Reykjavík - 30.08.1913, Qupperneq 2

140
REYKJAVÍK
löguðum, bókuðum fyxirvara: „1.,
greiði honum atkvæði, sem lausum
samnings-tilraunum, en í fullkomnu
vonleysi um framgang hans; 2., tek
frumvarpið 1908 óbreytt, hve nær sem
það fæst; 3., tek ekki lakari kostum
óneyddur.
Þriðja skilyrðið tók ég fram af því,
að ég þóttist geta ráðið það af orð-
orðum ýmsra bræðingsmanna, ekki
síst hr. H. H., að bræðingurinn mundi
verða upphaf til nnda,nsláttar af vorri
hendi, og hefði ég þó svarið fyrir, að
undanslátturinn kæmi svo fljótt og yrði
jafn-ólystugur, sem Desember-maturinn
með Ijóta nafninu.
[Framh.].
Steingrímur Thorsteinsson
19. maí 1831 — 21. ágúst 1913.
Dauðinn er stórtækur í ár. Hann
hefir nú á stnttum tima tekið frá
okkur ýmsa þá, er framarlega stóðu í
fylkingu vorri, ýmsa menn og konur,
sem fiiikil störf höfðu unnið á mis-
munandi svæðum þjóðlífs vors.
Nú síðast heflr hann svift oss
merkisberanum á sviði bókmentanna,
skáldinu Steingrími Thorsteinsson.
Stgr. Thorsteinsson lifir í meðvitund
vorri sem skáldið, og sem skáldið mun
nafn hans geymast komandi kynslóð-
um. Ungir numum vér kvæðin hans,
og oss eru þau öllum kær, því að vér
finnum að hann hefir sett það í Ijóð,
sem fagurt er og í söng á heima.
Ljóð hans etu hljómþýð lög, er tala
hjartans mál.
Það ér ekkert dýrðlegra en að fara'
héðan með lángt og gott lífsstarf að
baki sér. Að hafa unnið eitthvað þarft
í verkahring sínum, hver sem hann
var. Stgr. Thorsteinsson getur nú
litið ánægður aftur á unnið starf.
Hann mun sjá mörg frækorn, er
hann hefir sáð, marga fagra og góða
hugsun, sem hann hefir gróðursett,
og ávöxt hefir borið í sálum manna.
Frá þtí áð hann árið 1854 sendi
frá sér fýrstu ijóðin sín (meðal þeirra
kvæðið: ,, Verndi þig englar ...“ sem
allir kunna), hefir hann gefið bókment-
um vorum hvem dýrgripinn öðrum
íegurri, kæði frUmsaminn og þýddan.
Vér minnum á þýðingu „Axels og
„Lear konungur“, þýðingarnar á ind-
versku sögufium „Savitri“ og „Sa-
kuntala", og hin gullfagra þýðing á
„Þúsiind og ein nótt“. Fjölda ljóða
eftir eriend ágætisskáld þýddi hann,
þar á méðal eftir Byron, Heine,
Schiller og Qoethe. Allir muna eftir
„Svanhvít“ þesisari ágætu en því mið-
ur ófáarúegu bók, þar sevn hann og
séra Mátthíás hafa þýtt hvor öðrum
betur, ýms gullfögur kvæði. Hafa ekki
fle8tir numið „Lordey?u Bömunum
gleymdi hann ekki heldur. Mun ekki
„MjaUhvítu fyrsta sagan, er mörg
okkar lásu. Og æfintýri „H. G. An-
dersens11 heflr hann einnig gefið þeim.
En þáð rit hans, sem oss íslend-
ingum þó er kærast er Ijóðmælin hans.
„Steingríms ljóðmœliu komu árið 1881
fyrst fyrii almennings sjónir. Hafa
þau átit afar-miklum vinsældum að
fagna hjá þjóðinni, sem meðal annars
má sjá á því, að þrjár útgáfur hafa
verið prentaðar af þeim. Er slíkt ekki
algengt hér á landi. Og einnig í öðr-
um löndum hefir þeím verið vel tekið,
og mörg kvæði hans þýdd á önnur
tungumál.
Steingrímur var mjög vel að sér og
las mikið alla æfi. Hann var manna
yfirlætislausastur og hið mesta prúð-
menni. Lærisveinar hans unnu hon-
um allir — en það eru nú flestir
mentamenn þessa lands. *
Hann var óáleitinn við aðra en átti
til háðsvopnið bitra, ef því var að
skifta. Mörgum mun minnisstæð hin
þurlega kýmni hans og napuryrðin, er
hann stundum lét fjúka. Enda kennir
þessa einnig í stöku kvæðum hans.
Hann elskaði landið og fegurð þess
og söng um það svo aðrar þjóðir
hlustuðu. Landið og vér allir eigum
honum þökk að gjalda.
--- ■ i ----
Um Srænlanð þvert.
Koch og félagar hans, þar á
meðal Yigfús Sigurðsson,
komnir til bygða eftir
eins árs útivist.
Eins og menn muna, fór danski
Grænlands-könnuðurinn Koch snemma
í fyrra sumar upp á Vatnajökul, og
hafði í ferðinni hesta, sem hann hafði
keypt hér. Var þetta gert til þess að
prófa hvort ekki mundi tækt að nota
íslenzka hesta í för þeirri, sem hann
hafði í hyggju að fara yfir þvert Græn-
land, þá skömmu síðar. Reyndist
þetta svo, að Koch hafði héðan með
sér 16 hesta, er hann fór frá Akur-
eyri til Grænlands.
í förinni með Koch höfuðsmanni
voru, auk Vigfúsar Sigurðssonar, Dr.
Wegener, þýzkur maður, og Larsen,
danskur sjómaður. Lögðu þeir upp
frá Danmerkurhöfn á austurströnd
Grænlands í júlímánuði í fyrra,
og höfðu með sér 13 af hestunum.
Hinir höfðu strokið og ekki náðst.
Gekk þeim ferðin all-illa og rötuðu í
ýmsar mannraunir áður þeir kæmu í
land Lovísu drotningar, sem er nokkuð
suður og vestur af Danmerkurhöfn.
Þar höfðu þeir vetrarsetu. Áttu þeir
þar hina béztu vist, þó^að köld væri.
En með vorinu hugðu þeir til brott-
farar og lögðu á stað 20. apríl fjórir
saman með 5 hesta (hina höfðu þeir
haft tii eldis). Áttu þeir þá fyrir
höndum um 1200 rasta leið yfir þvert
Grænland niður á vesturströndina, ekki
langt frá TJpernivik.
Upp nm Qöll og firnindi.
Vér íslendingar erum ekki aiveg
ókunnir ferðalögum á háfjöllum í of-
viðrum og stórhríðum. Vér getum
því gert oss i hugarlund að á karl-
mensku þeirra reyndi uppi á Græn-
lands fjöllum í manndrápsveðrum þar.
Höfðu þeir slík veður næstum alla
fyrstu 40 dagana, og urðu að halda
alveg kyrru fyrir í 12 daga. Urðu
hestarnir þreyttir mjög og snjóblindir,
og varð að drepa þrjá af þeim. En
áfram var förinni heitið, og áfram
-héldu menn og skepnur uppi á há-
fjöllunum, sem eru hærri en Öræfa-
jökull, og þar sem andrúmsloftið því
er svo þunt, að það er til stórra
óþægínda að ganga nokkuð að mun.
Þegar lengur leið á fór mjöllin að
verða laus. Ógreiddist förin þá all-
mjög. Þreyttust hestamir en voru þó
ferðafærir. En vegna fóðurskorts urðu
þeir 11. júní að drepa annan klárinn.
Nú fór að halla undan fæti, og þeir
gátu farið lengri dagleiðir og höfðu
góða von um að komast klakklaust
niður á vesturströndina með síðasta
hestinn. Var hann næsta ólúinn, og
þeim öllum hinn hjartfólgnasti. En
þá kom sumarhitinn. Snjórinn bráðnaði
og hesturinn lá allstaðar í. „Urðum
vér til neyddir", segir Koch í skýrslu
sinni, „að drepa þennan ágætis-grip,
eftir að hann hafði gengið 1000 rastir
þvert yfir Grænland, og átti ekki nema
10 rastir að grösugu haglendi".
Sjálfir voru þeir ekki úr öllum háska,
en komust þó loks um miðjan júlí-
mánuð til mannabygða, eítir að hafa
ratað í ýmsar raunir, og þrotnir að
vistum. Eru þeir enn á Grænlandi,
en hverfa aftur til Danmerkur með
haustinu.
Vér íslendingar höfum haft allan
sóma af landa vorum í þessari för.
Hann reyndist hið mesta karlmenni.
Og íslenzku hestunum verður förin
efalaust einnig til hinnar mestu frægðar.
Áður hefir verið freistað að nota hesta
á ferðum í heimskautalöndunum, en
aldrei heppnast. En hestarnir okkar
eru þrautseigir og harðnaðir af vosi
og lítigangi öld fram af öld.
€imskipajélaglð.
Við 3. umr. fjárlaganna var sam-
þyktur 40,000 kr. styrkur til eimskipa-
fólagsins að þvi tilskildu, að félagið
hafi í förum tvö millilandaskip árið
1915, enda samþykki stjórnarráðið
ferðaáætlanir þeirra. Eftir skýrslu
bráðabyrgðarstjórnarinnar var þátt-
taka sýslanna 19. þ. m. orðin sem
hér segir:
Mjra- og Borgarfj.sjsla . . . Kr. 15275,00
Snæf.nessogHnappadalssjsla — 5575,00
Dalasjsla...................... — 3550,00
Barðastrandarsjsla ...... — 11730,00
ísafjarðarsjsla og kaupstaður — 11600,00
Strandasjsla................... — 2525,00
Húnavatnssjsla................. — 9600,00
Skagafjarðarsjsla.............. — 9225,00
Eyjafjarðarsjsla og Akureyri — 18325,00
Suður-Þingeyjarsjsla........ — 14225,00
Norður-Þingeyjarsjsla .... — 5575,00
Norður-Múlasjsla ogSeyðisfj. — 13625,00
Suður-Múlasjsla................ — 21825,00
Skaftafellssjsla............... — 8300,00
Rangárvallasjsla............... — 6900,00
Vestmannaeyjar................. — 5750,00
Árnessjsla..................... — 13500,00
Gbr.- og Kjós.s. með Hafnarf. — 16800,00
Reykjavík og Seltjarnarnes . — 85975,00
Kr. 279880,00
Trúmálahugleiðingar próf. J, H.
Oss hefir verið send sérprentun úr
„Bjarma“, þar sem einhver x-f-y tekur
svari gömlu guðfræðinnar gegn próf.
Jóni Helgasyni. En vér gerum ekki
ráð fyrir að þetta svar sé ritað af
neinum klerk eða kennimanni þessa
lands, því að ætia verðum vér að
enginn þeirra skammist sín fyrir að
játa trú sina og láta nafns síns getið.
Annars getur þessi grein hinnar ó-
þektu stærðar varla talist annað en
opinber rökþrota yfirlýsing, þar sém
að áliti hennar er skynseminni ekki
hugaður aðgangur að eviði trúarinnar
heldur á hver að trúa „blint*.
Ijagstofan.
Meiri hluti nefndar þeirrar, sem
kosin var í Neðri deild til að athuga
hagstofu-frumvarpið eins og það kom
frá Efri deild, hefir að eins gert mjög
lítilfjörlegar breytingartillögur við það.
Við 2. gr. b. lið vill nefndin bæta
gjafasjóðum og styrktarsjóðum. Sú
grein er um meginatriði landshagsins,
sem hagstofunni ber einkanlega að
rannsaka, og eru atriðin þessi:
1. Fólksmagn: a, manntöl; b, fæð-
ingar; c, hjónabönd; d, heilsufar ;
e, manndauði; f, fólksflutningar.
2. Dómsmál, þar með talin einkamál,
sáttanefndarmál, sakamál og lög-
reglumál.
3. Atvinnuvegir: a, landbúnaður; b,
iðnaður; c, fiskiveiðar; d, siglingar
og verzlun; e, bankar, sparisjóðir
og aðrar allsherjar lánsstofnanir.
4. Efnahagur landsmanna: a, tekjur
af eign og atvinnu; b, virðingar-
verð jarðeigna og þinglesnar veð-
skuldir á þeim; virðingarverð hús-
eigna með lóðum og veðskuldir á
þeim eignum; d, verðmætj skipa
og báta og veðskuldir er á hvíla.
5. Stjórnmál: a, notkun kosninga-
réttar; b, starfsmenn þjóðfélagsins.
6. Fjárhagur landsins, sýslufélaga og
sveitarfélaga.
7. Þjóðareignir til almenningsnytja:
a, vegir og brýr; b, ritsímar og
talsímar; c, póstflutningar.
8. Fræðslumál: a, barnafræðsla; b,
unglingaskólar og aðrir alþýðu-
skólar.
9. Tryggingarstarfsemi: a, líftrygging;
b, heilsutíygging ; c, eignatrygging.
En 5. gr., er samkvæmt frv. áður
var svona :
Hagstofunni stýrir maður, skipaður
af rágherra, og nefnist hagstofustjóri.
Vanalega hafa þeir einir rétt til þessa
starfs, er lokið hafa háskólaprófi í
stjórnfræði.
Hagstofustjóri hefir í laun 3000 kr.
Til aðstoðarmanna má verja alt að
2500 kr.
vill nefndin að verði svohljóðandi:
Hagstofunni .stýrir hagstofustjóri og
einn aðstoðarmaður, skipaðir af ráð-
herra. Vanalega hafa þeir einir rétt
til þessara starfa, er lokið hafa há-
skólaprófi í stjórnfræði.
Hagstofustjóri hefir að launum
3000 kr., en aðstoðarmaður 2500 kr.
^öfnin.
Henni miðar áfram þetta jafnt og
þétt, hafnargerðinni. Að henni vinna
nú um 100 manns. Byrjað var, eins
og menn vita, á varnargarðinum út í
Örfirisey. Hann liggur frá landi skamt
fyrir vestan „Grandann“, og gengur
þaðan sniðhalt í norðaustur út í eyj-
una austanverða. Nú er búinn liðug-
úr þriðji hluti þessa garðs. Það er
gert ráð fyrir að vinna að verkinu í
allan vetur þegar veður leyfir og sjó-
gangur ekki hamlar. Sennilega verður
líka í vetur farið að undirbúa járn-
brautarlagninguna frá Eskihlið og að*
„Batteríinu".
En veruleg herzla verður ekki lögð
á vinnuna fyr en iokið er Granda-
garðinum. Þá verður unnið á sama
tíma að varnargarðinum úr Örfirisey
og „Batteríinu" o. fl.