Reykjavík - 12.08.1911, Blaðsíða 1

1R e$ k \ a\> t k.
Langardag 13. Agúst 1911
XII., 34
Verðskrá
h.|f. Sápuhússins og Sápubúðarinnar í Reykjavík.
Til þvotta.
Agæt grænsápa
— brúnsápa
— Kristalsápa
— Maseillesápa
— Salmiaksápa
— Stangasápa
Prima Do.
Ekta Lessive lútarduft
Kem. Sápuspænir
Príma Blegsodi 8—10—11—17
Gallsápa á mislit föt
Blámi í dósum
3 pd. sóda fínn og grófur
pd. 0,16
— 0,18
— 0,22
— 0,25
— 0,30
— 0,20
— 0,30
— 0,20
— 0,35
au. pd.
st. 0,18
0,08
0,15
Handsápur frá 5 aurum upp í 1 kr.
Á tennurnar.
Sana tannpasta
Kosmodont
Tannduft frá
Tannburstar frá
0,30
0,50
0,15
0,12
í hárið.
Franskt brennivín glasið 0,28
Brillantine glasið frá 0,25
Eau de Quiníne við háriosi i stórum
glösum 0,50—0,60—1,00. — Champoo-
ing duft (með eggjum) 0,10—0,25.
Góðar hárgreiður á 0,25—0,35—0,50
-0,75—1,00.
Ilmvötn.
í glösum frá 0,10
Ekta pröfuflöskur 0,45
Eftir máli 10 gr. 0,10
Skóáburðnr.
Juno Creme, svart 0,10
Standard í dósum 0,25
Filscream Boxcalf 0,20
Skócreame í túpum á svarta, brúna
og gula skó 0,15—0,25.
Brúnn áburður í dósum 0,20
Allskonar burstar og sápa, Gólfklút-
ar, Svampar, Hárnælur, Kambar, mjög
mikið úrval og gott verð.
h/f Sápuhúsið, Austurstræti 17. Sápubúðin, Laugaveg 40.
Talsimi 155. Talsími 131.
XXI., 34 |
ÍJréfkafli frá merkisbónda
og Hvar.
[Framh. frá síðasta blaði].
Þá segið þér mér, að ykkur bænd-
unum sumum flnnist sem framkoma
okkar sumra þingmanna sé sú, að vér
metum ekki starf ykkar ogýmislegt,sem
að landbúnaði lýtur, svo sem vera ber.
Geflð þér i skyn, að þetta eigi meðfram
að vera sneið til mín, og skjótið því
til mín að athuga, hvort mér beri sú
sneið.
Vel skil ég það, að yður mun virð-
ast, ég eigi sneiðina; því að ég hefl
ekki svo sjaldan heyrt þessu að mér
foeint, að ég meti eigi landbúnaðinn
sem vera bæri. — En ég verð alger-
lega að neita því, að ég eigi þá sneið.
Og ég hygg, að yður og öðrum ýrði
skotaskuld úr því að sýna fram á rök
fyrir því. Þegar ég hefi beðið ein-
hverja, sem þetta segja, um röksemdir
sínar, þá hafa þeir ekki getað sýnt
fram á neina atkvæðagreiðslu mína á
þingi, er í þessa átt benti; eina rök-
semdin hefir jafnan verið sú, að ég
hafi gert lítið úr landbúnaðinum á
þingi, og hafa þá bent á ræðu eftir
mig, sem „Ægir“ prentaði upp eftir
þingtíðindunum. En er þar gert lítið
úr landbúnaðinum í sjálfu sór ? Síður
en svo; en hitt sagði ég þar, sem satt
er og engum getur dulist, sem vill
gefa því gaum, að landbúnaöurinn er
eklci lengur aðal-atvinnuvegur þessa
lands, þótt hann hafi eitt sinn verið
það. Sá atvinnuvegur hlýtur ómót-
mælanlega að teljast aða?-atvinnuvegur
hvers lands, sem framleiðir langmest
af afurðum landsins. Landshags-
skýrslur vorar sýna það, svo að ekki
verður véfengt, að afurðir landbúnað-
arins eru ekki nema brot af afurðum
þessa lands. Það er sjávarútvegurinn,
sem framleiðir langmestar afurðir.
Þetta er bert, ef vér lítum á verzl-
unarskýrslurnar; vér flytjum út marg-
falt meira af afurðum sjávarútvegs
heldur en af afurðum landbúnaðar.
Afurðir sjávarins eru megin-útflutn-
ingsvörur landsins; afurðir landbún-
aðarins aftur tiltölulega lítill hluti þar
á móts við.
Ef vér lítum á tekjur landssjóðs,
verður það sama ofan á. Af land-
búnaðar-atvinnuveginum eru tekjur
landssjóðs svo litlar, að þær nema
ekki því, sem árlega er greitt ur
landssjóði þessum atvinnuvegi til stuð-
nings. Því síður að hann gjaldi einn
eyi'i til allra annara útgjalda lands-
sjóðs, stjórnarkostnaðar, kirkjumála,
iæknamála o. s. frv. Það er sjávar-
útvegurinn, ásamt öðrum atvinnuveg-
um, sem greiðir öll þau gjöld, og auk
þess það af styrknum til landbúnaðar,
sem gjöldin af þeim atvinnuvegi hrökkva
ekki til sjálf.
Með öðrum orðum, þegar öllu er á
botninn hvolft, þá er landbúnaðar-
atvinnuvegurinn i landinu (í heild
sinni skoðaður) rekinn með landssjöðs-
styrk.
Þessu hefir enginn enn orðið til að
hrinda með rökum. Enda mun það
eigi auðið.
Þetta er Jdutfallið milli þessara
tveggja atvinnuvega. Það ,er engin
niðrun á landbúnaðinum, að segja það
eitt um hann, sem er ómótmælanlegur
sannleiki. Landbúnaðinum er hvorki
gagn gert né virðing sýnd með því,
að loka augunum og stinga höfðinu
niður í sandinn eins og strútsfuglinn,
þ.egar hann ætlar að fela sig.
Ég held það sé hollast í þessu sem
öðru að horfast í augu við sannleik-
ann, hvort sem hann er Jjúfur eða
leiður.
Þá segið þér, að sumir þingmenn
haldi því fram, að vísindi og listir eigi
að ganga fyrir framleiðslu til fæðis
og klæða. Hvaða þingmann haflð þér
heyrt segja þetta? Ég hefi aldrei heyrt
neinn segja það, og meðan ég heyri
það ekki eða sé tilvitnun í slík orð L
þingtíðindunum, er mér nær að ætla,
að enginn þingmaður hafi svo talað —
ekki einu sinni þir.gsins mesti skýja-
glópur, sem mest gjammar um vís-
indi og listir, en hefir aldrei sýnt, að
hann hafi vit á vísindum, og hefir
margsýnt, að hann hefir ekki vit á
listum.
Hins vegar eru vísindin ekki einskis
verð fyrir því. Þér takið ekki hand-
tak í yðar búnaði, sem ckki sé árangur
vísindanna. Páll og reka, orf og ijár,
pappír og penni — alt er það árangur
vísinda. Eða vilduð þér vera án eld-
spýtna ? Þær eru árangur vísindanna.
Eða vilduð þér þurfa að spinna, vefa
og sauma alt í höndunum, í stað þess
að vélarnar vinna alt þetta betur og
ódýrara fyrir yður? Eða mundi nokk-
ur húsfreyja nú vilja vera án sauma-
vélar og verða að sauma alt í hönd-
unum? En allar vélar eru árangur
vísindanna. Það sem menn nú kunna
betur en áður að grasrækt, hagnýting
áburðar, að skynsamlegum kynbótum
— alt er það vísindunum að þakka.
Frystivélar, kælirúm, gufuskipaferðir
— alt er þetta vísindunum að þakka.
Vilduð þér vera án þess ?
Fyrst þegar farið var að flytja smjör-
líki hingað til lands, risu bændur upp
og báðu um að hefta þennan ófögnuð
með verndartollum, svo að það spilti
ekki smjörsöiu bænda til sjávarmanna.
Þessu fylgdu flestir bændur á þingi, og
málið virtist ætla að ganga fram mót-
mælalaust.
Eg sat, þá í e. d. alþingis, og sýndi
þá sem oftar lítilsvirðing mína og
vanþekkingu á landbúnaðinum með
því, að rísa upp og andmæla þessu.
Og ég gerði það svo rækilega, vann
svo ótrauðlega móti þessu, að þjóðin
má kenna mér (eða þakka — hvort
sem henni sýnist nú réttara), að frum-
varpið féll. Ég drap það — steindrap
það svo, að það hefir aldrei náð fram-
gangi síðan — og hver mundi nú vilja
bera það fram ?
Af hverju óttuðust bændur þá smjör-
Ukið ? Af því að þeir kunnu alment
ekki að verka smjör. ísl. smjör var
þá yfirleitt, svo illa til reitt, að það
var ekki boðlegur varningur neinum,
sem kost áttu á öðru betra. Þetta
stafaði bæði af vanþekkingu og þá
tíðkanlegum skorti á þrifnaði og hrein-
læti — af íslenzkum sóðaskap, sagði
ég þá, og fékk marga hnútu fyrir.
Ég benti þá á það, að smjörlíkið
væri oss meðal annars nauðsynlegur
keppinautur til að knýja oss til að
læra sjálfir smjörgerð eftir kröfum nú-
tímans, og þá mundi smjör vort verða
útflutningsvara og liœkka í verði.
Alt þetta hefir reynslan staðfest.
Þér talið um vanþekking okkar þing-
mannanna, sem nú sóum kaupstaðar-
búar, á landbúnaði. Ég skal að eins
minna á það, að sumir þessir þing-
menn hafa verið bændur • í sveit og
búið vel. Getið þér nefnt mér marga
bændur, sem hafa búið betur en séra
Eiríkur Briem? Hann er nú þing-
maður og kaupstaðarbúi. Jón Jakobs-
son var nokkur ár þingmaður og kaup-
staðarbúi. Þekkið þér aðra, sem hafa
búið betur og grætt betur fé á bún-
aði, en hann gerði meðan hann var
bóndi á Víðimýri?
Ég get auðvitað ekki sagt Um mig,
að óg hafi fengist neitt, sem heitir,
við landbúnað. En auk þess að hafa
unnið ofurlítið að nálega öllum algeng-
um verkum í sveit hér, hefi ég á yngri
árum einnig unnið flesta algenga bænda-
vinnu í Ameríku, einnig að gripahirð-
ing. Og maður þarf ekki nauðsynlega
að hafa rekið búnað sjálíur til þess
að fá jafnvel glögga þekking á búnaði
og búnaðarháttum, ef manni hefir
verið hugðnæmt að veita honum eftir-
tekt og hefir farið meira og minna
um allar sýslur þessa lands og einnig
séð búskaparlag manna í öðrum - lönd-
um. Ég gæti jafnvel hugsað mér, að
maður, sem það hefði gert, gæti
að einhverju leyti verið víðsýnni
en góður bóndi í sveit, sem aldrei hefir
svo að segja skygnst út fyrir hrepp
sinn eða hérað.
Loks segið þér: „En þeir menn,
sem í alvöru halda fram, að fyrst beri
að byrja á vísindum og listuin, haf-
skipabryggjum, vélum og járnbrautum,
ættu ekki að vera löggjafar hjá fé-
lítilli þjóð“.
Her finst mér nú að þér blandið
skyldu og óskyldu saman. Hvað eiga
„listir* náskylt við hafnargerðir, vélar
og járnbrautir ? Ég býst við að þér
skoðið vísindi og listir sem aðra óþarfa-
vöru, glingur og hégóma, líkt og brenni-
vín, brjóstsykur, barnaleikföng og
þvíuml. En þó að ég telji auðvelt að
hrinda þeirri skoðun með rökum, þá
skal ég nú ekki um það fást hér.
En „hafnargerðir, vélar og járn-
brautir" virðist þér skoða í sama
númeri — eins og óþarfa glingur.
Hafnargerð í Reykjavík álítið þér verri
en glingur: stór-skaðlega.
Ég tek hér upp kafla úr bréfi yðar,
sem ég feldi úr um daginn:
„Fjárveitingin til hafnargerðar
í Reykjavík er að maklegleikum
afar-óvinsæl, því að það þarf
úrvals-heimskingja til að trúa því,
að það sé lyftistöng fyrir þjóðina.
Þvert á móti gerir það þjóðinni
utan Rvíkur ógagn á tvennan hátt:
eykur henni kostnað og dregur
fólk úr sveitunum til Reykjavíkur“.
Ég fæ nú ekki séð, að þetta sé á
neinum rökum bygt hjá yður. Yiljið
þér reikna út, hvað árlega er lagt úr
landssjóði til landbúnaðar, og hve
mikið Reykjavík borgar af því árlega,
og þá munuð þér fljótt sjá, að Reykja-
vík er veitandi en ekki þiggjandi af
landssjóði. Venjulega ver hvert þing
ærnu fé til allra kjördæma á landinu,
nema til Reykjavíkur. Það er örsjaldan
að hún beiðist neins, og enn sjaldnara
að hún fái neitt úr landssjóði.
Og hvað er svo þetta sem þingið
hefir veitt? Einar 400,000 krónur, til
fyrirtækis, sem kostar yfir 1,600,000 kr.
Þ. e. einn fjórði partur kostnaðarins.
Og hver fær svo arðinn af fyrir-
tækinu? Auðvitað Reykjavík nokkurn,
en óefað landið, þjóðin, utan Eeykja-
víkur, miklu meira.
Nú er ekki auðið að hafa fasta far-
daga fyrir skip héðan, nema með þvi
að ætla þeim svo og svo marga legu-
daga hér, og hrekkur þó einatt ekki
til. Það getur tekið vikur að ferma
og afferma skip hér.
En sé hér svo örugg höfn, að skip
geti affermt hér og fermt á 2 dög-
um, haldið þér þá ekki að skipa-