Reykjavík - 12.08.1911, Blaðsíða 2

134
REYKJAVIK
leigan lækki við það og þar með farm-
gjaldið (fragt) ? Og mundi það ekki
koma niður á vörunum ? Og hverjir
kaupa þær vörur, er til Reykjavíkur
flytjast ? Minstan partinn Reykvík-
ingar, því að Rvík er þegar birgða-
staður mikils og viðlends umhverfis,
en yrði með góðri höfn birgðastaður
meiri hluta landsins.
Og haldið þér ekki að meira verð
fáist t. d. fyrir smjör og nýtt kjöt, ef
eimskip með kælirúmum geta fermt
sig með þessum vörum glænýjum á
einum degi? Þá ættum vér að geta
átt vísan arðsaman kjötmarkað á Bret-
landi 3 mánuði ársins. En er það ekki
efling landbúnaðinum, að afurðir hans
geti komist sem greiðlegast á heims-
markaðinn og þá í því ástandi, að þær
nái hærra verði en nú ?
Að hafnargerðin dragi fólk úr sveit-
um til Reykjavíkur, skil ég ekki, nema
þá meðan á hafnargerðinni stendur;
þá kynnu einhverjir að fá vinnu við
hana, þótt óvíst sé að á sveitafólki
þurfl að halda til þess. En eftir að
hún er komin á, þá þarf fœrri hendur
ti) að ferma skip og afferma, en nú.
En járnbrautin þá — járnbrautin
austur yfir fjall og austur að Markar-
fljóti? Hana munuð þér, einsogVig-
fús í Engey, telja heimskuna allr-
ar heimsku. Þeir menn mega ekki á
þingi sitja, að yðar áliti, sem að slíku
ráðleysisins óheillaverki vilja vinna.
Þér hafið víst dáðst að Vigfúsi, þegar
hann var að reyna að sýna fram á,
að framleiðslan í sveitunum, sem braut-
inni væri ætlað að liggja um, væri
skki svo mikil, að hún gæti veitt
brautinni svo mikinn flutning, að lagn-
ing hennar og rekstur borgaði sig.
Eins og nokkrum okkar, sem járn-
brautar-málinu fylgjum, hafl dottið það
í hug, að hún borgaði sig fyrstu árin.
Hugmyndir ykkar Vigfúsar eru sjö-
tíu ára gamlar — sjötíu árum á eftir
tímanum.
AmeríkumeDn hafa fyrir löngu koll-
varpað þeim hugmyndum. Þeir byrj-
uðu fyrstir á því, að leggja járnbrautir
um óbygðir, þúsundir enskra mílna
gegn um al-óbygð lönd. Til hvers?
Til þess að löndin gætu bygst. Til
þess að það borgaði sig fyrir fólk að
flytja sig þangað og rei?a þar bygðir
og bú. Og sjá! Landið bygðist; fólks-
íjöldi þjóðarinnar tvöfaldaðist ekki að
eins, hann margfaldaðist.
Suðurlands-undirlendið hér mundi
leikandi framtleyta 250,000 manns, ef
það væri í góðri rækt, og afurðum
landsins væri auðkomið á markað.
Ef landssjóður nú jafnframt tæki 6
miljóna kr. lán, til að framkvæma
áveituna miklu austanfjalls, þá borg-
aði sig vel fyrir eigendur jarða, þeirra
er áveitan bætti, að láta landssjóð fá
t. d. helming (eða meira) af öllum
jörðunum, og hefðu þó stórhag af því
sem hinn helmingurinn batnaði. Þau
lönd, sem landssjóður eignaðist á þenn-
an hátt, gæti hann se)t aftur land-
námsmönnum með 50—60 ára af-
borgunum, eða jafnvel lengri. Fólk
mundi þá flytjast þangað úr öðrum
sveitum og frá öðrum löndum, því að
alt af er jarðnæðisþröng í Norðurálf-
unni. Það fólk samlagaðist því fólki,
sem fyrir er og yrði að íslendingum.
Nautgripi yrði og sjálfsagt að flytja
inn fyrst í stað.
Þarna mundu menn reka búskap
með áhöldum og aðferð annara þjóða.
Og skyldi járnbrautin þá ekki fá nóg
að gera?
Aðrar þjóðir eru allar komnar á
undan oss í landbúnaði og allri fram-
leiðslu. Vér getum ekki kept við þær
á heimsmarkaðinum með afurðir vorar,
nema vér framleiðum eins vel og eins
ódýrt og þær. En það getum vér ekki,
ef vér einir vinnum alt það i höndun-
um og með ófullkomnum áhöldum,
sem aðrir framleiða ódýrara og betra
með vélum og nýtízku verkfærum og
aðferðum. Annars hættir búskapur
vor að borga sig. Vér verðum að taka
upp aðferðir keppinauta vorra, eða finna
aðrar betri. Annars erum vér úr sög-
unni. í samkepninni við aðra er ekki
um annað að gera, en annaðhvort að
duga eða drepast.
Það er háskalegt fyrir landssjóð, eins
og fyrir einstaklinginn, að taka lán til
eyðslu-eyris. En hitt er hyggins manns
háttur, að taka lán til að græða á þvi.
Lánstraustið er höfuðstóll, sé það
rétt notað.
Þér álítið mig nú sjálfsagt æran
draumóramann eftir alt þetta. En
það verður að hafa það. Hvort sem
við lifum það eða ekki, þá mun þetta
alt rætast, sem ég hér hefl málað upp
fyrir yður. Stjórnarkostnaðurinn vex
lítið væntanlega. En þegar fólkinu
fjölgar, verður léttara að bera hann,
er framleiðslan er orðin margföld.
Því þéttbýlla og betur yrkt og hag-
nýtt, sem hvert land verður, því létt-
bærari verða landssjóðsgjöldin.
Lán til slíkra hluta sem þessara
eiga að takast til langs tíma, svo að
fyrirtækin geti borgað þau aftur sjálf
með arði sínum.
Þegar um styrk er að ræða til at-
vinnuvegar, t. d. landbúnaðar, þá skal
ég játa, að ég álít talsverðu af því fé,
sem Alþingi veitir í því skyni, vera
illa varið — ekki af því að landbún-
aðurinn sé þess ekki verður, heldur af
því að það kemur að litlu eða engu
gagni.
Mér er ekkert vel við fjárveiting,
sem varið er til að búta niður í uokk-
urra kióna „verðlaun" handa smá-
búnaðarfélögum eftir dagsverkatali eða
faðmatali túngarðahleðslu eða þúfna-
sléttunar eða annara þvílíkra verka,
sem vinnandi hefir gert og sjálfum
honum er hagur í. Þetta eru leifar
frá eymdar og niðurlægingar tíð lands-
ins, þegar vanþekkingin og rænuleysið
var orðið svo mikið í alþýðu, að ein-
valdskonungarnir vóru farnir að kaupa
menn ti) að gera sjálfsögðustu verk
til hagsbóta sér.
En sé um að ræða að veita fé til
stórfyrirtækja, sem ofvaxin eru kröft-
um einstaklinga eða sveitarfélaga, en
sýnilegt er að bera muni arð fyrir alda
og óborna, — þá er ég með. Slíkt
vil ég styðja.
Eins vil ég styðja ti) þess, að menn,
sem vit hafa á, Jeiðbeini mönnum í
búnaði („ráðunautar“ Búnaðarfélagsins).
Ég var fyrsti maðurinn hér á landi,
sem lagði það til (áður en því var
hreyft á þingi) að veita verðlaun fyrir
útflutt smjör, til þess að hvetja menn
til að læra að vanda smjörgerð sína.
En til hins ætlaðist ég ekki, að
slíkur styrkur skyldi haldast um aldur
og ævi. Ég vildi veita hverju nýju
rjómabúi ríflegan styrk fyrsta árið, og
verðlaun, sem færu lækkandi á hverju
ári, segjum t. d. 5 ár, og félli svo burt.
Búnaðarskólum vil ég einnig að
landið haldi uppi.
Petta er nóg til að sýna, á livern
hátt ég vil styðja landbúnaðinn. Hvort
þetta ber vott um vanþekkingu mína
eða vanmet á landbúnaðinum, verðið
vo þér og aðrir að dæma um eftir
betri þekking og meira víðsýni.
Mikil er trú yðar á, að „þjóðin"
muni sjálfkrafa og óboðið safnast um
góða þingmenn. En því miður stað-
festir reynslan hana ekki. Og svo er
það ekki þjóðin í heild sinni, sem kýs
þingmenn, heldur kjósendur i einstök-
um kjördæmum, og þá er oft hugsað
mest um hagsmuni þess kjördæmis
eins, á annara kostnað — kjördæma-
bitlinga. Það er „hreppapólitíkin", sem
ræður oft. Svo kemur þar inn í alls
konar privatkunningsskapur — ef ekki
stundum eitthvað verra. En torvelt
virðist að hafa mikla tröllatrú á kjós-
endum, sem velja sér Vog-Bjarna og
Dr. Jón Þorkelsson fyrir fulltrúa, e)a
þá einhvern ræfil, hvort sem hann er
nú bóndi eða prestur, sem ekki er
nefndarálitsfær*) og til einskis nýtur
á þingi annars en að vera taglhnýt-
ingur annara.
En vonandi er að þjóðinni smá-fari
fram í þessu sem öðru. Annars á hún
enga viðreisnar von.
Hún sýnir það nú með kosningun-
um í haust, hvort hún er á leiðinni
til að verða fær um að stjórna sér sjálf
eða ekki. Því að hvort henni er vel
stjórnað eða illa, það á hún alveg
undir sjálfri sér.
Fyrirgefið nú þetta íanga mál. Þótt
ég hafi eigi verið yður samdóma um
æði margt, þá er ég yður þakklátur
fyrir bréf yðar af því, að það lýsir
hreinskilnislega áliti yðar, sem þér
standið eigi einn uppi með, og af því
að það veitti mér tækifæri til að skýra
mínar skoðanir þar sem þær eru gagn-
stæðar yðar.
Vona ég þér virðið svar mitt vel.
Það getur ekki skaðað að litið sé á
málin frá báðum hliðum. Lesendur
aðhyllast þá það sem þeim finst réttara.
Yðar með vinsemd og virðingu
Jón Ólafsson.
Alþingis-tíðindin.
Þingi var ekki óðara lokið, en
skjalapartur þingtíðindanna var full-
prentaður, og var hann þó full 18
hefti.
Nú er komið fram undir miðjan
Ágúst, og enn eru að eins komin út
3 hefti af umræðum neðri deildar, og
að eins 1 hefti af umræðum efri deildar
og sameinaðs þings.
Hverju sætir þetta ?
Hvort getur það verið, sem talað er,
að ísafoldar-prentsmiðja og Félags-
preutsmiðjan, sem hafa þessa parta til
prentunar, dragi prentunina þannig af
ásetningi, til þess að varna því, að
umræður og atkvæðagreiðsla óaldar-
flokksins geti orðið kunnugt út um land
áður en kosningar fara fram i haust?
Skiljanlegt væri það, að óaldarflokk-
urinn skammaðist sín fyrir frammi-
stöðu sína og reyndi að dylja hana
sem lengst.
En hvað hugsa forsetar Alþingis að
þola þetta ?
Ég spyr ekki um forseta efri deildar,
sem ekki er í bænum, en hefir sett
hr. Einar Hjörleifsson til að gegna
forsetastörfum sínum við umsjón með
*) Að vera ekki „nefndarálitsfær“ er fyrir
þingmenn líkt og að vera ekki „aendibréfs-
fær“ fyrir hreppstjóra eða oddvita.
prentun umræðanna í e. d. og samein-
ubu þingi.
En ég spyr forseta neðri deildar,
sem allir vita að er réttvís maður og
óhlutdrægur. Hvað kemur honum til
þess meinleysis, að þola ísafoldar-
prentsmiðju þennan drátt?
Eða eru samningar við prentsmiðj-
una svo linir, að henni sé ekki ætlað
að lúka nema 2 örkum á viku ?
Eða ef prentsmiðjan vanheldur
samningana, því er þá ekki verkið
tekið af henni og farið með það til
Gutenbergs, ef sú prentsmiðja vill
taka við þeim nú? Hefði henni frá
öndverðu verið falin prentunin, þá
hefðu umræðurnar verið alprentaðar
nú eða þar um bil.
Oefað tefur það fyrir ræðupartinum,
hver sem hann prentar, að breytt var
til með niðurskipunina og farið að
raða eftir málum, í stað þess að raða
eftir fundum, eins og áður var gert.
Sá yfirlitsléttir, sem vinnast átti
með því, er lítils virði (því að auðvelt
var að rekja gang máls hvers eftir
efnis-skránni), á móts við það, ab alt
yfirlit mistist yfir, hvað starfað var
hvern dag á þinginu, og hver mál
vóru samtíða á ferðinni. Þetta var
miklu meira vert, og það sést nú ekki
á tíðindunum. En það er einmitt
mjög áríðandi að sjá og margvíslegur
fróðleikur í því fólginn, sem nú er
glataður.
Þessu ætti að breyta aftur í eldra
horfið, af því að bæði er sú niðurröð-
un hagfeldari í sjálfu sér, og þá ekki
síður fyrir þá sök, að þá er auðið að
hafa prentun allra þingtíðindanna lokið
2—3 mánuðum eftir þinglok.
Jón Ólafsson.
Bíræfni „ísafoldar“.
Ég frétti það væri einhver skamma-
grein til mín (að vanda) í „ísafold"
síðustu.
Það er siðaðra blaða siður að senda
hverjum þeim manni, sem blaðið ræðst
á, eintak af þeirri grein. Það gerði
Björn Jónsson mér alla tíð meðan hann
stýrði blaðinu.
Ég held ekki blaðið og sé það ör-
sjaldan. En í þetta sinn rakst ég á
„ísaf.“ á rakarastofu og las snöggvast,
en hefi hana nú ekki fyrir mér.
Ritstj. „ísafoldar" neitar því þar,
að fyrv. ráðherra Björn Jónsson, hafi
eytt 75,000 kr. af því landssjóðsfáni,
sem átti að kaupa veðdeildarbréf fyrir,
til annara þarfa, og aldrei staðið bank-
anum skil á því fé.
Hr. Ólafur Björnsson fer hér með
hœfulaus ósannindi. Hvort sem hann
vitnar í Indriða Einarsson eða aðra,
þá fer hann jafnt með ósannindi fyrir
því. Hr. I. E. hefir aldrei borgað það
fé inn í bankann, og enginn annar
heldur.
Hr. Ólafur Björnsson fer hér ann-
aðhvort með víssvitandi ósannindi,
eða hann sýnir óverjandi skeytingar-
Jeysi í að kynna sér sannleikann, sem
honum er þó innan handar. Hann
þarf ekki annað en að ganga skáhalt
yflr strætið og yfir i bankann.
Eða hví fær hann ekki viðurkenn-
ing hankastjórnarinnar (eðá þá gjald-
kera bankans) fyrirþví, að þetta fé sé
greitt bankanum?
Ef hann gerir það, þá sýnir hann,
að ég fari með rangt mál. Annars