Reykjavík - 24.06.1911, Qupperneq 3

REYKJAVÍK
103
UDdan Alþingishúsinu. Á svöl-
um Alþingishússins hjelt Jón
Jónsson sagnfræðingur þessu
næst minningarræðu þá um Jón
Sigurðsson, sem prentuð er hjer
í blaðinu. Talaði hann svo hátt
og skýrt, að allir heyrðu vel til
hans. Að ræðunni lokinni Ijek
lúðrasveitin „Ó, guð vors lands".
Því næst kom söngflokkur undir
stjórn Sigf. Einarssonar fram
á svaiirnar sunnan á „ Hótel
Reykjavík", og söng þar kvæði
íyrir minni Jóns Sigurðssonar
eftir Þorstein Erlingsson, með
nýju lagi eftir Árna Thorsteins-
son. Vorkvæði Hannesar Haf-
stein með nýju lagi eftir Jón
Laxdal, og fleiri eldri söngva.
Minningarsamkoma Bókmennta-
fjelagsins.
Hún hófst ki. 4 síðdegis í
hátíðasal menntaskólans. For,-
seti Bókmenntafjelagsins, pró-
fessor B. M. Olsen háskólarektor,
flutti minningari'æðuna, og tal-
aði aðallega um hina miklu
starfsemi Jóns Sigurðssonar fyrir
Bókmenntafjelagið. Er sú ræða
prentuð í Skirni. Þá ræddi
og forseti nokkuð um samein-
ing deilda Bókmenntafjelagsins,
sem nú er að komast á, og
Ijet útbýta meðal fjelagsmanna
prentuðu frumvarpi Hafnar-
deildarinnar um sameininguna,
ásamt bráöabirgðaákvörðunum
og brjefi frá laganefnd Hafn-
ardeildarinnar. Einnig var út-
býtt nefndaráliti laganefndar
Reykjavíkurdeildarinnar um
frumvarpið, og leggur hún til,
að frumvarpið sje samþykkt
með óverulegum breytingum.
Eftir frumvarpinu verður fje-
lagið hjer eftir eitt og óskift,
með heimili í Reykjavík. Öllum
meðlimum fjelagsins er i frum-
varpinu tryggður kosningar-
rjettur. Þeir eiga að kjósa
skriflega, hvar í heiminum sem
þeir eiga heiina. Forseti er
kosinn til tveggja ára í senn,
en við hlið honum eru 6 full-
trúar, kosnir til 6 ára, og fara
þeir frá 2 og 2 í senn annað-
hvert ár. Á samkomu þessari
var og útbýtt meðal meðiim-
anna tveim mjög merkum minn-
ingarritum. Var annað Brjef
Jóns Sigurðssonar, i. hefti, 39
arka bók, með myndum af Jóni
Sigurðssyni, konu hans, frú
Ingibjörgu Einarsdóttur, og bú-
stað þeirra hjóna í Kaupmanna-
höfn. Hitt var tvöfait hefti af
Skírni, sem allt er helgað
minningunni um Jón Sigurðs-
son, og er það einnig með
myndum. í því eru Minning-
arljóðin eftir Hannes Hafstein,
sem prentuð verða í næsta blaði,
og orkt voru fyrir minningar-
hátíðina á Rafnseyri; þá rit-
gerð eftir Þorl. H. Bjarnason
kennara (Frá uppvexti Jóns Sig-
urðssonar og fyrstu afskiftum
hans af landsmálum); þá æfi-
söguágrip síra Sigurðar sál.
Jónssonar, föður Jóns, eftir síra
Odd sál. á Rafnseyri; þá rit-
gerð um vísindastörf Jóns Sig-
urðssonar eftir prófessor Finn
Jónsson; þá ritgerð um Jón
[Framh. á 4 bls.]
Afhjúpun andlitsmyndar
Jóns Sigurðssonar í hátiðasal Mentaskólans.
Þú salur! þar nú sitjum vjer,
þin saga’ er frá þeim degi ger,
í þjer er vigðist þing;
þvi fyrr en skóla lið þú leist,
þú leist hjer þing vort endurreist;
þess hetju að sjá þjer hefur veist,
sem hóf hjer vopnin sling.
Hjer stóð hann, hetjan trækn og frið,
svo frjáls, á undan sinni tið,
hann benti’ á nýja braut,
og geisli skein aí ársól inn
á enni bjart og rjóða kinn,
er brýndi’ hann hugmóð bræðra’ og sinn,
að bila hvergi’ í þraut.
Þú skóla salur, salur þings,
með sætum þjóðfulltrúa-hrings
á undanfarnri öld!
hjer þings var skóli’ i þínum rann,
og þjóðmæringur kenna vann,
vor þingmeistari — heiðrum hann
vort hinsta fram á kvöld.
Og þvi er myndin snillings sett,
vor salur, á þinn vegginn rjett:
hún mitt sje meðal vor!
en andinn þess hins itra manns
hjer yfir svífi hörnum lands,
i skóla stöð, á staðnum hans,
sem steig hjer frægðar spor!
Sigr. Th.
Iðnsýning'in opnuð.
I. Ræða Kl. Jónssonar landritara.
Það er langt síðan, að menn fundu það og skildu,
að opinber sýning á munum, handvinnu og yflr höfuð
öllum hlutum hefði afarmikla þýðingu, því að það er svo
auðskilið, að smiðurinn t. a. m. vandar til hlutarins, eins
og hann best getur, þegar sýna á hann opinberlega, og
bera hann saman við samskonar grip, er annar hefur smíð-
að; það hlýtur svo að fara, að kapp og metnaður komi
þá upp lijá hverjum einstökum manni, sem sýnir handa-
vinnu sína, að kapp og metnaður komi upp hjá hverjum
iðnflokki út af fyrir sig, og ef um allsherjar þjóðarsýningu
er að ræða, að það rísi upp kapp og metnaður milli þjóð-
anna um að vanda alt sem best, og geta sjer hinn besta
orðstír. Tilgangurinn með sýningum er því að efla kapp
og metnað manna á milli og þjóða á milli. Það liggur
því í augum uppi, hve afarmikla þýðingu sýningar geta
haft. Það er svo sjálfgefið, að sá, sem hlotið hefur verð-
laun fyrir vöru sína eða handavinnu á auðveldara með að
selja hana en aðrir, og því hægra á hann með það, því
almennari, fjölbreyttari og því fjölsóttari sem sýningin er.
Sýningar hafa því eigi einungis þann mikla kost í för með
sjer, að hvetja og eggja einstaklinginn og heilar stjeltar
til að vanda verk sin sem best, og ná þeirri fullkomnun
sem aðrir hafa sýnt, að þau geta fengið, heldur verða
þær einnig lyftistöng fyrir viðskiftum og verslun, þær ýta
því undir framfarir, þær niiða hreint og beint til þess að
efla alt viðskiftalíf manna á nieðal, en, þvi meira seni það
er, þvi meira vex velmegun þjóðanna, og henni fylgir aft-
ur andlegur þroski og þjóðarinenning.
Af þessum ástæðum, sem lijer eru aðeins alment og
stuttlega fram settar, er það Ijóst að sýningar eru eigi að
eins rjettmætar,heldurlíka nauðsynlegar ogþvíeru sýningar
nú orðnar mjög almennar með útlendum þjóðum og eru þær
margvíslegs eðlis; þær geta verið í mjög smáum stýl, og
alveg sjerstaks eðlis, svo sem gripasýningar, og hafa þær
verið nokkuð tíðar einnig á voru landi, og sjálfsagt haft
talsverða þýðingu; þvi vissulega hafa þær sumar hverjar
verið fremur uppörfandi, og aðrar hafa hlotið að kenna
og sýna, hve skaint vjer erum komnir í samanburði við
aðrar þjóðir, og sá lærdómur er líka eða œtti að minsta
kosti að vera oss hollur. Enn eru svo kallaðar iðnsijn-
ingar, og eiga þær sjerstaklega að sýna, hve langt menn
eru komnir í hagleik og hverskonar handavinnu, og loks
eru heimssýningar, á þeim er sýnt alt milli himins og
jarðar, sem andi mannsins hefur upphugsað, og hendurnar
framkvæmt. Slik sýning hefur eðlilega aldrei verið hjá
oss, og það verður sjálfsagt mjög langt að biða þess, að
hún komist á; hve lengi þess mun vera að bíða, er eigi
unt að segja; spádómar koniast hjer engir að, það geta
liðið aldir áður en það verði, en nógu stórt er landið til
þess, og nóg auðæfi á það til þess, að það er hugsanlegt
að svo mætti fara, að slík sýning kæmist á.
Þessi iðnsýning, sem hjer verður opnuð í dag, er
samt ekki hin fyrsta, sem haldin er hjer á landi, en hún
er eins og vera ber sú langstærsta, sem haldin hefur verið.
Smásýningar hafa verið haldnar úti um landið, og hafa
án efa haft nokkra þýðingu í þvi hjeraði, sem þær voru
haldnar í, og hjer í Reykjavík hefur aðeins ein slík sýn-
ing áður verið haldin, nú fyrir 28 árum, sumarið 1883.
Sú sýning var i injög smáum stýl, haldin í tveimur stof-
um í barnaskólahúsinu, nú pósthúsinu; ekki var áhugi
blaðanna meiri þá en svo, að í öðru þeirra blaða, sem
þá komu út í Reykjavik, var þess getið í 3—4 línum, að
sýning hefði verið opnuð þá fyrir hálfum mánuði, en í
hinu blaðinu var hennar alls ekki getið; að öðru leyti var
þessi sýning nafnfræg fyrir það, að nálega allir sýnendur
fengu viðurkenningu, þeir sem ekki fengu silfur eða bronse-
medalíu, fengu viðurkenningarskrá.
Eftir því, sem mjer taldist til áðan, að væri, eða
ætti að vera markmið sýninga, þá er það ljóst, að því
takmarki verður ekki náð, ef dómurinn um sýningarmun-
ina er ekki einungis alveg rjettlátur, heldur líka óhlut-
drægur og framkvæmdur af þeim dómendum, sem hafa
vit á að dæma rjett og vilja til að dæma rjett. Sje þetta
ekki svo, sje verðlaunum kastað út, svona af handahófi,
þá er svo langt frá að nokkuð gagn verði af sýningum,
að þær þvert á rnóti eru skaðlegar, þær svíkja framleið-
andann, telja honum trú um, að hann hafi leyst fullkomn-
ara verk af hendi, en hann hefur í raun og veru, og þær
svíkja viðskiftamenn, setja þann stimpil, það merki á hlut-
inn, að hann sje fyrsta flokks, þótt hann sje það ekki,
þær gefa honum þá þýðingu og það gildi, sem hann hef-
ur ekki. Þetta vildi jeg óska að ekki kæmi fyrir í þetta
sinn, að dómendur hefðu það hugfast, að því að eins lief-
ur sýningin sína þýðingu, að dómurinn sje strangur en
rjettlátur; til þess eru víti að varast þau.
Þessi sýning er iðnsýning. Það var vafalaust mjög
heppilega ráðið, að takmarka sýninguna svo; frá fornu fari
hafa fslendingar verið hagleiksmenn, og sá hagleikur hefur
aldrei dáið út, og er nú eins og alt annað á framfaraskeiði.
Listfengi og hegurð, sjerstaklega á hverskonar smiði,
sauma og vefnað hefur verið eitt af einkennum íslend-
inga\ alt fram á þennan dag; við þurfum ekki annað en
ganga upp í fornmenjasafnið til þess að sannfæra okkur
um þetta, og sjerstaklega um það, að íslenskar konur hafa
kunnað að fara með nál á undanförnum öldum; hinn
listhagasti maður heimsins á síðustu öldum var og ís-
lenskur að faðerni, og listfengi sína hefur hann fengið í
arf frá föður sinuin og föðurfrændum. Það má telja alveg
vist. Á þessari sýningu eru nú saman komnir margir snildar-
fallegir gripir og jeg þykist ekki tala of mikið, þó jeg
segi það, að það sjeu, eftir mínu viti, öll líkindi til, að
sýningin í heild sinni verði stofnendum hennar og um leið
landinu til sóma og gagns, og að hjer sjeu margir þeir
gripir sýndir, sem mundu fullkomlega sóma sjer á hverri
sýningu sem er, og vekja þar bæði eftirtekt og aðdáun,
jeg gæti nefnt slíka gripi, ef það ætti við að gera það i
þessari tölu.
Sýningar benda ljóslega á það, á hverju menningar-
stigi sú þjóð er, sem þær halda. Þessi sýning verður líka
skoðuð svo í augum útlendinga, að hún sje spegill og
ímynd þess, er vjer getum; það hefði því verið mjög æski-
legt að listfróðir menn úr öðrum löndum hefðu komið
hingað, menn, sem bæði hefðu haft vit á og vilja til að
dæma um oss eins og rjett er. Það hefði getað vakið
eftirtekt þjóðanna á oss til góðs; viðskiftalíf vort við ná-
grannaþjóðir vorar, hefur hin siðari árin eigi verið eins
æskilegt og vera skyldi; álit þeirra á oss hefur farið
heldur minkandi; það hefði því verið mjög æskilegt, ef
vjer hefðum getað notað þessa minningarhátíð, þessa sýningu
sjerstaklega, til þess að hefja álit íslands í þeirra augum.
Jeg skýt því til nefndarinnar, það er eigi of seint enn,
hvort það gæti eigi komist í verk, að óhlutdrægir dómar
um sýninguna kæmust í útlend blöð, því jeg er sannfærð-
ur um, að það gæti orðið oss til verulegs gagns.
Það er varla nokkurt það málefni til, sem snertir
frelsi og framfarir landsins, sem Jón Sigurðsson hefui
ekki borið fram og hvatt landa sína til að halda fram, og