Reykjavík - 26.10.1912, Blaðsíða 2

174
REYKJAVlK
Ófriðurinn.
Eins og getið var í síðasta blaði
sögðu Tyrkir sundur frið með sér og
Balkanríkjunum þremur, Búlgaríu,
Serbíu og Grikklandi. Var það ein-
▼örðu formsatriði, því í raun og veru
var ófriðurinn byrjaður áður. Þegar
Svartfellingar sögðu upp íriðnum við
Tyrki, sagði Nikita konungur, að það
væri gjört með ráði hinna ríkjanna, og
Búlgarar og Tyrkir voru farnir að berjast
á landamærunum. Grikkir höfðu veitt
íulltrúum frá Krítey viðtöku á þing
hjá sér, og Jýst eyna innlimaða í
Grikkland; var það fullkomið ófriðar-
•fni fyrir Tyrki. Enn var það, að
Balkanríkin höfðu boðið út her sínum
og stefnt honum til landamæra Tyrkja,
og mundu þau hafa sagt sundur frið-
inn er þau þóttust komið hafa herliði
sínu á góðar stöðvar.
Stórveldin reyndu að ganga í milli,
og hótuðu þau Balkanríkjunum öllu
illu, meðal annars að sjá svo um að
þau fengju ekki eins eyris peningalán
til ófriðarins. Og þegar það ekki dugði
og auðsætt var að til ófriðar mundi
draga, lýstu þau því yfir, að þó að
smáríkin yrðu sigursæl í þessari viður-
eign við Tyrki, þá fengju þau samt
ekki að njóta þeirra landa, sem þau
kynnu að vinna. En alt um það var
þó friðnum slitið, sem raun er á orðin.
Síðastliðin 8—10 ár hafa menn stöð-
ugt búizt við að til ófriðar mundi
draga, og er orsökin sú, að kristnir
Bienn sem í Tyrkjalöndum búa, hafa
verið þjakaðir á alla lund, en bræður
þeirra, sem sloppnir eru undan oki
Tyrkja, viijað hjálpa þeim. Hafa Tyrkir
marg-lofað að bæta kjör kristinna
manna, enda skyldir til þess samkv.
þjóðasamningi, en efndirnar hafa engar
orðið. Smáríkin hafa unnið að því af
kappi að auka og bæta her sinn, því
þau hafa vitað að einhvern tíma hlaut
að draga til ófriðar.
Ekki er gott að geta sér tii hvernig
styrjöld þessari muni lykta. Það er
skoðun hermálafróðra manna á Þýzka-
íandi og í Austurríki, að Tyrkir muni
bera hærri hlut frá borði, þar sem þeir
séu hraustari menn og liðfleiri. Bretar
eru aftur á móti á því, að bandamenn
muni bera sigur úr býtum. Byggja
þeir þá skoðun sína á því, hve Búlgarar
hafa eflst að her og fé í seinni tíð, og
hve ráðdeildarlega og kænlega þeir
hafa farið að í byrjun ófriðarins, þar
sem þeir hafa komið á skjótri svipan
öllum hernum suður undir landamæri,
en þaðan skamt til Adrianopel, og sé
mikið undir því komið hvort þeir nái
þeirri borg.
Búizt er við að ófriður þessi verði
háður með meiri grimd, en alment
gerist. Er það að kenna því óslökkvandi
hatri sem er á milli þjóðanna, enda
voru þær orðnar svo æstar að berjast,
að stjórnir landanna gátu við ekkert
ráðið. Það eykur og hrylling, þá sem
af hverri styrjöld stendur, að ófriður-
inn byrjar undir vetur, en hann oft
kaldur þar syðra.
Engin þessara ríkja eiga flota, sem
nokkuð kveði að, nema helzt Tyrkir
og Grikkir. Var Grikkjum mjög illa
við að ítalir skyldu semja frið við
Tyrki, því ítalir höfðu yfirhöndina á
sjónum.
liiblíuíyrirlestur
í Betel sunnudag 27. okt. kl. 6‘/s síðdegis.
Efni: Hvað virðist yður um Krist? Var hann
sá, er hann sagðist vera? Allir velkomnir.
O. J. Olsen.
^g
Órói á Írlanði.
Eins og getið hefir verið áður um
hér í blaðinu, er mikil mótstaða í
Ulster gegn heimastjórnar-frumvarpinu
írska, sem nú er á leið gegn um enska
þingið. Ulster-búar hafa viðað að sér
vopnum og hóta að segja sig úr lög-
um við aðra landsmenn, ef frumvarpið
verði að lögum. Ulster-búar eru flestir
mótmælendatrúar, en aðrir írar ka-
þólskir. Ulster-búar halda því að ka-
þólskir muni þjaka sig á alla lund, ef
landið fær heimastjórn. Foringjar aftur-
haldsmanna á Englandi hafa fært sér
þessa mótspyrnu í nyt til þess að deila
á nú-verandi stjórn Englands. Heflr
meðhald foringjanna stælt Ulster-menn
mjög.
Nýlegs hafa Ulster-búar gjört sátt-
mála, og safna nú undirskriftum undir
hann um alt héraðið. Segir í sátt-
mála þessum, að þeir álíti heimastjórn
skaðvæna fyrir Ulster-héraðið og alt
írland, að hún só skaðvænleg fyrir
trúarbragðafrelsi landsmanna og þegn-
réttindi. Segjast þeir, sem undir þenn-
an sáttmála skrifa, skulu styrkja og
styðja hvorn annan til þess að verjast
að skert verði þegnréttindi þeirra og
barna þeirra, og jafnrétti þeirra við
aðra menn í hinu brezka ríki. Segj-
ast þeir munu neyta allra bragða til
varnar því að komið verði á fót lög-
gjafarþingi í landinu, og ef að neytt
verði upp á þá slíku þingi, þá neiti
þeir að viðurkenna vald þess. Segjast
þeir vænta, að guð styrki þessar fyrir-
ætlanir.
Sir Edward Carson hefir verið
mestur hvatamaður að því, að sátt-
máli þessi var gjörður, og hann skrifaði
fyrstur undir hann í Belfast með silfur-
penna. Var mikið um dýrðir þar í
borginni þann dag og skrifuðu fleiri
þúsundir manna undir sáttmálann.
Foringi afturhaldsmanna á Englandi,
Bonar Law, hefir nýlega lýst því yfir
í ræðu, að afturhaldsflokkurinn allur
sé samþykkur gjörðum Llster-manna
í þessu efni, og að þeir megi vænta
fullKomins styrks flokksins. 1 líka átt
hefir Balfour talað, sá er fyrrum var
foringi flokksins.
Asquith forsætisráðhena hefir og
talað um þetta mál opinberlega, segir
hann að stjórnin láti sig engu skiíta
hótanir Ulster-manna um að grípa til
vopna ef heimastjórnar-frumvarpið verði
samþykt. Hallmælir hann mjög fram-
komu foringja afturhaldsflokksins í
þessu máli, sem sé reýndar ekki nema
framhald pólitískra afglapa flokksins,
er hafl verið svo tíð síðastliðin 10 ár.
Farast honum orð á þá leið í lok ræð-
unnar, að aldrei haft nokkrir stjórn-
málamenn, sem nokkuð þykist eiga
undir sér, gefið sjálfum sér rækilegar
utan undir, en foringjar afturhalds-
manna með því að tjá sig samþykka
því, að hafin sé uppreisn gegn lögum
þeim sem löggjafarþingið setur.
Redmond foringi íra er sem stendur
í Ameríku, og er þar tekið með mikl-
um fögnuði af írum sem þar búa.
Þeir hafa lengi lagt fram mikið fé í
kosningarsjóð írska flokksins, og svo
er enn.
Frá Tettvangi.
KEins ogfsímskeyti til blaðsins hafa
sagt, urðu fyrstu regluleg vopnavið-
skifti milli Svartfellinga og Tyrkja norð-
ur frá Skutarívatni og í sama mund
enn norðar á landamærunum hjá Ber-
ane. Höfðu Svartfellingar betur hjá
Skutarívatninu. Tóku þeir nokkur vígi
af Tyrkjum. Varð fyrst hörð orusta
um vígið Detehitch og varð talsvert
mannfall af hvoru tveggju. Lauk svo
að virkisbúar gáfust upp. Svartfell-
ingar settust því næst um vigin kring
um Tnzi, sem er bær á leið til Sku-
tari, og fengu tekið þau eftir 14 stunda
bardaga.
Það fer tvennum sögum af því
hvenig farið hafi norður í landi hjá
Berane. Segja sumir, að Svartfellingar
hafi tekið borgina. Aftur segja aðrir
að Tyrkir hafl rekið Svartfellinga af
höndum sór og sé þeir komnir 8 milur
inn í Svartfjallaland.
Fregnir eru enn mjög ógreinilegar
sem von er, enda ekki hægt að meta
það af þessum fyrstu orustum hvorir
megi betur. Tyrkir hafa enn ekki
komið liði sínu vestur í land.
Smáskærur hafa orðið á iandamær-
um Tyrklands og hinna ríkjanna, en
engin höfuðorusta enn.
Tyrkir hafa lagt hald á grísk kaup-
för í Asíu og á tyrkneskum höfnum.
Una Grikkir því illa.
1 skóíatnaöaryerzlun Jóns Stefánssonar
Laugaveg 14
gerast þau beztu kaup, sem hægt er
að fá i bænum. T. d.: Kvenstígvjel
á 6 kr. Karlm.stígvjel á 6 kr. 50 a.
Jiirxðið við Roosevelt.
Ensk blöð frá 15. þ. m. skýra svo
frá banatilræðinu við Roosevelt,, sem
símað var hingað um daginn.
Rosevelt var staddur í Milwaukee,
sem er allstór bær í rikinu Wisconsin.
Hann var þar kominn til að halda
kosningaræðu í samkomuhúsi bæjarins.
Ók hann þangað i bíl, en mannfjöld-
inn heilsaði honum með miklum fagn-
aðarlátum. Roosevelt ætlaði að þakka
fyrir sig og stóð upp, en þá reið af
skot og kom í brjóst honurn. Vildi
R. það til lífs að kúlan hitti hand-
ritastranga að ræðu þeirri er Roosev.
ætlaði að flytja. Stöðvaðist, hún við
hann svo inikið að úr dróg mestu
ferðina. Samt særðist R., en ekki svo
að hann gæti ekki uppi staðið. Lækn-
ir bannaði honum að halda fund, en
við það var ekki komandi, heldur hélt
R. áfram til fundarhússins og talaði
þar góða stund. En varð að hætta
að lokum. Tóku áheyrendur honum
með miklum fögnuði og ætlaði árnað-
aróskum þeirra aldrei að linna.
Sá er skaut er jafnaðarmaður og
ekki talinn með öllurn mjalla.
Dr. Wilson og Taft forseti, keppi-
nautar Roosevelt, sendu honum þegar
i stað samfagnaðarskeyti, um, að hann
hefði sloppið svo vel úr heljaigreipum.
Var gjört ráð fyrir að R. mundi ekki
þurfa að halda kyrru fyrir neina tæp-
an hálfan mánuð.
Mælt er að þetta tilræði muni auka
R. fylgi að einhverju leyti, en þó ekki
svo að hann nái kosningu. Það ber
útlendum blöðum saman um, að lík-
lega verði Dr. Wilson kosinn. Nú er
ekki langt að bíða úrslita. 4. Nóv. er
kosið.
V erzlun
Guðrúnar J ónasson
Aöalstrœti 8.
Bezt, fjölbreyttast og ódýrast
SÆLGÆTI og ÁVEXTIR
í bænum.
Alls þrifnaðar gætt við afgreiðsluna.
I —n-------aiiTr-i —I
Prinsinn af Wales.
Prinsinn af Wales á að stunda nám
við eina deild Oxford-háskóla næsta
ár. Það þykir nýlunda þar í landi að
prinsinn á að búa í herbergjum skól-
ans og snæða við sama borð og aðrir
stúdentar. Hann á að sækja alla fyrir-
lestra sem nýkomnir stúdentar hlýða
venjulega á. Og yfirleitt á hann að
dvelja þar sem hver annar ótíndur
stúdent. Þagar prinsar hafa áður verið
þar í skóla, hefir dvöl þeirra verið með
nokkuð öðrum hætti. Þegar Játvarður
VII., afi prinsins sem nú er, stundaði
þar nám, var honum ekki leyft að
hafa samneyti við stúdentana, nema
stöku menn. Á fyrirlestra kom hann
ekki. Goldwin Smith var þá kennari
í sögu við skólann, og kom hann
heim til Játvarðar með fáeina úrvals-
stúdenta, og hélt fyrirlestra sína þar
yflr þeim.
er nýlega komið út. Eru þar myndir
af Vifilsstaða-hælinu utan og innan, og
lýsing á því, er Rögnvaldur Ólafsson
húsgerðameistari hefir samið. Næst er
skýrsla um sjúklingana eftir Sigurð
læknir Magnússon. Segir hann að á-
rangur af dvöl sjúklinga á hælinu hafi
orðið góður „boririn saman við árangur
orlendra heilsuhæla, og hann sýnir, að
berklaveiki læknast ekki síður á íslandi
en í öðrum heitari löndum“. Heil-
brigðir urðu 40 sjúklingar af 78, eða
51,3°/o, og af þeim sem hafa komið
með veikina á 1. stigi hafa 91,7°/o*
orðið heilbrigðir. Læknirinn bendir á
það, að hann hafi orðið þess var, að
menn hafi íorðast að veita þeim at-
vinnu sem á heilsuhælinu hafa verið.
Segir læknirinn það ástæðulaust, því
þeir sem þar hafi verið kunni að fara
þannig með hráka sína, og hegða 'sér
svo, að engin sýkingarhætta stafi af
þeim. Ennfremur sé þessi framkoma
við menn heimskuleg, því hún verði
til þess, að menn leyni veikinni meðan
þeir geti, en það séu einmitt hættu-
legustu sjúklingarnir, sem ekki hafi lært
varúðarreglur þær sem kendar séu á
hælinu.
Af gjöfum til hælisins má nefna:
fortepia.no, er Rögnvaldur Ólafsson hús-
gerðameistari gaf; 2 harmonium gáfu
kaupmennirnir Jóhann Jóhannesson og
Jón Laxdal, sitt hvor. Ásgrímur Jóns-
son málari gaf oliumálverk.
Gjafir og áheit (í peningum) hefir
numið : 1909: kr. 3612,99; 1910:
kr. 9371,97 ; 1911 : kr. 2837,94.
í Ártíðaskrá Heilsuhælisins voru í
árslok 1911 skráðir 230 menn af 870
gefendum, og námu gjafirnar 4202 kr.