Reykjavík - 18.03.1911, Blaðsíða 3

REYKJAVlK
47
En þótt „ísafold“ segi, að konungur
hafl beðið Kristján Jónsson að taka
við ráðherra-embættinu „þvert ofan í
yfirlýstan vilja meiri hluta þjóðkjör-
inna þingmanna", þá vita allir, sem
kunnugir eru, að þetta eru staðlaus
ósannindi — ekkert annað en gamli
blekkinga-vaðallinn, sem hún er nú að
byrja á nýjan leik, sem undirbúningi
undir næstu kosningar.
En liklega þykjast flestir íslendingar
hafa fengið nóg af Því góðgæti, og
láta ekki hvað eftir annað kasta slíkri
ösku í augu sjer. Oddur.
• — -----
Xristján]énsson ráðherra.
Mánudaginn 13. þ. m., laust fyrir
nón, meðan stóð á umræðunum í
efri deild um innsetning Kristjáns Jóns-
sonar, háyfirdómara, í gæslustjórastöð-
una við landsbankann, 'barst honum
svohljóðandi símskeyti frá konungi.
y>Jeg opforder Dem til at over-
iage Stillingen som Islands Minister.
Maa ganske overlade, til Deres egen
Afgörelse, om De anser fornodent
at refse til Kabenhavn.
Frederik R.
(Þ. e. á íslenzku: „ Jeg skora á
yður að taka að yður ráðherrastöðuna
á íslandi. Verð að leggja það alger-
lega á yðar vald, hvort þjer álitið
nauðsynlegt, að koma til Kaupmanna-
hafnar).
Háyfirdómarinn svaraði skeytinu þeg-
ar um hæl á þá leið, að hann tæki
á móti útnefningu.
Útnefningarskjalið var því næstsamið
hjer í stjórnarráðinu, og símað kon-
ungi undirritað af Kristjáni Jónssyni.
Skrifaði konungur svo undir það í
Kaupmannahöfn, og að því búnu var
það símað hingað aftur. það kom
hingað 14. b- mv °& Þar með var
Birni Jónssyni veitt lausn úr ráðherra-
sætinu.
Miðvikudaginn 15. þ. tók Krist-
ján Jónsson ráðherrasætið á þinginu,
skýrði í báðum deildum frá útnefn-
ingu sinni og lýsti fyrirætlunum sínum.
Hann kvaðst vilja gera allt það, er
hann gæti til þess að koma á ró og
friði í landinu, svo að menn gætu haft
næði til að hugsa um innanlands fram-
farir. Stórmálin kvaðst hann vilja láta
hvíla sig 2—3 árin næstu. Fjárlögin
vildi hann gera sem bezt úr garði.
Vildi stuðla að því, að æskilegar breyt-
ingar á stjórnarskránni næðu fram að
ganga. Þingið kvaðst hann rjúfa, hvort
sem stjórnarskrárareyting yrði sam-
þykkt eða ekki. — Hann kvaðst telja
sig milli flokka, og sagðist því vonast
eftir góðri samvinnu við báða flokka.
/ neðri deild reis Skúli Thorodd-
sen upp, og kvaðst mótmæla þing-
rœðisbroti því, aem bœði konungur
og Kristján Jónsson helðu hjerframið.1
í efri deild las Lárus H. Bjarnason
upp svohljóðandi svar frá Heimastjórn-
armönnum við ávarpi hins nýja ráð-
herra:
v Á greinninni „Þingrœði“, sem prentuð
er hjer á öðrum stað í blaðinu má sjá, hvert
vit er í slíkum ummselum.
„ Fyrverandi stjórnarandstæðingum er
ánægja að sjá mannaskiftin, sem orð-
in eru í ráðherrasætinu, jafnvel þó að
þar muni því miður ekki vera orðin
skoðanaskifti um það málið, sem skilið
hefir flokkana hingað til, enda er af-
staða vor gagnvart hæstvirtum ráðherra
frjáls og óbundin að öðru leyti en því,
að vjer munum ekki bregða fæti fyrir
hann að ástæðulausu á þessu þingi".
Daginn áður en þetta gerðist, þ. e.
áður en þingið hafði fengið tilkynn-
ingu um, að Kristjan Jónsson væri
útnefndur ráðherra, lögðu þeir Skúli
Thoroddsen, Bjarni frá Vogi, Sigurður
Gunnarsson, Jón Þorkelsson, Jón á
Hvanná, Þorleifur á Hólum og Bene-
dikt Sveinsson fram i neðri deild svo-
hljóðandi þingályktunartillögu:
„Neðri deild alþingis ályktar, að lýsa
yfir vantrausti sínu á Kristjáni háyfir-
dómara Jónssyni sem ráðherra“.
Tillaga þessi er til umræðu og úr-
slita í dag.
Verði hún samþykkt, má telja víst,
að þing verði rofið þegar í stað.
Pingvíisur 1911.
22.
[Sbr. „Fjöregg þjóðarinnar, þingræðið“.
- „lsaf.“].
Fjöreggið þá fylkir braut,
fylti ísa gúla,
ældi siðan eggja-graut
ofan í svangan Skúla.
23.
[Þá er rætt var frv. um jafnan aðgang
kvenna og karla að öllum skólum, og jafn-
rétti kvenna við karlmenn til embætta, lót
þingmaður einn í ljósi, að varhugavert gæti
verið að veita konum rétt til dómara-emb-
ættis fyrri en þær væru 45 ára. — Þá kom
upp þessi vísa] :
Kvenfólkið vill komast að
með karlmönnum á háskólann ;
en eitt er verst, og það er nú það,
ef þjófurinn barnar dómarann.
24.
[Kveðið um Spörkunar-kvöldið]:
Húnverja var huglaus vörn,
heyktust þeir sem prjónar;
en allir spörkuðu’ auman Björn
Alþingisins Jónar.
Rangárbrúin.
Sennilegt þykir mjer, að fleiri en jeg
hafi orðið forviða, er þeir lásu grein
Þorsteins á Hrafntóftum í 10. tölubl.
ísaf. um B,angárbrúna — forviða á
gorgeirnum og ósannindunum, manna-
látunum og vanþekkingunni, eða hvað
það nú er, sem stýrthefir penna hans.
Jeg efast um að mælingin á foss-
inum sje rjett hjá Þorsteini, 24 faðmar,
og skrítin útreikningur er það, að
vatnsopin á brúnni yrðu 8 faðmar,
ef smátöpull kæmi í miðja á, sem
raunar væri þó liklega ekki hægt að
setja vegna vatns.
Það var vist mjög slæmt, að t>or-
steinn gat ekki verið með Eyjólfi í
Hvammi í vetur, er hann fór að skoða
fossinn, því að þá hefði Eyjólfur kann-
ske fundið fossinn undir ishroðanum,
sem á honum var þá, jafnhár berginu
báðu megin.
Krókurinn, sem ferðamenn þyrftu að
fara eftir þessum 11,000 kr. vegi, sem
að fossinum lægi, segir Þorsteinn að
muni vera 1 kílómetri, en hann er að
minnsta kosti 4 kílómetrar, og auk þess
þyrfti langan veg austan árinnar, þar
sem Þorsteinn telur að þurfi engann
eða lítinn.
Yegarstæðið að fossinum, frá alfara-
vegi, er mjög slæmt, því að það er
blaut forarmýri mest allt, og hvergi
ofaníburð að fá.
Þorsteinn er víst hættur að hugsa
um vega-viðhaldið, síðan honum datt
það í hug, að vilja fá veginn nær sjer.
Væri brúin sett á höfðann, er alfara-
vegurinn rjett að brúarstæðinu að vest-
anverðu, en að austan þyrfti vegar-
spotta sem svarar 1 kílómetra.
Jeg skal játa það, að það er mikið
lengri brú sem þyrfti á höfðann heldur
en á fossinn, en Þorsteinn hefir víst
aldrei skoðað brúarstæðið þar, úr því
að hann segir, að ekkert grjót sje þar
til, því að það vita þó allir, sem þar
hafa komið, að nóg grjót er að vestan
verðu við ána, líklega mikið meira en
þyrfti í brúarstöpla; og væri það ekki
nóg, myndi engum óvitlausum manni
(utan Þorsteini), detta í hug að sækja
grjót fram að fossi, þar sem nóg grjót>
og það mjög gott til hleðslu, er liggj-
andi laust á sandinum fyrir ofan Hellu-
vað, því að margfallt hægra er til að-
flutnings þaðan, en frá fossinum.
Það hefir víst veiið sandur, en ekki
sandberg, sem grófst undan jakanum
hjá honum Þorsteini, því að eins og
allir kunnugir vita, er sandbergið sem
er í botninum á Rangá mjög hart.
Það sýna bergstandarnir, sem eru í
vaðinu á Ægisíðu, sem eftir kunnugra
sögn hafa ekki agnarögn jetist sundur
í mannaminni.
Það er mjög leiðinlegt, þegar menn
eru látnir hlaupa með í blöðin jafn
vitlausar og villandi greinar, eins og
þessi Þorsteins grein er, til að spilla
fyrir góðu og þörfu fyrirræki. En bót-
in er sú í þessu máli, að allir kunn-
ugir vita, að það hefir aldrei verið
brúin, sem Þorsteinn heflr verið að
berjast fyrir, heldur vegurinn niður að
fossinum, því að það vita allir kunn-
ugir, að Þorsteini og öllum Bjóluhverf-
ingum í heild sinni stendur alveg á
sama hvar brúin er, bara ef þeir fá
veg niður að fossi.
Jeg vil að endingu ráða Þorsteini til
þess, að láta ekki oftar ota sér fram
til þess að rita um þau almenn mál,
sem ailir kunnugir vita, að hann getur
ekki litið rjettu auga.
S.
Óöld
virðist nú í fyllsta skilningi vera í
„pólitíkinni" á alþingi, svo flestum
blöskrar er til vita. Þessa daga, sem
jeg hefi verið staddur í nánd við þing-
húsið, og átt kost á að kynnast gangi
málanna, hefi jeg komizt að raun um,
að það, sem stendui* í bl. „Lögrjettu"
15. þ. m., um sögu viðburðanna við-
víkjandi ráðherraskiftunum, eða tilnefn-
ing hins nýja ráðh., er satt og hlut-
drægnislaust, og skýringin þar — og
eins í „Ingólfi“ í gær — á þingræðinu
og aðferð konungs, finnst mjer hin
eina skynsamlega. Hjer er að eins
um bráðabyrgðastjórn að ræða. Aftur
á móti er allt það, er „ísaf.“ 15. þ. m.
flytur að þessu lútandi, afar-soralitað,
ósatt og æsingafullt. Þetta sjá þeir
bezt, sem kost hafa átt á, að fylgja
gangi viðburðanna og athuga allt í
næði, utan við flokkana, eins og jeg.
Jeg get ekki betur sjeð, en að þeir,
sem vinna að því, að spilla starfi
þingsins með tilraunum til að halda
uppi ófriði þar, séu réttnefndir óróa-
menn, og flokkur sá, er fella vill nú-
verandi bráðabyrgðastjórn, ætti með
rjettu nafnið: óaldarflokknr.
Staddur í Rvík, 17. marz 1911.
Bóndi í sveit.
Bankamálið í efri deild.
Tillaga rannsóknarnefndarinnar i því
máli, sem birt var í síðasta blaði, var
til umræðu og úrslita í efri deild á
mánudaginn var.
Um málið urðu langar og all-harðar
umræður.
Báru þeir ráðherra (B. J.) og Sig.
Hjörleifsson allar þær sömu sakir á
gæzlustjóra, sem birtar höfðu verið í
nýlega útkominni „ísafold“, en allar
voru þær hraktar lið fyrir lið af þeim
Kr. Jónssyni, Eiríki Briem og L. H.
Bjarnason o. fl.
Að lokum var svo tillagan borin
undir atkvæði, og var
1. liður (um innsetningu Kr. J. í
gæzlustjórastarfið) samþykktur með
9 atkv. gegn 3, að viðhöfðu nafna-
kalli.
Á móti voru þeir Kr. Daníelsson,
Ari Jónsson og Sig. Hjörleifsson.
2. liður (um launagreiðsluna) var
samþ. með 8 atkv. gegn 3. (Kr.
Jónsson greiddi ekki atkvæði).
3. liður (um málskostnaðinn) var
felldur með 5. atkv. gegn 5. (Kr.
Jónsson og Sig. Stefánsson greiddu
ekki atkv., en Gunnar Ólafsson og
Jós9f Björnsson bættust við þá, er á
•móti aðaltiil. höfðu verið, þótti of
snemmt, að kveða upp úrskurð um það).
25 ára ieikafali Árna Eiríkssonar.
Á morgun, sunnudaginn 19. þ. m. verður
i Iðnarmannahúsinu sýndur sjónleikurinn
„ímyndunarveikin“ eftir Moliére. Aðai hlut-
verkið, Argar hinn imyndunarveika, leikur
herra A';ni Eiríksson. Er þetta 25. veturinn
frá því Árni steig fyrst á leiksvið, en það
varí KonungBÍns valdsmanni (Ijek Cornelius),
sem leikið var i Glasgow árið 1886. Hið
sama ár gjörðist Árni Eiríksson bindindis-
maður og hefir verið það siðan. Er það
eflaust eins dœmi um leikara að geta sama
árið haldið 25. ára aimœli sitt sem leikari
og bindindismaður.
Ekki þarf að efast um að húsfyllir verði
í Iðnó þetta kvöld, en ráðlegra er þeim sem
þangað ætla sjer, að biðja sem fyrst. um að-
göngumiða, því leikurinn verður eigi oftar
sýndur að sinni, og óhætt mun að treysta
því, að Reykvikingar kunni svo vel að meta
góðan leik, að þeir láti það ekki undir höf-
uð leggjast að sýna þessum leikara þá vel-
vild, sem hann á skilið.
Árni Eiríksson væri þess verður, að getið
væri nánar en hjer er rúm- fyrir, þeirra
miklu kosta, sem hann hefir til brunns að
bera sem leikari og þeirrar elju og þess á-
huga, sem hann jafnan hefir sýnt. Mun
nægja að minna hjer á nokkur hlutverk, sem
hann hefir leikið, til þess, að allir, sem til
þekkja og á hann hafa horft, geti rifjað upp
fyrir sjer þær gleðistundir, sem hann hetir
veitt þeim.
Jeg nefni þessi hlutverk ekki í neinní
röð, heldur aðeins eftir því sem mjer detta
þau í hug, en af kurteisi við kvenþjóðina
tel jeg þau hlutverk fyrst, sem Á. E. hefur
leikið fyiir betri helming mannkynsins. 8kal
þá fyrat telja Grasaguddu og Kárastaða-
Jóku, Ingunni í Lág, Frænku Charles. Af
öðrum hlutverkum: Barding, Gvendursnemm-
bæri, Link, Dick Phenyl, Samuel Tapple-
bot, Jeppe á Bjargi, Moriarty, Svengali,
Schwatze, Krogstad, Coupeau, Palle Blok
Oli í Apanum, Skrifta-Hans, zvslákur prent-
ari og Argan. öll hafa þessi hlutverk verið
leikin hveit öðru betur, og ekki get jeg
gert upp í milli þeirra flestra, en skrítinn
karl var Áslákur prentari hjá Árna ogbara
blátt áfram listavel leikinn. Þá er hann
heldur ekki óskemmtilegur hann Argan, og
eitt einkennir meðferíina á öllum þessum
hlutverkum: stök vandvirkni, ímyndunarafl
og glöggur skilningur á hlutverkinu.
Eg þykist ekki þurfa að ámálga við bæj-
arbúa uð taka vel á móti Árna í þetta eina
sinn, sem þeir fá að sjá hann á leiksviði í
vetur; hann ætti það að minnsta kosti skilið.
Listavinur.