Reykjavík - 14.01.1911, Blaðsíða 2

10
REYKJAVÍK
Símskeyti.
Khöfn 10. Jan. 1911.
r>Bei'lingat(ðindi segja: ráðherr-
ann (íslenski) heimsótti ritstjórn
blaðsins (Berl. tíð.) til þess að gefa
upplýsingar um íslensk stjórnmál,
en bannaði (förböd) að opinbera
samtalið. Fáum tímum síðar
narraði (fralokkede) Dahl (kunn-
ur blaðamaður við Politiken) út
úr ráðherranum samtal það, sem
birt er í »Politiken«.
Khöfn 13. fan. 1911.
Ráðherrann hefir heimsótt rit-
stjórnir »Nalionaltíðinda«, »Riget«,
»Köbenhavn« og »Vort Land«.
Fullvissað um hollustu og þegnskap.
Skffrl frá sljórnmálastefnu sinni.
Vísað til skrifstofustjóra Krabbe,
sem sameiginlegs fréttamanns fgrir
dönsk blöð um íslenzk stjórnmál.
Beðið mjög fyrir, að ekki vœri
opinberað það, sem hann sagði.
Álitsskjal frá hafnarneíndinni
og
frurayarp ura hafnarbygging
í Reykjavík.
[Frh.]. ----
En þegar því takmarki er náb, þá
fyrst er unnið það verk, er mun hafa
hina mestu og happasælustu þýðingu,
eigi að eins fyrir Reykjavík, heldur
fyrir landið í heild sinni. Höfnin mun
efla innlenda verzlun, greiða fyrir stofn-
un iðnaðarfyrirtækja og verða undir-
staða undir mikilli framför í fiskiveiðum.
í verzlunarlegu tilliti mun hafnar-
bygging í Reykjavík hafa þá þýðingu,
að gera bæinn að miðstöð verzlunar
alls landsins miklu fremur en verið
hefir hingað til. Fraktir mundu verða
ódýrari, ferming og aíferming fljótari,
greiðari, áhættulaus, og væntanlega
kostnaðarminni; þar með væru fengin
undirstöðuskiiyrði fyrir því, að Reykja-
vík gæti birgt hina aðra kaupstaði
upp með útlendum vörum, er yrði til
þess að gera verzlunina innlenda.
Eins og nú stendur, er hafnleysið á
suðurhluta landsins beint því til fyrir-
stöðu, að stóriðnaður geti komizt á
fót eða námurekstur. Bæði er það,
að góð útskjpunarhöfn er nauðsynlegt
skiiyrði fyrir því, að þær atvinnugreinar
geti þrifizt, og svo er ómögulegt að
koma á land stórum og þungum hlut-
um, er þarf tii stórra vjela og verk-
smiðja, en þetta er, að sögn þeirra
manna, er fást við að koma slikum
fyrirtækjum á stofn, einn þröskuldur-
inn í veginum fyrir því, að það tak-
ist. Úr þessu hvorutveggja væri bætt
með góðri höfn í Reykjavík.
En vjer álítum þó, að góð höfn í
Reykjavik mundi hafa iangmesta þýð-
ingu fyrir efling fiskiveiðanna. Hver-
vetna þar sem fiskiveiðahafnir hafa
verið bygðar, hafa þær sýnt sig að
vera undirstaða mikilla framfara í
fiskiveiðunum, og þar með aukinnar
framleiðslu. Og hvergi mnn nauð-
synin vera meiri til slíkrar hafnar, og
hvergí mein líkindi til góðs árangurs
en hjer. Fiskiveiðarnar eru sem stendur
aðal-atvinnuvegur bæjarbúa, og eru
þær þó ekki nema lítið brot af þvi,
sem þær gætu og ættu að vera. Þær
má auka takmarkalaust., og framtið
bæjarins er að miklu leyti undir því
komin, að það verði gert. Ekkert má
því láta ógert, er stutt getur að eflingu
þess atvinnuvegar, og að því, að gera
þann atvinnuveg sem arðvænlegastan.
Og við hyggjum að það verði ekki
gert með öðru betur en góðri hafnar-
bryggju hjer. Eins og nú stendur, er
þessi atvinnuvegur hjer í voða vegna
hafnleysis. Stór óhöpp geta komið
fyrir hvenær sem er, og hafa nýlega
komið fyrir, allt vegna hafnleysis.
Vegna hafnleysisins er meira hik á
mönnum en ella mundi að leggja fram
fje til eflingar fiskiveiðunum. Og nú
er hafnarbyggingin hjer orðin bein
nauðsyn til þess að standast sam-
keppnina í fiskiveiðunum við erlendar
þjóðir. Hin nýja veiði-aðferð, og skip
þau, sem notuð eru við hana, út-
heimta miklu fremur en áður góða
höfn á hentugum stað, sem undirstöðu
þess, að veiðarnar verði arðvænlegar.
Við erum ekki í neinum vafa um það,
að bygging fullkominnar og öruggrar
hafnar í höfuðstað iandsins mundi
fremur en flest annað stuðla að því,
að fiskiveiðarnar verði innlendar og
arðmeiri en ella, og að miðin kringum
landið verði smátt og smátt auðsupp- *
spretta fyrir landsmenn eina, eins og
þau eiga að vera, en hætti að vera
fjeþúfur útlendinga. Einnig frá þessu
sjónarmiði skoðað er hafnarbyggingin
ekki síður iandsmál en bæjarmál.
Vjer væntum þess, að landsstjórn
og löggjafarvald líti einnig svo á, að
hjer sje jafnt um landsmál sem um
bæjarmál að ræða, og taki höndum
saman við bæjarstjórnina til þess að
fá fullkornna höfn byggða, þar sem
það mundi veiða bænum eða hafnar-
sjóði ofvaxið, að útvega og greiða
vexti og afborgun af þeim 1600 þús-
undum, sem til þess þarf. Alþingi
hefir jafnan tekið vel í að leggja fram
fje til bryggjubygginga, þar sem þess
hefir þótt þörf, t. d. á Akureyri, Blöndu-
ósi og Stykkishólmi. Vjer leggjum
því til, að alþingismenn bæjarins verði
beðnir að flytja á næsta alþingi frum-
varp um fjártillag til hafnarbyggingar-
ínnar og um höfnina, og leggjum vjer
hjer með uppkast að slíkum lögum
fyrir bæjarstjórnina.
í frumvarpi þessu er farið fram á,
að landsjóður leggi fram sem styrk
til hafnarbyggingarinnar sem svarar
helmingi af hinum áætlaða kostnaði,
eða 800 þúsund krónur, gegn jafnmiklu
framlagi úr hafnarsjóði. Bæjarstjórnin
ræður byggingunni og kemur henni í
íramkvæmd og bærinn eða hafnarsjóð-
ur verður eigandi hafnarinnar, greiðir
allan árlegan kostnað við hana, en
fær tekjurnar.
Þessar 800,000 krónur ætlast nefndin
til að greiddar verði á 8 árum með
100 þúsund krónum á ári, talið frá
þeim tíma, þegar byrjað verður að
byggja. Bæði er það, að styrkurinn
verður með þeim kjörum ijúfara veittur,
og svo teijum vjer það heppilegra fyrir
bæjarbúa, að hafnaibyggingin standi
yfir iangan tíma. Það má reyndar
vera, að verkið yrði nokkru dýrara með
því móti, en hins vegar er þeSs að
gæta, að ef vinna ætti verkið á mjög |
stuttum tíma, þá mundi það geta I
truflað aðra atvinnuvegi bæjarins. Hitt
verður þvi mikið affarasælla, að láta
vinna verkið sem mest á veturna,
þegar verkamenn og sjómenti eru at-
vínnulausir. Og fyrir bæjarstjórnina
æbti það að verða hin mesta hvöt til
að koma þessu máli í framkvæmd, að
þá er um ieið um næstu ár ráðib
fram úr því, sem síðustu árin hefir
b.igað bæjarbúa raeira en nokkuð ann-
að, af.vinnuleysið á vetrum. Megníð
af kostnaðinum við hafnarbygginguna
verður verkalaun, og það, sem meira
er um vert, er, að starfið má einnig
vinna á veturna.
Þá er í frumvarpinu ákvæði um, að
ráðherra íslands veitist heimild til fyrir
hönd landsjóðs, að taka að sjer ábyrgð
á láni því, er bæjarsjóður þarf að fá
til hafnarbyggingarinnar. Slík ábyrgð
landstjórnarinnar ev einkar mikilvæg,
því gera má ráð fyrir, að lánið þá
fáist með betri vaxta og afborgunar-
Kjörum. Hins vegar er sú ábyrgð
hættulaus fyrir landið, þar sem í lög-
unurn jafnframt er ákvæði um, að
bæjarsjóður eða bæjarfjelagið ábyrgist
láp hafnarinnar og greiði til bráða-
birgða það, sem vanta kann til að
tekjur hafnarinnar hrökkvi fyrir vaxta-
og afborgunar-greiðslu, ásamt viðhaids-
og stjórnar-kostnaði. Stjórnarráðið
hefir einnig yfir-umsjón með stjórn
hafnarinnar, staðfestir hafnargjalds-
skrárnar, og getur þá ákveðið skipa-
og vöru-gjaldið svo hátt, að nægi t.il
lúkningar vöxt.um og afborgunum og
viðhaids-kostnaði.
í sambandi við þetta er það ákveðið
í frumvarpinu, að höfnin skuli vera
eign út af fyrir sig með sjerstökum
tekjustofnum og hafnarsjóður algerlega
aðgreindur frá bæjarsjóðnum, að sjer-
stök áætlun skuii gerð fyrírfram fyrir
hvert ár um tekjur og gjöld hafnar-
sjóðsins, er samþykkt skuli af stjórnar-
ráðinu, og sarnþykki stjórnarráðsins
þurf! til þoss, að framkvæma sjerhverja
þá aðgerð og aukning á hafnarvirkj-
unum, sem hefir svo mikinn kost.nað í
för með sjer, að hinar árlegu tekjur
ekki nægja til að greiða hann, eins og
líka samþykki sjórnarráðsins þarf t.il
þess að afhenda eignir hafnarsjóðsins
og taka lán handa honum.
Ef nú er gengið út frá því, að lands-
sjóður leggi til helminginn af byggingar-
kostnaðinum og að höfnin kosti sem
næst eins og hafnarstjóri Gabríel Smith
hefir áætlað, eða 1600 þús. krónur, þá
áætlum vjer að hin árlegu útgjöjd
hafnarsjóðsins verði sem hjer segir :
Vextir og afborgun af 800,000 kr.
á 6°/o.............. kr. 48,000
Viðhald l°/o af stofn-
kostnaðinum, 1600 þ. — 16,000
Laun starfsmanna og
rekst.urskostnaður. . — 3,000
Samtals kr. 67.000
Hinar áriegu tekjur hafnarinnar
þurfa því að nema þeirri upphæð, og
tekjur þessar hugsum vjer oss fengnar
af gjaldstofnum þeim, sem vjer leggj-
um til að heimilaðar verði í hafnar-
lögunum, og það á þann hátt, er hjer
segir:
Lestagjald. Þetta gjald verður að
innheimtast af öilum skipum, sem
leggjast á höfninni, hvort heldur er
innan eða utan skjólgaiðanna. Vjer
hugsum oss gjaldið ekki hækkað að
neinum mun frá því sem nú er á-
kveðið í hafnarreglugjörðinni, en nð
eins bætt við sem gjaldskyidum skip-
um þeim, er fara milli hafna innan-
lands og utanbæjar innlendum fiski-
íeik/él. Reykjavíkur
«
KmÉissfÉr
Eftir C. Hauch.
Lcikið næstkoin. laugar*
og sunnuílag kl. H síöd.
í Iðnadarinaienaliiisiiiu.
Tckið á inóti iiöntunum
í atgrciðslu Isafoldar.
cJunéur í „cFram*,
verður næstk. laugardagskvöld kl. 8V2
stðdegis í Goodtemplarahúsinu.
Málshefjandi: Jón l’orláksson.
Umræðuefni: Útlent fjármagn.
skipum. Skipafeiðir hjer hafa aukist
mjög hin síðari árin, og eiga væntan-
lega fyrir sjer að vaxa enn meir, ef
höfn vevður byggð. Yfir.standandi ár
hafa þær verið meiri en nokkru sinni
áður. Skrár yfir ailar skipakomur hafa
ekki vei'ið færðar, heldur að eins skrá
yfir skip þau, er gjaldskyld hafa verið
eftir núgiidandi hafnarreglugerð. Sam-
kvæmt skipaskrá bæjarfógeta þett.a ár
hafa þessi skip verið um 400 að tölu,
rúm 230 útlend fiskiskip, að rúmmáli
samtals 21600 smálestir, og rúrn 160
flutningaskip (skemmtiskip ekki talin
með) með rúmmáli samtals um 71800
smálestir. Lestagjaldið af þessum
skipum eftir núgildandi taxta verður
um 10,000 kr. Verði lestargjaldið
einnig tekið af skipum, sem ganga
milli hafna innanlands og af utanbæjar-
fiskiskipum innlendum, mun mega gera
ráð fyrir 1000 kr. áriegum tekjuauka.
Ennfremur hugsum vjer oss, að fast
árlegt lestagjaid verði iagt á öll innan-
bæjar fiskiskip, er svo án sjerstaks
gjidds mættu leggjast innan skjólgarð-
anna. Fiskiskipafloti Reykjavíkur er
alls, að bátum fráskildum um 3700
smálestir. Væri lestagjaldið ákveðið
30 aurar af smálest hverri, yrði gjald
þetta um 1000 kr. á ári.
Af iestagjaldi mun því alls mega
væntaum 12000 kr. tekna á ári hverju.
Vörvgjald. Þetta verður að vera
aðal-tekjustofninn, enda sanngjarnt að
svo sje, því höfnin á að gera alla upp-
skipun og útskipun miklum rnun ó-
dýrari en hún er nú. Skattauki af
þessu gjaldi verður þá því að eins, að
uppskipun að því meðtöldu yrði dýrari
en hún er nú. Gjaldið verður að á-
kveða mismunandi fyrir hinar ýmsu
vöiutegundir með tilliti til þyngdar
þeirrar, rúmferðar,verðmætis, og erfið-
leika við uppskipun þeirra. Gjaldið
verður að sjáifsögðu að greiðast. af
öllum vörum, sem settar eru i land,
hvort heldur er utan eða innan skjól-
garðauna. Sömuleiðis af vörum, sem
umskipað er í önnur skip á höfninai,
nema þær samkvæmt farmskrá flutn-
ingsskipsins eigi að flytjast á aðrar
hafnir innanlands, enda sjeu vörurnar
fluttar í þau skip, sem flytja eiga þær
aleiðis tii ákvörðunarstaðarins. Eftir
því vörumagni, sem nú flytst til
Reykjavíkur, hugsum vjer oss gjaid-
skrána og tekjurnar af þessum gjald-
stofni eitthvað á þessa leið: (vöru-
magrnð tekið eftir verzlunarskýrslunum
1908, nema koiin árið 1910);
*