Reykjavík - 09.08.1913, Qupperneq 2

128
REYKJAVlK
Ég var að lýsa, hvernig á því hefði
staðið, að ég hefði verið meðmæltur
fasteignaskattsfrumvarpinu, og orðið
til að taka upp frumvarp um stimpil-
gjald. — Ég skýrði frá því, að ég vildi
nota tekjuaukann, sem af þessum frv.
fengist, til þess að bæta landssjóði upp
fé það, er hann legði til Landsbankans.
Ég álít nauðsynlegt fyrir Landsbank-
• ann, að hann þurfl ekki að rýra veltu-
fé sitt, og að sjálfsagt sé, að landið
forði honum frá því. Hitt er auðvitað
mál, að ef landssjóður þarf eigi tekna
við, er ástæðulaust að vera að Jeggja
þessa skatta á þjóðina. Og get ég
ekki greitt atkvæði með því, fái ég
ekki tryggingu fyrir, aö bankafrum-
varpið nái fram að ganga.
En ef hæstv. ráðherra er mikið um
að gera, að þetta mál gangi fram, og
standi það á mínu atkvæði, stendur
sá vegur opinn fyrir honum, að taka
það út af dagskrá nú, og fá því frestað
unz trygður er framgaDgur banka-
frumvarpsins.
Nýr aðstoðar-ritstjóri við ,Lögréttu‘.
Éað er mælt, að hr. Einar Hjör-
leifsson skáld sé orðinn aðstoðar-ritstj.
við „Lögréttu", að minsta kosti um
sinn. Það er víst, að hann átti mik-
inn þátt í síðasta blaði, ritar hann þar
sjálfum sér líka grein um Lárus pró-
fessor Bjarnason, og ritar undir hana
„Skalla-Grímur". Greinin er sérstak-
lega ætluð kjósendum í Reykjavíkur-
kjördæmi, en því miður heflr hr. E. H.
ekki verið mikill spámaður í því föður-
landi til þessa. En sýnilega væntir
hann þess að nafnið Skalla-Grímur
verði þar veiðisælla en nafnið Einar
Hjörleifsson. J. Ó.
fána-frumvarpií.
Nefndin klofnar.
Nefndarálit meiri hlutans er þannig:
Nefndin hefir því miður klofnað, þar
sem hv. þm. N.-ísf. hefir tekið sig út
úr og jafnframt óvænt afgreitt álit sitt
til hv. deildar á undan meiri hlutanum.
Meiri hlutinn er sammála flutnings-
mönnum um það, að rétt sé að lög
leiða íslenzkan sérfána, eða fána, er
blakta megi i friði innan islenzks vald-
svæðis Til hins ætlast meiri hlutinn
aftur á móti ekki, að fáninn sé siglinga-
eða verzlunarfáni landsins, telur það
bæði ókleift og óþarft. Því er nauð-
synlegt, að þess sé skýrt getið í frum-
varpinu, til hvernig lagaðs fána er
stofnað. Orðið ,sérfáni“ er í rauninni
vel fallið til að lýsa tilgangi frum-
varpsins, en það má gjöra jafn vel með
öðrum orðum, svo sem með orðinu:
„heimafáni" eða: „landsfáni". Meiri
hlutinn hefir eftir atvikum hallast að
orðinu: „landsfáni”. Hins vegar telur
meiri hlutinn það nægja, að tilgangi
frumvarpsins sé lýst á einum stað í
frumvarpinu, og þá fremur í megin-
máli þesa en í fyrirsön.
Þá er meiri hluti nefndarinnar og
flutningsmönnum sammála um það,
að gerð fánans skifti lítt máli, en
leggur þó til, að bláhvíti fáninn, sem
notaður heflr verið hér á landi um
nokkur ár, verði beint lögákveðinn.
Er það hyggja vor, að hann hafl nú,
ekki síst upp á síðkastið, eignast þau
ítök í mönnum, að hann mundi verða
vinsælastur og valinn, þó að samein-
uðu alþingi væri ætlað, að ákveða gerð
fánans. Þó viljum vér láta þess getið,
að vér teljum rétt, að blái liturinn
væri hafður dekkri, af því að hann er
að miklum mun endingarbetri og að
margra dómi fagurri.
Samkvæmt framansögðu leyíum vér
oss að ráða hv. deild til að samþykkja
frumvarpið á þingskjali 35 með eftir-
farandi
BREYTINGUM:
1. Framan af orðinu „sérfána“ í
fyrirsögn frv. falli atkvæðið „sér*.
2. Meginmál frumvarpsins skiftist í
2 greinir og hljóði svo:
1. gr. Hér á landi skal vera lög-
gildur landsfáni.
2. gr. Fáninn skal vera blár með
hvítum krossi þvert og endilangt og
nemi breidd krossálmanna xfi hluta
af breidd fánans.
Bláu reitirnir nær stönginni skulu
vera réttir ferhyrningar og þeir jafn-
breiðir, en tvöfalt lengri þeir reitirnir,
sem fjær eru stönginni.
Að öðru leyti verður gerð grein
fyrir skoðun meiri hlutans í íramsög-
unni, eftir því sem umræður kunna
að renna til.
Alþingi, 7. ágúst 1913.
Eggert Pálsson, L. H. Bjarnason,
formaður. skrifari og framsm.
Kristján Jónsson. Einar Jónsson.
TiIIögur minni hlutans (Sk. Th.) eru
þessar:
Að frumvarpið verði fært í sama
horfið, sem neðri deild alþingis árið
1911 samþykti, þ. e. að samþyktar
verði svohljóðandi breyt.tillögur (sem
bornar eru fram af Bj. frá Yogi, Sk.
Th. og Ben. Sv.).:
1. Fyrirsögnin orðist svo: „Frumvarp
til laga um íslenzkan fána*.
2. Fyrir framan frumvarpsgreinina
bætist: „1. gr.“.
3. Frumvarpsgreinin orðist svo: „ís-
land skal hafa sérstakan fána“.
4. Aftan við frumvarpið bætist:
2. gr. Fáni sá, er getur í 1. gr.,
skal vera blár með hvítum krossi, þvert
og endilangt, og nemi breidd kross-
álmanna einum sjöunda hluta af breidd
fánans. Bláu reitirnir nær stönginni
skulu vera réttir ferhyrningar, og þeir
jafnbreiðir, en tvöfalt lengri, sem fjær
eru stönginni.
Opinberar stofnanir noti fána þenna
tvíklofinn að framan um krossálmuna,
er ganga skal fram í odda, en lengd
fánans sé af því óskerð.
3. gr. Með lögum þessum eru úr
gildi numin öll þau ákvæði i íslenzk-
um lögum, er heimila íslenzkum skip-
um að nota annan fána.
Til vara leggur minni hl. (Sk. Th.)
til, að gerðar verði við írumvarpið
svofeldar breytingar:
1. að fyrirsögn frumvarpsins verði:
Frumvarp til laga um íslenzkan
fána.
2. að í stað frumvarpsgreinarinnar
komi þrjár svolátandi greinar:
1. gr. ísland skal hafa sérstakan
fána.
2. gr. Fáni sá, er getur í 1. gr.,
skal vera blár, með hvítum krossi,
þvert og endilangt, og nemi breidd
krossálmanna einum sjöunda hluta af
breidd fánans. — Bláu reitirnir, nær
8tönginni, skulu vera réttir ferhyrn-
ingar, og þeir jafn breiðir, en tvöfalt
lengri, sem fjær eru stönginni.
3. gr. Með lögum þessum eru úr
gildi numin öll þau ákvæði 1 íslenzk-
um lögum, er heimila íslenzkum skip-
um að nota annan fána.
3ngólfs-lotteríi8.
Fyrlrspurn.
Ingólfsnefndin góðfræga hefir loks
látið til sín taka og af sér heyra. Hún
hefir nú fengið bæjarfógeta Reykjavíkur
til þess að auglýsa fyrir sína hönd að
dregið verði um hið marg-umrædda
hús Föstudaginn*) 2. Janúar n. k.
Líklegast heflr nefndin fengið bæjar-
fógetann til þess að birta þennan boð-
skap, af því að hún hefir búizt við að
almenningur mundi tregur á að trúa
sér, ef hún auglýsti sjálf. Fyrir þessu
var víst samt óþarfi að gera ráð, og
leyfi ég mér því að snúa mér beint
til hinnar háttvirtu nefndar með litla
fyrirspurn.
Hvað verður gert ef enginn kemur
fram með seðil þann, er happið hlýtur
að lokum ?
Enginn allra minsti vafi leikur á því,
að mikill fjöldi þeirra seðla, er menn
í fyrndinni keyptu eru nú týndir eða
eyðilagðir. Enda þótt menn í upphafi
geymdu seðlana vel og vandlega, þá
varð nú svo, að trú manna á dýrmæti
þeirra fór þverrandi með ári hverju,
og gerðu margir að fleygja þeim eða
fóru með þá eins og tamt er að fara
með aðra ónýta pappírssnepla.
Margir seðlar eru því nú vafalaust
huldir fjársjóðir, sem aldrei munu koma
fram í dagsbirtuna.
En hvernig fer nú ef t. d. nr. 2511
vinnur og enginn gefur sig fram sem
handhafi þess ?
Hver verður þá happdrættis-óska-
barnið, hver hreppir slotið ?
Nefndin ? ? ?
Eða verður dregið aftur, og hve
lengi eigum við þá að bíða.
Er nokkuð kveðið á um þetta. Og
ef svo er eigi, er þá ekki bezt að sjá
um að það sé gert nú þegar, og möDn-
um t. d. veittur 4 mánaða frestur til
þess að sanna rétt sinn til hússins,
en að dregið sé aftur undir eins og sá
frestur er liðinn, ef engum hefir tekist
það — og svona þangað til kemur að
seðli, sem einhver er svo heppinn að
hafa ekki týnt, eða fleygt í ofninn eða
brúkað í einhverjar þarfir sínar.
yfastan aj ?éraíi.
[Niðurl.]. -----
Þá kem ég að því atriði í grein
H. Þ., sem beint nær til mín. Hann
„telur hann (mig) svo hygginn, að hann
þykist fullviss um að liann (ég) hefði
aldrei mœlt með, að nokkur maður í
heiminum annar en hann (ég) fengi
Spíruhraunið með öllu tilheyrandi
keypt fyrir 500 kr. o. s. frv.
Þó leitt sé að lækka í áliti hjá H.
Þ., að því er hyggindi snertir — og
ekki vaxa þau við það, að ég skuli
nú um 20 ár hafa tekið ýmist mest-
allan eða allan heyskap minn úr
austurhluta Yallanessins, en tiltölulega
bæði sjaldan og lítinn úr vesturhlut-
anum, sem H. Þ. telur miklu fremri
*) „Föstudagur til frægðar* — tefir þótt
vel valinn.
að aðvinslu og heygæðum — þá verð
ég þó að játa, að hann fer hér villur
vegar, og að ég er ekki svo hygginn,
sem hann telur mig. Ég mundi sem
sé hafa mælt með því, að Hallgrímur
sjálfur, pða hver annar, fengi land-
spildu þessa keypta eftir mati dóm-
kvaddra manna, undir eiðsstaðfestingu,
ef krafizt yrði — alveg á sama hátt
og ég fékk hana — þó því að eins,
að kaupbeiðandi hefði haft sama mark-
mið fyrir augum, sem ég hafði, og
væri líklegur til að framkvæma það :
að gera landið að sérstæðu býli, með
fyrirmyndar byggingum og fyrirmyndar
jarðrækt.*)
En það er aftur rétt til getið hjá
H. Þ., að ég mundi ekki hafa mælt
með sðlunni, hvorki til hans né ann-
ara, ef kaupbeiðandi hefði ætlað því
að vera óyrktu og ónotuðu, eftir sem
áður, og að eins viljað „spekúlera* í
að selja þar beit og slægjur við tæki-
færi, sbr. aulann og tekjurnar hjá
H. Þ.
Við slíka sölu hefði ekkert verið
unnið. En hitt, að taka óyrkt og lítt
notuð lönd til yrkingar og gera úr
þeim „bygð ból“, það eykur framleiðslu
í landinu og ræktun landsins, og er,
að mínu áliti, eitt hið allra þarfasta,
sem gert verður á þessu landi. Og
eg hefi á sínum stað og tíma, sett
fram þá búnaðarmála-tillögu — þó
eftir að ég hafði keypt land hér — að
menn ættu að fá lítt- eða ónotuð lönd
í þessu skyni ókeypis, og nefndi ég það
„landnám*.
Jafn-óþarft og skaðlegt landinu tel
ég hitt, að leggja niður bygð á jörð-
um, steypa saman, „hafa undir“
o. s. frv., og ónýta þannig, að meira
eða minna Ieyti, bæði fé og tíma, sem
áður hefir verið varið þeim til rækt-
unar og uppbyggingar.
Og það er trú mín, að þótt slík
nýbýlislönd fengjust kauplaust, þá
mundu þau verða, þegar þau væru
húsuð og ræktuð, dýrustu jarðirnar, í
hlutfalli við afrakstur.
En hefði nú einhver viljað kaupa
landspildu þessa með sama markmiði
sem ég, en að eins ekki dottið það í
hug, þá getur verið tækifæri til þess
enn. Samkvæmt auglýsingu síðar hér
í blaðinu getur hver, sem vill, átt
kost á að fá hana keypta, fyrir sama
verð, sem ég gaf fyrir hana, bygging-
arnar á landinu annaðhvort fyrir sann-
virði, eins og þær hafa kostað mig,
eða eftir mati hæfra manna (bygg-
ingameistara), og önnur mannvirki
fyrir það, sem ég hefi kostað til þeirra;
alt með aðgengilegum borgunarskil-
málum. Að eins áskil ég, að um-
sóknir um- kaup verði sendar í blaðið
„Reykjavík", stýlaðar til mín, og að
mér verði send þau eintök af blaðinu.
Þessa aðferð feýs ég til þess, að
eÍDnig það komizt til vitundar og dóms
þjóðarinnar, hversu margir keppa um
að fá 7300—14600 kr. virði fyrir að
eins 500 kr. Og hinar þungu ásakanir
kynnu máske að léttast eitthvað við
það, að prestakallið er ekki útilokað
frá kaupi, fremur en aðrir.
Hér er þá opnaður vegur fyrir unga
og tápmikla bændur eða bændaefni, til
að vinna tvent í einu: sæta kosta-
kaupum (eftir mati H. Þ.) og fram-
kvæma hugsjón, sem fyrir mér hefir
vakað, en sem mér vart gefst tími til
að framkvæma til fulls, fyrir aldurs
sakir. Enn fremur værí þá um leið
*) Ég segi ekki að mér hafi tekist þetta,
eða muni takast, en það rar tilgangur minn.