Reykjavík - 29.10.1910, Qupperneq 2

184
REYKJAVIK
laus iUgirnis-getsök ísafoldar er, að
nokkur íslendingur hafi skrifað þetta.
Þessa vanþekking dansks blaðs not-
aði svo Bj. J. sér til þess að fá vott-
orð forsætisráðherrans danska um, að
danska ráðaneytið hefði ekki kallað
sig utan.
Og með þessu alls óþarfa vottorði
flaggar hann svo í ísu síðast.
En hitt var aðalatriðið — mergurinn
malsins —, hvort Björn var „kallaður
utan“ eða ekki. En um það þegir
Björn og blað hans. Því þora þau
ekki að neita, að hann var „kallaður
utan“. En allir vita, að það er kon-
ungurinn einn, og enginn annar, sem
til þess hefir vald.
Og því mun hr. Bj. J. ekki dirfast
að neita — gœti það ekki sannleik-
anum samkvæmt — ,að konungur „gerði
orð efti'r honum til viðtals".
Björn Jónsson situr nú í Höfn.
Hann hefir talað við konung. En hví
kemur hann þá ekki heim aftur?
Hvað er hann að gera þar eftir að
hafa lokið viðtali sínu við . konung ?
Hví kemur hann ekki heim og rækir
embætti sitt — ef hann er til þess fær ?
Það er ekkert leyndarmál, að hann
hefir farið fram á það við Jconung, að
fá hann til að fresta þingi.
Og hvaða ástæður hefir hann tjáð
konungi til þessa tiltækis?
Hann hefir sagt konungi, að hér
vœri svo ill veðrátta að vetrarlagi,
snjóar og ís, að engar samgöngur vasru
um það leyti árs, ófœrt fyrir þing-
menn að Jcomast til EeyJcjavíJcur.
Þetta hefir ráðherra Bjöm Jónsson
tjáð Hans Hátign Konunginum!
„Alt má segja Dönum“ er máltæki
ísafoldar og ráðherrans. Hann er bú-
inn að endurtaka svo oft þessi um-
mæli, að hann virðist vera farinn að
trúa þeim sjálfur.
í þetta sinn hefir þó bogalistin brugð-
ist að því leyti, að konungi var full-
kunnugt um, að Alþingi hafði nýlega
samþykt lög, og konungur staðfest, um
að þing skuli koma saman 15. Febr.
Honum var líka kunnugt um, að gufu-
skipaferðunum hefir með samningi ein-
mitt verið hagað svo, að auðvelt sé
fyrir alla þingmenn að nota þær ferðir
til þings, einmitt um þann tíma árs,
er aldrei bagar hafís.
Aðrar ástæður en þessar hafði hr.
Bj. J. ekki fært konungi fyrir þing-
frestuninni, er póstskip fór frá Höfn
hingað síðast.
Hann hafði eJcJci minst á þörf sína
á að fá nýja konungkjörna menn á
þing, svo að hann gæti með þeirra að-
stoð felt í e. d. hverja stjórnskrár-
breyting, og látið þannig eíri deild fría
sig við að efna loforð sín í því eíni.
— Hann hafði eJcJci neínt afmælisdag
Jóns Sigurðssonar.
Það sem ég hefi sagt hér um þetta
efni, er engin getgáta. Ég veit að
þetta er rétt hermt — nákvæmlega
rétt.
Þetta var hijóðbært í Khöfn meðal
allra, bæði hvað hr. Bj. J. sagði kon-
ungi, og að konungi er kunnugt um
samgöngufæri hér.
Ekki hafði B. J. enn árætt, er skip
fór, að bera þingfrestunar-málaleitun
sína upp opinberlega í ríJcisráði fyrir
konungi. Veit, sem er, að ef hann gerir
það og konungurneitar að fallast á haná,
þá verður ráðherra að fara frá völd■
um. En það er ekki það sem B. J.
óskar — að fara frá völdum!
En í Höfn situr maðurinn áfram, í
stað þess að vera hér og rækja stöðu
sína.
Það er sagt, að hann sé þar að
bræða handa oss ný skattalög með
aðstoð sér glöggvari manns, hr. Jóns
Krabbe.
En þó að hr. Krabbe sé vitrari
maður og hyggnari en hr. B. J., þá
skortir hann eitt á við embættismenn
stjórnarráðsins hér heima. Hann skortir
kunnugleika á landi og iandsmönnum,
hag þeirra og hugsunarhætti.
En úr því að það virðist nú orðin
ósigrandi ástríða hr. B. J. (eða „póli-
tísk nauðsyn"?!), að fá þingi frestað,
og úr því að hr. B. J. hefir rekið sig
á, að trúarsetning hans: „Alt má
segja Dönurn" á ekki við konung vorn,
þá fara nú að verða góð ráð dýr.
En einn veg getur hann auðvitað
reynt — þann, að sitja úti í Höfn
sem lengst og segja svo við konung-
inn:
„Eg hefi haft svo mikið að gera,
fyrst í sumar við að ferðast um land-
ið til 10-minútna-embættiseftirlits hjá
sýslumönnum, og til að þiggja íagn-
aðar-læti landsmanna og virkta-við-
tökur þeirra, ríða út í Vaglaskóg með
fríðu fylgiliði af börnum og vinnukon-
um, og við önnur mikilsverð land-
stjórnarstörf, og nú síðast við að semja
afsakanir í Kaupmannahöfn, að ég
hefi engan tíma haft til að undirbúa
fjárlögin eða nokkurt annað lagafrum-
varp fyrir næsta þing, og því er mér
eJcJci auðið að hlýða fyrirmælum stjórn-
arskrárinnar um að leggja fjárlaga-
frumvarpið fyrir í þingbyrjun, því að
eg hefi það ekki tilbúið, og þvi verð-
ur Yðar Hátign nauðug viljug að
samþykkja þingfrestunartillögu mína“.
Þetta úrræði er ekki aiveg óhugs-
andi að ráðherra reyni; þó að orðin
verði ekki nákvæmiega þessi, þá geta
þau verið eitthvað í svipaða átt.
Auðvitað er fjárlagafrumvarpið víst
hér um bil eða alveg fullsamið hér i
Stjórnarráðinu. En hvað um það: „Alt
má segja Dönum“.
En — má segja konungi alt, hvað
sem vera viil?
Er það rétt?
Og er það alveg víst að konungur
láti bjóða sér alt?
Gæti ekki hugsast að hann segði
eitthvað á þá leið: „Ef þú hefir ekki
mannskap og dugnað til að sjóða sam-
an eitt fjárlaga-frumvarp, þá ert þú
ekki fær um að vera ráðherra. Þú
verður þá að benda á einfivern í þínu
liði, sem færari er enn þú til að gegna
ráðherrastarflnu".
Er það óhugsandi?
Hr. Björn Jónsson virðist eiga úr
vöndu að ráða.
, . *
* *
En hvað segja þingmenn úr stjórn-
arflokknum um þetta?
í sumar, er meiri hluti allra al-
þingismanna óskaði aukaþings, var það
viðkvæði þeirra þingmanna, er ekki
voru með þeirri ósk, að það væri ó-
þarft, af því, að eJcJci væri nema fáir
mánuðir til þess að reglulegt þing
yrði Jialdið. — Sama sagði málgagn
ráðJierra — þá!
Heyrt hefi ég þau orð í sumar eftir
einum merkasta þingmanninum í stjórn-
arliðinu, þeirra er voru mótfallnir auka-
þingi: „Aukaþing er óþarft. En haldi
ráðherra ekki þing á lögmætum tíma,
þá fylgja Jionum engir nema sJcriðdýr“.
Ég þykist nú vita, að sá þingmað-
ur geri sig ekki að „skriðdýri" ; en
skyldu þau ekki verða einhver til samt.
Það hefir ekki verið tiifinnanlegur
hörgull á þeim í því liði.
En nú fáum við að sjá!
Ráðherrann gerir alt sitt til að fá
þingi frestað — hvort sem honum
tekst það nú eða ekki.
Jón Ólafsson, alþm.
Það mun vera fremur fágætt að
menn séu að skama sjálfa sig, bera
sjálfum sér á brýn ranglæti, hlutdrægni
og aðra ókosti.
Upp á þessari nýjung hefir hr. al-
þingismaður Benedikt Sveinsson fundið
nýlega.. Ekki er mér kunnugt um,
að hann hafi keypt patent-rétt á upp-
fundingunni. En það er líka vísast
óþarft —varla líklegt að nokkur mað-
ur verði til að stæla hann í þessu.
Hann stýrir blaði, sem fáir lesa, og
sumir menn vilja ekki einu sinni nefna,
og skal ég ekki gera það heldur. Ég
sé það blað sjaldan sem aldrei, en fyrir
atvik léði maður mér síðasta tölublað
þess, dags. 25. þ. m.
Þar segir alþingismaðurinn, að
„Landsreikningurinn fyrir 1907“ sé
nfyrir sJcemstu kominn fyrir almenn-
ings sjónir".
Hann lá þó prentaður og endurskoð-
aður fyrir Alþingi 1909 — fyrirnær-
felt 2 árum!
Athugasemdir yfirskoðunarmarma,
svör stjórnarinnar og tillögur yfirskoð-
unarmanna, og tillögur nefndar þeirr-
ar er um þá fjallaði á þingi — alt lá
þetta fyrir Alþingi 1909 og var rætt
þar og reikningarnir samþyktir — í
einu hljóði í báðum deildum.
Hvað er nú Benedikt þingmaður að
segja um þetta mál?
Fyrst er hann að segja frá því, að
hann, þingmaðurinn, hafi ekki orðið
þess var, að reikningurinn fyrir 1907
sé „kominn fyrir almennings sjón-
ir" fyrri en nú „fyrir skemstu".
Sýnir hann með því, að hann hcfir
aldrei lesið liann þegar hann lá fgrir
Alþingi og hann sjálfur greiddi at-
kvœði um hann.
Því að það veit ég, að Benedikt
hefði aldrei farið að skrökva því, að
reikningurinn hefði ekki komið fyrri
en nú „fyrir skemstu" fyrir almenn-
ings sjónir, ef hann hefði vitað betur
Svo hefir hann nú loks farið að lesa
reikning þenna, en — því miður —
lesið eins og skollinn biblíuna.
Fyrst segir hann, að „Hafsteins-
stjórnin“ hafi sett skilyrðin fyrir út-
boði réttarins til að flytja stjórnar-
valda auglýsingar „með allmikilli hlut-
drægni". Þetta eru einhverjir draum-
órar hr. alþingismannsins, sjálfsagt af
algerðum ókunnugleika. Skilyrðin voru
í engu hagkvæmari blöðunum, er aug-
lýsingarnar fyrir 1907 vóru boðnar
upp, en áður hafði verið. Og stjórn-
inni var alls ekki auðið að vita, er
hún setti skilyrðin, hver hæst mundi
bjóða, ekki einu sinni hverir mundu
bjóða.
Af hendi útgefenda „Reykjavíkur"
var boðið í réttinn árlangt 811 kr. 50
au. Eitt af skilyrðunum fyrir boðinu
var það, að taka mætti auglýsinga-
réttinn af því blaði, er hrepti hann,
ef stjórninni þætti ástæða til, enda
skgldi þá „falla burtu tiltölulegur
hluti árgjaldsins". — Auglýsingarétt-
urinn var tekinn af blaðinu frá 1.
Október. Þá var spurningin: hvað átti
blaðið að borga mikið?
Markús Porsteinsson
Frakkastíg 9 — Reykjavík
tekur að sjer allskonar aðgerð á
---- Hljóðfœrum. -------
Svarið veitur á því, hvaða skilning-
ur er lagður í orðið „tiltölulega".
Blaðið hafði boðið tiltekna upphæð
fyrir auglýsingar þessar á öllu árinu,
og miðað boð sitt við það sem vænta
mátti að þær næmu á árinu. Það
hafði ekki boðið eftir mánaðatali, svo
og svo mikið i mánuðinn, enda vissu
allir, stjórnin jafnt sem útgefendurnir,
af reynslu undanfarinna ára, að það
voru síðustu mánuðir ársins, sem vanir
vóru að gefa mestar tekjur af þessum
auglýsingum.
Og svo regndist einnig þetta ár.
Þegar árið var úti, kom í ijós, að
upphæð sú sem auglýst var fyrir 1.
Jan. til 30. Sept. þetta ár, nam um
7s af auglýsinga-upphæðinni alt árið
(auðvitað talað um stjórnarvalda-aug-
lýsingarnar að eins). Með öðrum orð-
um: 5/8 af tekjunum féllu til á mán-
uðum 1. Okt.—31. Des.
Samkvæmt þessu buðu útgefendurnir
að borga (og borguðu) „tiltölulegan“
hluta af kr. 811,50, eftir tiltölu auglýs-
inga-teknanna þann tíma af árinu,
sem blaðið flutti þær.
Stjórnin haíði fyrst farið fram á, að
útgefendur borguðu tiltölulega eftir
tímalengd (9 mánuði af 12 í árinu),
en félst á, að skilningur útgefendanna
á „tiltölulegur" væri sanngjarn, er
henni var bent á það.
Stjórnin færði því til í Landsreikm-
ingnum 1907 þessa upphæð (303 kr.
47 au.), sem útgefendur greiddu, og
taldi ekki neina skuld hjá þeim í
„eftirstöðvum11 af „óvissum tekjum".
En er yfirskoðunarmenn spurðu um,
hvort ekki væri ótilfærð í eftirstöðv-
um skuld frá útgefendum blaðsins,
skýrði stjórnin þeim frá málavöxtum.
Yfirskoðunarmenn fundu ekki ástæðu
til að gera neina tillögu um þetta,
vísuðu því til Alþingis. Alþingi gerði
enga bregtingu á upphæð „eftirstöðva"
af „óvissum tekjum" þetta ár (þær
eftirstöðvar voru taldar kr. 44,62, og
vóru fólgnar í alt öðru, og felast aftur í
„tekjueftirstöðvum landssjóðs 31. Des.
1907 .. . kr. 77,400,42).
Þannig er landsreikningurinn sam-
þykktur af Alþingi 1909, með öllum
atkvæðum, þar á meðal atkvæði hr.
Benedikts Sveinssonar.
Það er þannig samþgkt með lög-
um, að útgefendur blaðsins standi í
engri skuld við landssjóð af þessu
tilefni.
Það var þannig ekki „Hafsteins-stjórn-
in“, sem réð því, að samþykkja skiln-
ing útgefendanna, heldur var það Al-
þingi. Hr. Bened. Sveinsson hefir
greitt því atkvæði, og hr. Björn Jóns-
son hefir ritað nafn sitt undir lögin
og ber alla ábyrgð á staðfesting þeirra.
Og það getur hann vel gert, því að'
skilningur sá, sem jeg hefi skýrt hér
frá að útgefendur héldu fram og Al-
þingi samþykti með lögum, er réttur.
Enginn dómstóll hefði dæmt öðruvísi.
Ef starfsbróðir minn á Alþingi hr.
B. Sv. hefir greitt atkvæði um lögin
um samþykki á landsreikningnum 1907
i blindni án þess að hafa lesið þau, eða
án þess að vita, að reikningarnir voru
komnir út á prent — Þá finnst mér
hann ætti sem minst um það að tala.
Slíkt getur hent nýjan og óvanan þing-
mann, að hann greiði atkvæði i ógáti
(og það þrisvar sinnum1) án þess að
1) Þ. e. við 2., 3. og eina umr. í n.d.