Reykjavík - 22.12.1910, Blaðsíða 1

1R e $ k \ a x> í h.
XI., 50
Fimtudag- 22. Desember 1910
XI., 50
Jólasala
Avextir til jólanna:
Kassa-eplín ágætu.
Appelsínur, margar teg., þær beztu í bænuia,
Bananas, hvergi ljúffengari.
P e r n r.
Dresselhuys & Nienwenhuysen:
stk. 72 kassi
0.18 8.50 Golden Cross .
0.15 7.00 Blue — .
0.16 7.50 Green — .
0.10 4.75 Red — .
0.10 4.50 Yellow — .
0.12 5.75 ^White — .
1/i kassi
La Musica........ 0.10 9.50
Kaiser Cigarre ... 0.13 12.00
Oig-ai-illos margar tegundir er kosta frá 0,80 til 2,00
y2 kassi
9.50
6.75
6.25
5.75
4.50
3.75
Perla de Vera Cruz
Ri Solas...........
Cesares............
Ping Pong..........'
Caravana .........
Operas ............
Enn er dálítið eftir af
II V E I T I að eins 12 aura pundið.
ALlui «sinir
um
Eítir Einbúa.
II.
Á víð og dreif.
[Framh.].
JEf lántakandi er hygginn maður,
þá lætur hann það, eftir hæfilegan,
ákveðinn tíma, vera sitt fyrsta verk,
að athuga, hvort hann hefir grætt
eða tapað á láninu, hvort sem það
var nú stórt eða lítið.
Hið sama ætti landið að gera, og
sömuleiðis hvert bæjarfjelag eða sýslu-
fjelag, sem Ján hefir tekið.
f>að var mikið rætt og ritað um
peningavandræðin um aldamótin 1900.
Þá höfðum við einn banka, 14 ára
gamlan. Það var Landsbankinn. Eins
og öllum er kunnugt, var hann stofn-
aður samkvæmt lögum 18. okt. 1885,
og tók til starfa 1. júlí 1886. Hann
byrjaði með 340 þúsund krónur í seðl-
um, og svo sparisjóðsfjeð, sem var um
343 þúsundir. Það var Sparisjóður
Reykjavíkur. (Sparisjóðsinneign lands-
manna á öllu landinu árið 1887 var
454 þúsundir).
Landsbankinn hafði því til umráða
í byrjun 683 þúsundir króna.
Ekki kom mönnum fremur þá en nú
saman um það, hvaða upphæð væri
hæfilega stór fyrir bankann. En þó
munu fleiri hafa verið á því þá, að
þessi upphæð mundi nægja.
Eftir því sem sjeð verður á ýmsum
greinum síðar um bankann og banka-
málið, einkum á mjög fróðlegri grein
í Andvara 1898 eftir H. Jónsson banka-
fjehirði, þá mun borgunarfresturinn
venjulega hafa verið 10 ár. Ekki verður
sjeð, að neinum þætti þau lánskjör
slæm í fyrstu. En eftir 10 ára tíma-
bii fóru menn að sjá, að borgunar-
fresturinn var allt of stuttur, lánskjörin
•ómöguleg með öllu. Árið 1898 er
mikið ritað um peningavandræðin, og
hin illu og óhafandi lánskjör. Og hljóðið
í mönnum var alveg hið sama þá og
nú. T. d. segir „Þjóðólfur'* þá um
landbúnaðinn :
„—---------En þetta er ekki ein-
hlítt, og verður því fleira að koma tii
greina. Landssjóður einn getur heldur
ekki hrokkið til að fullnægja þörfun-
um. Yjer þurfum að fá sjerstaka
lánsstofnun, er veiti bændum miklu
aðgengilegri kjör en Landsbankinn.
Það heflr lengi verið kvartað yfir
því, og eigi að raunalausu, hvað Lands-
bankinn heflr reynzt óhentugur, og
meira að segja óhæfur sem aðgengi-
leg lánsstofnun fyrir allan almenning.
Svo er talað um, að hann hugsi meira
um sinn hag en almenning — hafl
gert það til þess að koma undir sig
fótunum".
Svo kemur þessi eftirtektarverða
setning:
„Það eru ekki vextirnir, sem gert
hafa landsmönnum viðskiftin við bank-
ann svo erflð, þótt þeir sjeu full háir,
heldur er það eingöngu hinn alt of
stutti afborgunarfrestur. Að heimta
lánin endurborguð á 10 árum, eins
og bankinn gerir nú, er svo hart að
göngu, eftir því sem tilhagar hjer á
landi, að fæstum iántakendum en unt
að standa í skilum“.
Halldór Jónsson bankafjehirðir ritar,
eins og jeg hefl áður sagt, ágæta grein
í Andvara. Hann kemst meðal ann-
ars að þeirri niðurstöðu, að menn geti
ekki borgað lánin að fullu á svo stutt-
um tíma, 10 árum, og segir, að bank-
inn hafi oft orðið að veita skuldu-
nautum frest, til þess að þurfa ekki
að ganga að eignunum. Aðalefni
greinarinnar er að sýna fram á það,
hver þörf sje á lánsstofnun, sem láni til
lengri tíma. Og tíminn, sem hann
nefnir, er 52, 44, 38, 31 og 27 ár.
Og hann sýnir töflu yflr það, hve mik-
ið lántakandi þurfi að borga af hverju
hundraði í vexti og afborgun á hverju
ári, eftir því hvað lánið er veitt til
margra ára.
Til fróðleiks set jeg hjer þá töflu
<
<D
M
(D
(*3
Endinn varð sá, eins og allir þekkja,
að íarið var að lána til 15, 20, 25 og
30 ára.
Auðvitað var þetta bót frá því sem
verið hafði. Afborgunarfresturinn var
lengdur um helming og alt upp í 2/í
hluta. Og samt vantaði mikið á, að
hann væri nógu langur.
Nú er talað um 60 ár og alt upp í
90 ár. Þá tölu sá jeg fyrst í Lands-
hagsskýrslunum árið 1908 eftir skrif-
stofustjóra Indriða Einarsson.
Þessi 60 ár og 90 ár er álíka mikið
stökk eins og farið var þegar veðdeildin
komst á, og — jafn nauðsynlegt.
Jeg er því mjög þakklátur skrif-
stofustjóra Indriða Einarssyni fyrir
þessa athugun hans, og mjer finnst
hann byggja hana á mjög heilbrigð-
um grundvelli. Jeg vona, að athugun
hans verði tekin til greina, því að
allir vita, að hann er manna færastur
til þess að koma með tillögur í þessu
máli, og hefir mestan kunnugleik í þessu
efni allra íslendinga. Það sannfærist
maður fljótlega um, er maður á tal
við hann um þetta mál.
Hann vill einnig koma þeirri breyt-
Magnús Porsteinsson,
kaupm., Bankastræti 12, biður þess
getið, að ritvilla hafi verið í auglýsingu
sinni um Súkkulaði í síðasta blaði:
Honsum kosti 95 a. og vaninle-
súkhulaði 65 a.
ingu á, að lánsstofnanirnar (bankarnir)
láni út á góðar fasteignir ®/s og jafn-
vel 4/n hluta virðingarverðs, t. d. út á
steinhús.
Mönnum þykir þetta sjálfsagt stór
breyting hvort tvegga. En þegar vel
er að gætt, þá er breytingin ekki eins
mikil og hún sýnist i fljótu brágði,
því að það er líklega óhætt að full-
yrða að fáir eða engir af þeim, sem
t. d. byggja hús eða kaupa jarðir, eigi
sjálfir nema sem svarar 2/s eða jafn-
vel ekki nema Vs hluta verðsins.
Hina 8/5 eða *U hluta verðsins verða
þeir þvf að fá að láni á einhvern hátt.
Og ætli það fari ekki svo nú, eins og
sagt var um bankann 1898, að banka-
stjórnin verði að veita lántakendum
frest á frest ofan, og endinn verði sá,
að lánið standi alt að 60 árum.
En þótt svona kunni að fara um
ýms lán, þá er þetta fyrirkomulag
samt sem áður með ðllu óhafandi,
vegna þess að venjulega reyna menn
að standa í skilum íyrstu árin, reyta
sig inn að skyrtunni, og geta því ekki
gert neitt, er til framfara horfir. Við
skulum taka til dæmis bónda, sem
kaupir jörð með þeim lánskjörum, sem
nú eru. Hann verður .að verja hverj-
um eyri, sem honum áskotnast, í vexti
og afborganir, og ganga svo nærri sjer
þegar í byrjun, að hann getur hvorki
bætt jörðina nje aukið bústofn sinn,
og jörðin verður honnm því ekki að
hálfum notum. Gott ef hann þarf
ekki að farga einhverju af gripumsín-
um, til þess að geta staðið í skilum,
og sjá allir að hann getur ekki haldið
þvi áfram til lengdar svo að vel fari.
Mjer dettur í hug í samanburði við
þetta ýms lán, sem þingið hefir veitt