Reykjavík - 09.04.1910, Qupperneq 1

1R e s k \ a \> í k.
XI., 16
Utbreiddasta
Uppise
blað landsins.
2,800.
Laugardag 9. -A.príl 1910
Askrifondur í b se n u m
yflr IOOO.
XI., 16
Ba9hÚ8i8 virka daga 8—8.
Bi8kup88krif3tofa 9—2.
Borgarstjóraskrifstofa 10—3.
Bókasaín Alp.lestrarfél. Pósthvisstr. 14, 5—8.
Bréfburður um bæinn 9 og 4.
Búnaðarfélagið 12—2.
Bæjarfógetaskrifstofa 9—2 og 4—7.
Bæjargjaldkeraskrifstofa 11—B og B—7.
Bæjarsíminn v.d. 8—10, sunnud. 8—7.
Forngripasafnið sd., þrd. fimtud. kl. 12—2.
Islandsbanki 10—2l/s og B1/*—7.
Lagaskólinn ók. leiðbeining 1. og 3. Id. 7-8 e.m.
Landakot88pitalinn 10'/s—12 og 4—5.
Landsbankinn 101/*—21/*.
Landsbókasafnið 12—3 og 5—8.
Landskjalasafnið á þrd., fmd. og ld. 12—1.
Landsjóðsgj.k. 10-2, 5-6, þrjá 1. d. í m. 10-2, 5-7.
Land88Íminn v.d. 8—9, sunnud. 8—11 og4—6.
Læknaskólinn ók. lækning þrd. og fsd. 12—1.
Náttúrugripasafnið sunnud. I1/*—21/*.
Pósthúsið 8—2 og 4—7.
Stjórnarráöið 10—4.
Söfnunar8jóður 1. md. i mán. kl. 5.
Tannlækning ók. í P.str. 14, 1. og 3. md. 11—12.
„EEYKJAYÍK"
Árgangurinn kostar innanlands 3 kr.; erlendis
kr. 3,50 — 4 sh. — l doll. Borgist fyrir 1. júli.
Auglý&ingar innlendar: á 1. bls. kr. 1,50;
3, og 4. bls. kr. 1,25. — Útl. augl. 33*/s°/o hærra. —
Afsláttur aö mun, ef mikiö er auglýst.
Ritstj. og ábyrgðarm. Stefán JEJLianólfsson,
Pingholtsstr. 3. Talsimi í 8 S.
ýífgreiísla ,Reykjavíkur‘
er i
Skóiastræti 3
(beint á móti verkfræðing Knud Zimsen).
Afgreiðsla blaðsins er opin frá kl. 9
árd. til kl. 8 síðd. — Talsími 199.
Mitstjóri er til viðtals virka daga
kl. 12—1. — Pinglioltsstr. 3.
CvV HTH'ftTHOMSEN-r*^
%
m
•REYKJAYIK'
e r u
fj ölbreyttastar,
beztar «« óíýrastar
i
Thomsens Magasín.
Bankamál.
i.
Landsbankinn og gæzlustjórarnir.
Á Fimtudaginn var dómur upp k.veð-
inn á bæjarþingi Reykjavíkur x máli,
því er gæzlustjóri Landebankans, há-
yfirdómari Kristján Jönsson, höfðaði
gegn bankanum til að fá hann dœmdan
til að greiða sér gæzlustjóra-laun sín
fyrir Janúarmán. þ. á. (en þar af leiðir
auðvitað skyldu til að greiða launin
áfram).
Carlslnrg skattleysingi
Ljós 0|| Dimmur.
Finasta bmdindis-ól.
Dndir áfengismarkinu.
Kristján vann málið alveg og bank-
inn var dæmdur í málskostnað. Dóm-
urinn auðvitað (eins og íógetaúrskurð-
urinn á sínum tíma) bygður á því, að
Kr. J. sé löglegur gœdustjóri bankans.
Þetta er nú raunar ekki mikilsverð
nýjung, því að það er ekkert annað
en sjálfsögð afleiðing af fógetaúrskurð-
inum í vetur. Hann stendur óraslcaður.
En honum er ekki Ixlýtt.
Tveir ólöglegir gæzlustjórar eru skip-
aðir við bankann af ráðherra í heim-
ildarleysi allra laga.
Landsstjórnin og bankastjórarnir
neita að viðurkenna gæzlustjóra þá
sem Alþingi hefir löglega kosið, þrátt
fyrir úrskurð fógeta konungs. Þeir
neita þannig að hlýða landslögum og
dómsvaldi.
Þess ber vel að gæta, að fógeta- ]
úrskurðurinn er þess eðlis, að hann
fellur ekki úr gildi við áfrýjun; honum
er skylt að hlýða unz hann er úr gildi
feldur með æðra dómi.
Alþingi er með þessu svift löglegum
eftirlitsrótti sínum með bankanum, og
hluttöku í stjórn hans (ef bankastjóra
greinir á).
Dómsvaldið er fótum troðið.
Þetta er það, sem veldur brýnni
nauðsyn á að Alþingi sé kvatt saman
til aukasetu ið allra bráðasta.
Sigurður sýslumaður Þórðarson hefir
ritað einkar-ijósa og rökstudda grein
um ástæðuna til aukaþings í síðasta
tbl. „Lögréttu". Það er grein, sem
hvert, mannsbarn á landinu ætti að
lesa, ijós, rökstudd og algerlega óhlut-
dræg.
Hiín væri verð þess, að hvert blað
prentaði hana upp.
II.
Franski bankinn.
Eitt virðulegt blað fann heldur að
því hér um daginn, að ég skyldi geta
um það sem altalað væri um, hvað
stofnun þess banka liði; þótti ég seil-
ast inn á verksvið „slúður-kerlinganna"
með því, og taldi illa gert að „spilla
fyrir“ svo þörfu og góðu fyrirtæki.
Hvað þetta síðastnefnda snertir, þá
er það ekki annað en misskilningur
ins heiðr. blaðs. Ég lagði hvorki með
né móti fyrirtækinu, lagði engan dóm
á það, hvorki beinlínis né óbeinlínis.
Hvað fyrra atriðið snerti — þetta
um kjaftakerlingarnar —, þá duldi ég
þess ekki, að ég færi að eins með orð-
róm, en ég gat þess jafnframt, hvað
mér gengi til að hreyfa málinu, það
eitt, að reyna að fá þá er hlut áttu
að máli, til að skýra almenningi frá,
hvað málinu liði.
Þetta hafa þeir nú að visu eigi gert
enn þá.
En nú veit ég úr áreiðanlegum stað
(því að svo tel ég sögusögn þeirra sem
eru með 1 að koma stofnuninni á fót),
að það sem ég hafði eftir orðrómi, hefir
verið alveg rétt hermt — og það er
meira en ég jafnvel bjóst við.
Þetta vona ég sætti vin minn í
„lngólfi" við mig.
En hvað hefir núgerstsíðan í málinu?
Um það hefi ég að vísu ekki stofn-
enda frásögn á fyrstu hönd, en þó hygg
ég að ég geri rótt í að skýra frá því
sem ég hefi heyrt síðan. Ég ábyrgist
ekki að það sé alt, rétt eða nákvæmt,
en hygg þó, að það fari ekki langt
fjarri sönnu.
Ég lauk þar sögu síðast, er stjóm
Landsbankans var ósveigjanleg og bæn-
heyrslu-ill við ráðherra; vildi ekki láta
Landsbankann ganga í ábyrgð fyrir
3 milíónum króna fyrir stofnendurna,
og vildi heldur ekki láta sjálfan Lands-
bankann taka lánið.
Þetta fanst sumum vel skiijanlegt.
Ef þeir Tryggvi, Eiríkur og Kristján
höfðu komið Landsbankanum svo á kné,
að hann gæti ekki staðist eða, staðið
í skilum af eiginn rammleik, svo að
vor ráðsnjalli ráðherra þyrfti að leita
hjálpar utan lands og innan handa
honum, þá fanst mönnum skiljanlegt,
að hann (Landsbankinn) væri ekki fær
um að taka á sig ábyrgð fyrir 3 milí-
ónum franka (ca. 2 mil. króna) fyrir
annan banka. Hvernig hefði slíkt orðið
varið, sögðu menn.
Ef Landsbankinn hefði enn þann
merg í beinum, að hann væri — með
réttu — fær um að taka á sig milí-
óna-ábyrgð —, ja, þá hefðu þeir gömlu
bankastjórarnir ekki gerþurkað svo
innan fjárhirzlu hans, sem í veðri var
látið vaka.
Og hins vegar vissu menn, að síð-
asta Alþingi gaf þau lög, er heimiluðu
landsstjórninni að taka 2 milíónir króna
að láni, til þess að kaupa fyrir banka-
vaxtabréf af Landsbankanum. Menn
vissu, að stjórnin hafði enn ekki notað
þessa heimild nema að þrem fjórðu
hlutum, ekki enn tekið nema U/2 milí-
ónar lán i þessu skyni, sennilega af
því að Landsbankinn hefir ekki treyst
sér til að ávaxta meira fé að sinni
sér til arðs.
Og menn vissu enn fremur, að
bankastjórnin var í standandi vand-
ræðum með að ávaxta féð; hafði enn
ekki verið flutt hingað til lands af því
nema 1 milíón, að sögn; hitt hefði
orðið að lána Handelsbanken í Kaup-
mannahöfn (sem hafði útyegað Lands-
sjóði lánið), og ráða þykir mega í það,
að Handelsbanken gjaldi lægri vöxtu
af því, heldur en Landssjóður verður
sjálfur að greiða.
Sé þetta rétt, að .Landssjóður ís-
lands taki fé að láni til þess að lána
það Dönum aftur, þá virðist það bera
vott um það, að Landsbankinn, sem
ekki treystir sér að torga fénu, sjái
sér ekki fært að ávaxta hér í landi
meira fé að sinni.
Auðvitað heyrum vér daglega, að
menn eru að kvarta um, að þeir geti
ekki fengið peninga hér í bönkunum,
jafnvel þótt öruggar tryggingar sé fyrir,
og segja þeir, að bankastjórax-nir í
báðum bönkunum, beri fyrir peninga-
leysi. En auðvitað er það fyrirsláttur
einn, þetta peningaleysi; það er ekki
annað en mjúkur vegur til að hafa
menn af sér, í stað þess að segja þeim,
að tryggingar þeirra sé ekki nógu góðar.
Því að báðir bankarnir hafa nœgt
ié, mörg hundruð þúsund að minsta
kosti, til að verja til þess, sem þeir
álíta nógu örugt og arðvænlegt.
Hvað Landsbankann snertir, er þetta
auðsætt af því sem áður er sagt, að
hann getur ekki notað fé það sem
Landssjóður hefir tekið að láni handa
honum, því síður þá hálfu milión, sem
enn er ótekin að láni.
Og hvað íslandsbanka snertir,. skal
ég víkja að honum í næsta kafla hér
á eftir.
— Þegar svona stóðu sakir, að
Landsbankinn vildi hvorki ábýrgjast
frönsku milíónirnar fyrir aðra, né
heldur þiggja þær að láni sjálfur, þá
segir sagan, að ráðherra hafi verið að
hugsa um, að láta Landssjóð taka þær
að láni.
Sumir sögðu, að þetta gæti hann
ekki gert án heimildar Alþingis. En
það er ekki rétt. Hann gat vel tekið
þær að láni handa landssjóði, ef hann
varði þeim til þess að borga með þá