Reykjavík - 19.04.1913, Blaðsíða 1

1R kj a v t fc.
XIV., 17 | Ijaugardag' 19. Apríl 1913 XIV., V7
Ný ófriðarblika. . Kh., 18. Apríl 1913. JÖNS V EFN AÐ AR V ÖRU VERZLUN BJÖRNSSONAR & Co.
Bráðabirgðar-ropnahlé með Búl-
görnm og Tyrbjnm.
Grikkir TÍggirða Saloniki af
kappi.
*
* *
[í vikunni sem leið var símað hingað
að Búlgarar gerðu miklar kröfur til
landa á Balkanskaga, og að þeir vildu
fá Saloniki. Lítur nú út fyrir að draga
muni til fulls fjandskapar með banda-
þjóðunum. Hafa Búlgarar sjálfsagt
gert vopnahléð við Tyrki til að geta
snúið sér að Grikkjum].
J. Pierpont Morgan látinn.
Pierpont Morgan, einhver auðugasti
maður í Vesturheimi, dó í Rómaborg
31. f. m.
Það er vafasamt, hvort auðmagnið
eitt hefir nokkru sinni fengið einum
manni jafnmikil völd, án opinbers em-
bættis, tigna-titils eða erfðrar frægðar
frá sagnfrægum forfeðrum. Og það má
undravert heita, hve vel og viturlega
hann fór með þann afar-auð og vald,
8em hann átti yflir að ráða. Ekki
fór Morgan þó varhluta af óvirðingum
og árásum um dagana, sem oft voru
bæði svívirðilegar og skrílslegar; en
árásir þær voru raunar frá þeim mönn-
um, sem ekki höfðu persónuleg kynni
af honum, en áfeldust hann að eins
af því, að þeim stóð stuggur af hinni
gífurlegu auðsæld hans, er þeir hugðu
hið mesta þjóðarmein; en það er til
marks um mannkosti hans, að aldrei
varð hann ber að nokkru ósæmiiegu
athæfi, er rýiði mannorð hans í einu
eða neinu, og var þó leitast við á
marga lund að finna höggstað á hon-
um. f>eir sem honum voru nákunn-
astir voru á einu máli um það, að
ekkert hefði prðið honum til meiri
vegs og frama, en traust það, er fjár-
málamenn um allan heim fengu á skil-
vísi hans og hrekkleysi í viðskiftum.
Eins og að líkindum ræður, varð hann
oft að tefla á tvær hættur í hinum
grimma hildarleik, sem auðmenn í
Vesturheimi heyja sín í milli um ýmis-
konar fyrirtæki. Þótt sá atgangur gæti
oft orðið almenningi til tjóns og sið-
spillingar, þá var það ekki Morgan að
kenna eða hans aðförum, heldur hinu,
að slík hættuspil eru leyfð. Og það
er sannast að segja, að hann var aldrei
upphafsmaður slíks óróa, heldur lét
hann sér jafnan um það hugað (eink-
um í fjármálum Vesturheims), að friður
og jafnvægi mætti haldast í viðskiftum
manna í meðal. Þetta kom bæði fram
í einkaviðskiftum hans við aðra menn,
og eins ef stjórnin var í fjárhagslegum
vanda stödd, eða ef allsherjar fjárþröng
vofði yflr, þá hljóp hann oft drengi-
lega undir bagga. f>ó aQ hann eyddi
að vísu miklu fé, í eigin þarflr, þá
eyddi hann því jafnan með skynsam-
legum hætti, og gerði sig aldrei sekan
um það gegndarlausa óhóf og eyðslu-
semi, sem margir aðrir auðmenn í
BANKASTRÆTl 8
var opnnð 18. þ. m. “
Q0P Iiítið á varning;ínii, þvi þar verða seldar vandaðar vörur — fyrír lágt verð. Itií
Vesturheimi hafa orðið að athiægi
fyrir. Aldrei misbeitti hann auðvaldi
sínu í eigin hagsmuna skyni, og hafði
óbeit á öllum hávaða og frægðar-lofl.
Svo er að sjá, sem hornsteinn að
auðlegð Morgans hafi verið lagður af
afa hans, Joseph Morgan. Hann tók
þátt í frelsis-styrjöldinni gegn Englend-
ingum, og að því búnu settist hann
um kyrt í Hartford, Connecticut. Hann
hafði auðgast nokkuð af búskap, og
varði því fé sínu til að kaupa póst-
vagna, og varð að sögn nær einvaldur
um allan póstflut.ning þar í nágrenn-
inu. Hann varð mjög auðugur, eftir
því sem þá þótti. Sonur hans, Junius
Morgan (faðir Pierpont’s Morgan) varð
bankaritari í New York, og kom þar
ár sinni vel fyrir borð, studdur af efn-
um föður síns. Nokkru síðar fór hann
til Lundúnaborgar og gerði þar félag
við enskan bankastjóra, sem hætti þó
störfum nokkru síðar, og upp frá því
var bankinn kendur við J. S. Morgan,
og hóf hann þá fyrir alvöru banka-
starfsemi sína. Hjá honum lærði J. P.
Morgan. Hann var fáorður maður og
duglegur þegar í æsku, og virtist í fyrstu
svo þunglyndur og einrænn, að sagt
er að faðir hans hafl örvænt um fram-
tíð hans fyrstu árin, sem hann var í
Lundúnaborg.
Dvöl hans á Englandi varð ekki lang-
vinn og árið 1857 fór hann vestur um
haf og gekk í þjónustu bankamanna í
New York, en stofnaði sjálfur banka
þrem árum síðar, af því að húsbændur
hans vildu ekki gera hann að íélaga
sínum.
Pierpont, Morgan kyntist bankamál-
um á unga aldri hjá föður sínum, og
fór snemma að fást við fjármál, en
honum var þó lítill gaumur gefinn,
meðan faðir hans var í fullu fjöri. En
jafnframt bankastörfunum hafði hann
snemma kynt sér járnbrautarmál, og
árið 1879 gekst hann fyrir því að
stofna járnbrautarfélag það, sem keypti
250,000 hlutabréf af Yanderbilt, er þá
átti mest í New York Central járn-
brautarfélaginu. Hlutir þessir voru
virtir á hér um bil 108 miljónir króna,
og tókst honum vel að stjórna þessu
félagi. Morgan hafði áður haft all-
mikil afskifti af járnbrautarmálum í
félagi við aðra auðmenn, og átti þá
einu sinni í höggi við Gould „járn-
brautakonung", og bar hærra hlut, og
um þær mundir fékk hann mikið fé
frá Englandi til járnbrautalagninga.
Og upp frá því varð hann kunnastur
af járnbrauta-starfsemi sinni. En ekki
kvað þó verulega að honum meðal
auðmanna fyr en hann var orðinn
52 árá gamall, árið 1889. Þá varð
hann alt í einu kunnur, af því að hon-
um tókst þá að fá alla forseta járn-
brautarfélaga Bandaríkjanna á fund sinn
í New York, en ekki var hann þá
Ef alaust
verður haghvæmast að versla í
Austurstræti 1
með allan
karlmannafatnað.
Stærsta úrval er við höfum nokkurntíma haft að bjóða.
Vefnaðarvörur í stórkostlegu úrvali.
Ásg-. G-. Gunnlaug'sson & Co.
kunnari en svo, að blaðamenn voru í
vandræðum með að skýra það fyrir
almenningi, hver þessi Pierpont Morgan
væri. Og það liðu nokkur ár enn,
áður en hans varð að nokkru getið
utan Bandaríkjanna.
Það er óþarft hér og yrði leiðinlegt,
að telja upp öll þau járnbrautarfyrir-
tæki, sem -P. Morgan var viðriðinn
um dagana, alt í frá þessum fundi
árið 1889, sem áður er getið, eða af-
skifti hans af öðrum framkvæmdum í
Bandaríkjunum. Þess má þó geta, að
hann var upphafsmaður að miklu stál-
steypufélagi og siglingafélagi, sem nú
er kallað Atlantic Shipping Combine.
Öll störf Morgans lutu að einhvers
konar viðreisn. Hann eyddi aldrei
eignum manna. Fyrir fjórðungi aldar
var hann kallaður viðskiftalæknir, sem
græddi sjúk samsteypufélög, og fjár-
hagslæknir, sem sniði af óþarfa kostn-
að og gálauslegar athafnir. Morgan
hefir svo að segja ráðið lofum og lög-
um, minsta kosti í Ameríku, síðasta
aldarfjórðung, um stefnu og fram-
kvæmdir samsteypufélagsskaparins. Og
hvað sem segja má um þessi félög,
er svo mjög hafa látið til sín taka á
siðustu árum, þá er það víst, að þau
eru framkomin fyrir eðlilega „rás við-
burðanna", en ekki af gerðum nokkurs
eins manns. En víst er það, að við-
gangur þessara félaga hefir verið Morg-
an hin mesta féþúfa, og það má ó-
hætt fullyrða, að Morgan gerði meira
til þess en nokkur annar, að vöxtur
þeirra yrði skaplegur, að þau beittu
11 MifæriO!
Dagana 21.—28. Apríl verður gefinn
mikill aísláttur
á VEFNABARVÖRUM
í verzlnn
jjóns Ijelgasonar
frá Hjalla.
Sfr^jr* Ýmsar vörur hentugar til
SUMARGJAFA.
Fyrir helming verðs verður selt:
Sjöl — Sokkar — Karlmanna-
milliskyrtnr — Húfnr — Skinn-
kragar o. fl.
eigi rangsleitni og héldi fjármálum
öllum í sæmilegu jafnvægi. Og oftar
en einu sinni hafa ráð hans og hjálp
jafnvel komið Bandaríkjastjórn að veru-
legu liði. Og það var aðallega að hans
undirlagi og fyrir hans forgöngu, að
Bandaríkin tóku að gerast veitandi en
ekki þiggjandi í fjárskiftum við aðrar
þjóðir. Þegar honum var stefnt til
þess að bera vitni í Noithern Pacific
deilumálunum 1901, komst hann svo
að orði: — „Þegar eg kem skipulagi á
eitthvert fyrirtæki, og ber siðferðilega
ábyrgð á starfrækslu þess, þá finst
Taurullur á kr. 21,50
Tauvindur frá kr. 14,50
fleiri teg. í
Austurstræti 1.
Ásg. G. Gunnlaugsson & Co.