Reykjavík - 26.11.1909, Blaðsíða 1

Nffista blað á Mánadaginn.
1R e v ft \ a v> í h.
X, 55
Utbreiddasta blað landsifls.
Upplag 4,200.
Föstudag 26. Nóvember 1909
Áskrifendur 1 b æ n u m
yflr 1000.
X., 55
ALT FÆST 1 THOMSENS MAGASÍNÍ.
< >Í11M Og eldtl^ é 1 al* selur Kristján Þorgrímsson.
Baðliúsið virka daga 8—8.
Biskupsskrifotofa 9—2.
Borgarstjóraskrifstofa 10—3.
Bókasaín Alp.lestrarfél. Pósthv'isstr. 14, 5—8.
Bréfburður um bæinn 9 og 4.
Búnaðarfélagið 12—2.
Bæjarfógetaskrifstofa 9—2 og 4—7.
Bæjargjaldkeraskrifstofa 11—3 og 6—7.
Bæjarsiminn v.d. 8—10, sunnud. 8—7.
Forngripasafnið opið hv. virkan dag kl. 11—12.
Islandsbanki 10—21/* og 6l/*—7.
Lagaskólinn ók. leiðbeining 1. og 3. ld. 7-8 e.m.
Landakotsspítalinn ÍO1/^—12 og 4—6.
Landsbankinn ÍO1/*—21/®.
Landsbókasafnið 12—3 og 5—8.
Landskjalasafnið á þrd., fmd. og Id. 12—1.
Landsjóðsgj.k. 10-2, 6-6, þrjá 1. d. í m. 10-2, 6-7.
Landssíminn v.d. 8—9, sunnud. 8—11 og4—6.
Læknaskólinn ók. lækning þrd.ogfsd. 11—12.
Náttúrugripasafnið sunnud. I1/?—21/?.
Pósthúsið 8—2 og 4—7.
Stjórnarráðið 10—4.
Söfnunarsjóður 1. md. í mán. kl. 6.
Tannlækning ók. í P.str. 14, 1. og 3. md. 11—12.
„EETKJAYÍK*
Árg. [minuBt 60 tbl.] kostar innanlands 3 kr.; erlendii
kr. 3,50—4 ah.—1 doll. Só borgað fyrir 1. Júlí, 1 kr. afal.
Aaglýsingar innlendar: k 1. bli. kr. 1,60;
3. og 4. bli. 1,26 — Útl. augl. 83*/»°/o hierra. —
Afsláttur að munf ef mikið er auglýit.
Hlutafélagið „Reykjavík“.
Ábyrgðnrm. Jón Óla.fssont alþingisni.
Lindargölu 28. Fónn S9.
yíjgretösla ,Reykjavíkur‘
er á Smiðjustíg 7.
Afgreiðslum. blaðsins er áreiðanlega
að liitta þar kl. ÍO—11 f. m.
og 2—4- e. m. — Fónn 199.
Rltstjóri er til viðtsls virka
daga, nema Mánudaga, kl. 4—5 síðd.,
Lindargötu 28.
Vitjirringnr í
ráðherra-sæti.
I’ramkvæmdarstjóri og gæzlu-
stjórar Landsbankans afsettir. —
Þeir fá eliki að vita sakargiftirnar
gegn sér, því síðnr að bera hönd
fyrir liófað sér. — „Reykjavík“ sann-
spá. — Stefnuskránni fram fylgt.
„Reykjavik" sagði 6. þ. m. .
„Sifeldar ofsóknir gegn bankastjórn-
inni, í þeim sýnilega tilgangi, að því
er virðist, að setja báða gæzlustjórana
frá, til að útvega þar nýjan bitling
handa einhverjum soltnum fylgiliðum".
Á Mánudaginn (22. þ. m.) kom út
írá ráðherranum svolátandi
» Til lcy miiii g
frá Stjórnarráði íslands.
/ dag hefir forstjórum Landshank-
ans í Regkjavík, framkvœmdarstjóra
Tryggva Gnnnarssyni og gœzlu-
stjórnnum Eiríki Briem og Kristjáni
Jónssyni, verið vikið frá stöðu sinni
við bankann sölaim margvíslegrar,
megnrar og óafsakanlegrar óreglu i
starfsemi þeirra í stjórn bankans og
fránmnalega lélegs eftirlits með hon-
nm.
Um leið og landsstjórnin tekur þuð
fram, að ráðstöfun þessi er nauð-
synleg og óumflýjanleg eftir því sem
fram er komið frá rannsóknarnefnd
Landsbankans, lýsir hún því hér með
yfir, að bankinn heldur áfram störf-
am sínum, og telnr hún sjálfsagt að
stgðja bankann til þess að standa í
skilum við alla sina skuldheimtu-
menn á hverjum tíma sem er, og
hefir hún, ef þörf yrði slikrar að-
stoðar, gert þar að lútandi ráðstaf-
anir utan lands og innan, og verður
yfir höfuð gert alt, sem unt er, og
jafnskjótt sem verða má, til þess að
kippa bankanum i rétt horf.
Hr. Björn Kristjánsson kaupmað-
ur og alþingismaður er settur fram-
kvœmdarstjóri bankans, og gœzlu-
stjórar til bráðabirgða (nokkrar vik-
urj þeir Karl Einarsson sýslnmaður
og Magnús Sigurðsson yjirréttarmála-
fœrslumaður, vegna sérstaklegs kunn-
ugleika þeirra á högum bankans eftir
rannsóknina.
Stjórnarráð íslands, 22. Nóv. 1909.
Iíjörn Jónsson“.
Það fyrsta, sem hverjum manni
hlýtur að detta í hug, þegar hann les
þessa tilkynningu og athugar orðalag
hennar, er það, að hér sé verið að stýla
„fyrir fólkið“ — verið að reyna að
réttlæta skipun rannsóknarnefndarinnar
yflr Landsbankanum — þetta óðs manns
æði, sem var ein af fyrstu tiltektum
ins vitskerta manns, Björns Jónssonar,
eftir að hann komst í valdasæti.
Engum ókunnugum gat þó annað í
hug dottið, en að bankastjórunum
hefði að sjálfsögðu áður verið gefið til
vitundar, í hverju það væri fólgið, sem
þeim var geflð að sök og ekkert stendur
um í tilkynningunni, nema gersam-
lega óákveðin og því algerlega mark-
laus almenn orðatiltæki. Engum gat
dottið annað í hug, en að þeir hefðu
svarað þeim einstöku kæruatriðum,
en ráðherrann af svavi þeirra séð það,
að þeir gátu engri gildri vörn fyrir
sig komið.
En því fór svo fjarri, að svona væri
máli farið, að í miðjum afgreiðslutíma
bankans, (22. þ. m.) voru lögð inn
bréf til hvers bankastjórans um sig,
samhljóða fyrsta málslið tilkynningar-
innar, nema stýluð til hvers um sig,
og framkvæmdarstjóra skipað að af-
henda eftirmanni sínum peninga,
skjöl og aðrar eignir bankans. Eft-
irmaður hans var skjpaður Björn
kaupm. Kristjánsson, en Karl Einars-
son og Magnús Sigurðsson gæzlustjór-
ar í stað inna burtreknu. Litlu síðar (kl.
1) komu inn landritarinn og einn skrif-
stofustjóri stjórnarráðsins og fluttu þá
skipun ráðherra, að bankanum skyldi
loka samstundis. Framkvæmdarstjór-
inn var að útfylla útgjaldaskipun á
láni til utanbæjarmanns og átti að eins
eftir að skrifa nafn sitt undir hana,
og spurði hann, hvort hann mætti
ekki skrifa nafnið sitt undir skjalið
áður en bankanum væri lokað og hann
skilaði af sér. Nei. Ráðherrann hafði
stránglega boðið að bankanura yrði
lokað þegar í stað. Tryggvi mátti
ekki skrifa nafnið sitt og maðurinn
varð að bíða afgreiðslu til næsta dags.
En nú kemur það ótrúlega. Engum
af bankastjórunum hafði verið tillcynt,
að ráðherra hefði neina sök á hendur
þeim. Enginn þeirra átti kost á að
fá neina vitneskju um, hvað þeim væri
geflð að sök, annað en þessi almennu
orðatiltæki: „sölcum margvíslegrar,
megnrar og óafsaJcanlegrar óregJu í
starfsemi þeirra í stjórn banlcans og
frámunalega lélegs eftirlits með honum“.
Og ekki einu sinni þessa alveg ó-
ákveðnu og alment orðuðu sakargift
fengu þeir að vita fyr en jafnframt
tilkynningunni um, að þeir væru af
ráðherranum dæmdir til afsetningar
og burtreksturs.
Þeim var því enginn kostur ger á
að bera hönd fyrir höfuð sér, því að
þeim hefir engin tilkynning verið gefln
um sakirnar enn í dag. Yér töluðum
við tvo af þeim nokkrum mínútum síðar
og þeir voru þá alveg í villu og svíma
um það að geta upp á, hvað sér mundi
vera geflð að sök; þeir vóru sér ber-
sýnilega engrar sakar meðvitandi.
Maður stendur alveg ráðalaus uppi
að líkja þessu atferli ráðherrans við
nokkuð það, sem nú á tímum þekk-
ist í nokkru siðuðu eða hálfsiðuðu
landi í þessari álfu. í öllum löndum
eru jafnvel opinberir glæpamenn látnir
vita, hvað þeim er gefið að sök, áður
en þeir eru dæmdir, sendir til Síberíu
eða í tukthúsið eða teknir af. En
með Tryggva Gunnarsson bankastjóra,
Eirík Briem prestaskólakennara og
Kristján Jónason háyfirdómara er farið
þeim mun verr en moð almenna bófa,
að þeir eru dæmdir fyrst og dóminum
fullnægt áður en þeir fá að vita nokk-
ur tiltekin atvik eða gerðir, sem þeir
séu sakaðir um. Ekki einu sinni þau
óákveðnu, almennu orðatiltæki, sem
algerlega órökstudd eru um þá höfð
í tilkynningunni og framar mega kall-
ast stráksleg skammyrði heldurj en
sakargiftir, — ekki einu sinni þau fá
þeir að sjá áður en dómurinn er upp
kveðinn.
I Rúslandi ber það til, að menn
eru myrtir, og ekki trútt. um að
stjórninni sé stundum um kent, að
hún láti myrða menn. En það gerir
IOnaOarmenn T
Munið eflir að ganga »Sjúkrasjóð Iðnaðannanna.c
Sveinn Jónsson gjk.
Heima kl. 6 e. in. — Bókhlöðustig 10.
hún þá leynilsga, af því að hún
skammaat sín fyrir ódæðið. En þeg-
ar hún dæmir menn opinberlega, þá
kærir hún menu og gerir þeim kost
á að verja sig, að minsta kosti að
nafninu. En hér á landi er ekki haft
fyrir slíku, hór á landi er vitskertur
maður í ráðherrasæti, sem hyggur sig
vera einvaldari heldur en Rúsakeis-
ari. Hann rekur valinkunnnstu og
merkustu menn landsins með háðung
úr trúnaðarstöðu þeirra og lætur því
fylgja aimenn svívirðingarorð um það,
að þeir hafi samvizkulauslega svikist
um skyldu sina. Hann reynir þannig
— svo langt sem hans megn nær —
að svifta þá því almenna heiðursáliti
og trausti meðborgara sinna, sem þeir
hafa að verðleikum notið. Og hann
fyrirverður sig ekki fyrir þetta og fer
ekki í launkofa með það. Nei, hann
lætur prenta tilkynning sína með stóru
letri, límir hana upp á gatnamótum 1
höfuðborginni, símar hana út um land-
ið, býður að festa hana upp á síma-
stöðvum landsins, símar hana flokks-
þingmönnum sínum út um land og
símar hana til birtingar í úlöndum
samdægurs.
Og hvers vegna fer maðurinn svona
að ? Vitanlega til þess, að menn á
fjarlægum stöðum skuli ætla að banka-
stjórarnir hafi gert eitthvað stórkost-
lega fyrir sór, líklega helzt eitthvað
glæpsamlegt; gefur í skyn, að þessir
menn muni vera búnir að leiða bank-
ann á heljarþröm til gjaldþrota, svo
að hann geti ekki af eignum ramleik
goldið hverjum sitt, því þykist ráðh.
hafa orðið að leita liðs utan lands og
innan til að verja bankann falli.
En hitt vita allir, að hagur bankans
stóð nú vel kl. 1 síðd. Mánudaginn
22. þ. m.
Ef bankanum verður hætt, þá stafar
það eingöngu af því, að ráðh. með
þessari fólskulegu tiltekt sinni gerir alt,
sem auðið var að gera, til að veikja
traust bankans, æsa menn til að taka
út inneign sína og gera veðdeildar-
bréfin óseljandi og verðlaus.
Nú — og nú fyrst — er ástæða til
að ugga um hag bankans.
Símskeytin frá útlöndum sýna, að
á 1. og 2. degi hafa áhrifin orðið þau,
að verðbréf bankans eru óseljandi.
Þau falla vitaskuld niður úr von og
viti. Lánstraust kaupmanna, þeirra
er við Landsbankann hafa skift, er í
veði. Viðbúið að þeir missi alt láns-
traust erlendis og að gjaldþrot mörg
verði afleiðingin — gjaldþrot manna,
sem ella hefðu verið velstæðir. Og
það er hætt við að aJt íslenzkt
lánstraust só farið erlendis. Híutabréf
ísl.banka féllu daginn eftir um lV2°/o,
og búizt við frekara verðfalli.
Þetta er svo alvarlegt, að það er
ekki of-mælt, að það sé harðasta á-
fallið, sem ísland hefir fengið í lifandi
manna minni. Ilafisárin og hallærið
eítir 1881 geiði eJcJci það tjón, sem
þetta Jilýtur að gera, ef ekki verður
auðið að draga með einhverju móti