslendingar ekki að
leggja neitt fé fram til stjórnar sam-
eiginlegu málanna, umfram lítilfjörlega
konungsmötu.
Þeir þurfa hvorki að leggja fram fé
né mannafta til varnar landinu. Þeir
þurfa heldur ekkert að leggja fram til
þess að verja landhelgi sína.
Og námsmenn þeirra eiga forgangs-
rétt umfram Dani til mikilla hlunn-
inda við háskólann.
Stjórn sameiginlegu málanna hlyti
að kosta ísland um 100,000 kr.
Auk mannhættu, ef til ófriðar drægi,
mundi hluttaka þeirra í hervarnakostn-
aði móts við Dani kosta 549,052 kr. á
ári (sbr. „Afturelding" Guðm. Hannes-
sonar, bls. 73).
Útgjörð „íslandsfálka“ eins kostar
90—100,000 kr.
Og háskólastyrkur íslendinga er tal-
inn nema um 35,000 kr. á ári.
Þessa miklu fjárupphæð, er gengi
til stjórnar sammálanna, til landhelgis-
varna og til hertýgja, alls um 750,000
kr. á ári, getum vér með engu móti
lagt fram sem stendur eða í náinni
framtíð.
Og þótt vér ættum kost á láni, þá
gætum vér ekki risið undir árlegri
afborgun og vöxtum. Lánið þyrfti að
nema mörgum miljónum króna, að
minsta kosti um 10 miljónum. Þó ekki
væri gjörðir nema 8°/o á ári til af-
borgunar og vaxta, þá þyrfti að a u k a
s k a t t-tekjur landssjóðs fyrir það um
800,000 kr., eða um 80 kr. á hvert
mannsbarn í landinu, ungt og gamalt.
Stúdentar og aðrir unglingar, sem
ekkert leggja til almenningsþarfa geta
látið sér þetta í léttu rúmi liggja.
En hvað mundu ráðnir og rosknir
menn, skattgjaldendur landsins segja,
ef löggjafarvald landsins færi að binda
þjóðinni annan eins bagga að þarflausu.
Og hverjar mundi innanlandsfram-
farirnar, þær framfarirnar, sem heill
landsins byggist á, verða, ef vér fær-
um að íieygja jafnmiklu fé í annan
eins hégóma og hervarnir og landhelgis-
vörn hlytu að verða hjá jafn fámennri
og fátækri þjóð eins og Islendingar eru.
Hvað segja útlend blöð um
frumvarp millilandanefndarinnar ?
Hamburger Naehrlchten, aðalblað
Bismarcks gamla flytur 22. f. m. rit-
stjórnargrein um
Danmörk og Island.
Þar stendur meðal annars þetta:
„Nú verður hætt að telja ísland með
hjálendum hinnar dönsku krúnu. Það
verður hér eftir frjálst og sjálfstœtt
ríki*) jafnhliða Danmörku, og myndar
ásamt henni mjög laust ríkjasamband*).
Þetta samband má endurskoða eftir
25 ár, og leiði endurskoðunin ekki til
samkomulags milli landanna, má meira
að segja losa enn meira um það með
uppsögn. Hervarna sambandinu er að
öðru leyti svo varið, að íslendingar,
sem eiga heima á íslandi, eru undan-
þegnir herþjónustu og landið leggur
fyrst um sinn engan kostnað fram í
því skyni, en þó á hinn danski fioti
að verja fiskiveiðar landsmanna við
strendur landsins".
Hehnsblaðið „The Tinies“ í Lund-
únum flytur fregnir af sambandslaga-
nefndinni samdægurs, og því farast orð
á þá leið, „að frumvarpið veiti Islandi
1 raun og veru alt það, sem þjóðin,
80,000 manns, frekast. geti óskað sér“.
hngmennska Jóns Ölafssonar.
„Norðri“ flytur þá fregn, að hr. Jón
Ólafsson muni gefa Sunnmýlingum kost
á sér sem þingmanni. Yér vonum, að
svo verði, og þá ekki síður, að Sunn-
mýlingar kjósi hann.
Hr. J. Ó. er einn hinna þinghæf.ustu
manna meðal Islendinga. Hann er
manna fljótastur að átta sig á málum,
tillögugóður, mjög vel máli farinn, ein-
lægur Heimastjórnarmaður, og síðast
en ekki sízt eindreginn fylgismaður
nefndarfrumvarpsins. Hann og t. d.
hr. Jón Bergsson á Egilsstöðum mundu
skipa sæti Sunnmýlinga á alþingi
prýðisvel.
*) Auðkennt í blaðinu sjálfu.