Reykjavík - 30.08.1913, Side 3

R E Y K J AV I K
141
JPrönsk samtiiLsbök
eftir I*ál Porkelsson, er nýkomin út.
Fæst lijá öllum bóksölum.
Kostar Kr. B,00.
jtýr ráðunantur.
Samkvæmt fjárlaga-fiumvarpinu eins
og það ér afgreitt til efri-deildar eru
áætlaðar 4000 kr. hvort árið, „til und-
irbúnings samgöngumála á sjö“.
Meining þingsins með fjárveitingu
þessari er eins og samgöngumála-
nefndin tekur fram þessi:-------til
þess að geta skipað öllum samgöngu-
málum á sjó, svo í nokkru lagi sje,
virtist nefndunum nauðsynlegt að láta
fram fara gagngerðar rannsóknir á öllu,
sem hér að lýtur. En þær rannsóknir
álíta nefndirnar stjórnarráðinu ókleift
að gera með þeim starfskröftum
einum, sem það hefir á að skipa.
Verður þá ekki annað til ráða, en
annaðhvort að veita stjórninni sjer-
stakt aðstoðarfje í þessu skyni eða
setja á stofn sérstaka stöðu fyrir
mann, sem yrði ráðunautur stjórnar-
innar í þessum greinum og hefði á
hendi stjórn og undirbuning samgöngu-
mála á sjó, líkt og á sjer stað um
vegamál, póstmál og símamál. Þegar
fjárveitingarnar til þessarar greinar
samgöngumálanna eru farnar að nema
300,000 kr. á fjárhagstímabilinu, eins
og gera má ráð fyrir að verði fram-
vegis, eða jafnvel enn meira, þá virðist
ekki verjandi að láta þau halda áfram
að vera í eins mikilli óreiðu, eins og
nú á sér stað, þar sem engin trygg-
ing er fyrir, að þessar fjárveitingar
komi að tilætluðum notum, eða þá að
jafnmiklum notum eins og vera mætti,
ef réttilega væri á haldið. Það er
jafnvel engin trygging fyrir, að sum-
um af fjárveitingunum sé varið sam-
kvæmt tilgangi alþingis. Þannig hefir
nefndunum verið skýrt frá, að sumir
af þeim flóa og fjarðabátum, sem
styrkur er veittur til úr landssjóði,
séu í höndum kaupmanna, sem mest-
megnis brúka þá í skottuferðir fyrir
sjálfa sig og til hagsmuna fyrir sínar
eigin verzlanir. Svo er sagt, að ástatt
sé með eina 3 af þessum bátum, og
um einn þeirra er meira að segja
sagt, að hann hafi enga fasta ferða-
áætlun. Hve mikið kann að vera hæft
i slíkum sögusögnum, er ekki hægt
að vita, nema sérstakar rannsóknir
fari fram á þessum stöðum. En slíkar
rannsóknir gæti ráðunautur stjórnar-
innar gert. Hann ætti og að rannsaka
hvernig hentast væri að haga ferða-
áætlunum á hverjum stað, hve mikil
þörfin væri fyrir bæði viðkomur
strandferðaskipa og sérstakra héraðs-
báta, hvert tillag væri sæmilegt að
greiða til héraðsbátanna úr landssjóði
og hvort ástæða væri að heimta jafn-
framt nokkuð tillag frá hlutaðeigandi
héruðum sjálfum. Hann ætti og að
rannsaka, hverskonar bátalag og báta-
stærð væri hentust á hverjum stað,
og hvernig hægt væri að koma öllum
samgöngum á sjó í eitt samanhang-
andi kerfi, þannig að strandferðaskipin
tækju við af millilandaskipunum, og
flóa- og fjarðabátarnir af strandferða-
skipunum og millilandaskipunum, en
að öll þessi skip væru ekki í einu á
siglingu sömu leiðina, eltu hvort ann-
að og keptu hvort við annað, eins og
nú þykir oft við brenna. Hann ætti
og að vera fulltrúí landsstjórnarinnar
í stjórn ,Eimskipafélags íslands", ef
landssjóður yrði hluthafi í því félagi,
og hafi yfirstjórn yfir útgerð lands-
sjóðs, ef hún kæmist á fót. Og að
sjálfsögðu ætti hann að gera tillögur
til stjórnarinnar um öll samgöngumál
á sjó fyrir hvert alþingi.
Yerkefnið er því nægilegt, þótt
stofnuð væri sérstök staða fyrir fastan
mann til að annast þetta, og er það
trú nefndanna, að ef vel tækist með
valið á manninum, þá mundi það fje
geta sparast margfaldlega á annan
hátt, sem varið væri til að launa
honum fyrir jafn þjóðnýtt starf.
yHþingishúsgaríurinn.
Alþingishúsgarðurinn er opinn nú
við og við og ættu menn að leggja
leið sína inn í hann, því að þó sólar-
litlir hafi dagarnir verið í sumar þá
er hann allfagur á að lita. Er það að
þakka Tryggva Gunnarssyni banka-
stjóra, sem hirðir hann og sér um.
Það var hann, sem fyrir 13 árum
gróðursetti tréin, og fékk hann mörg
þeirra frá Guðm. Guðmundssyni lækni,
sem þá var í Laugardælum. Voru
þau þá ekki stærri en svo að hægt
var að hafa þau í vasanum. Sýnir
vöxtur þeirra og viðgangur að mönn-
um er innanhandar að eignast laglega
garða kringum hús sín hér, á tiltölu-
lega stuttum tíma ef menn hafa
áhuga á því.
Leiðinlegt er hve garðurinn er lítill
og að ekki var farið að ráðum
Tryggva þegar fyrst var stofnað til
hans, að kaupa blett þann, er fylgir
því gamla húsi, er átti Halldór heitinn
Friðriksson. Hefði verið mikill mun-
ur umhorfs þar nú, ef svo hefði verið
gert.
Stjórnarskrármálií.
Yið frumvarpið eins og það var
orðið eftir 2. umr. í Neðri-deild eru
nú komnar fram all-margar breyting-
artillögur. Skulu hér nefndar þær
helztu.
Um skipun þingsins.
í frumvarpinu segir svo í 8. gr.:
Alþingi skiftist í l,vær deildir, efri
þingdeild og neðri þingdeild. í neðri
deild eiga sæti 26 þingmenn, kosnir
óhlutbundnum kosningum í kjördæm-
um landsins, en í efri deild eiga sæti
14 þingmenn; 6 af þeim skulu kosnir
hlutfallskosningum í einu lagi um land
alt og jafnmargir varamenn, en 8 skulu
kosnir af sameinuðu þingi.
Við þetta gerir Dr. Váltýr breyt-
ingartillögur og vill, að greinin orðist
svo:
Alþingi skiftist í tvær málstofur,
efri og neðri. í neðri málstofu eiga
sæti 26 þingmenn, kosnir beinum
kosningum í 26 kjördæmum. í efri
málstofu eiga sæti 14 þingmenn, kosnir
í fjórðungum eftir fólksfjölda, 5 í Sunn-
lendingafjórðungi, 4 í Vestfirðinga-
fjórðungi, 3 í Norðlendingafjórðungi og
2 í Austfirðingafjórðungi. Tölum þess-
um má breyta með lögum.
Hvervetna þar, sem efri og neðri
deild kemuT fyrir í stjórnarskrá íslands
eða stjórnarskipunarlögum, komi í þess
stað: efri' og neðri málstofa.
Enn fremur vill hann bæta við grein
á eftir þessari, er hljóði þannig:
Þingmenn efri málstofu skulu kosnir
óbeinum kosningum af kjörmönnum,
þannig að allir þeir kjósendur, sem
kosningarrétt hafa til Alþingis, kjósa
jaínmarga kjörmenn og sýslunefndar-
menn og bæjarfulltrúar eru í hverjum
landsfjórðungi, en allir sýslunefndar-
menn og bæjarfulltrúar eru sjálfkjörnir
kjörmenn, og kjósa þeir, ásamt hinum
kjörnu kjörmönnum af hálfu hinna
almennu kjósenda, þingmenn efri mál-
stofu með hlutfallskvsningu.
Nánari ákvæði um þessar kosningar
og um kjördæmaskipun og kosningar
til neðri málstofu skulu sett í kosn-
ingalögum.
Aftur á mótl bera þeir Bjarni frá
\ogi og Hannes Hafstein fram aðra
breytingartillögu um þetta og vilja að
greinin orðist svo:
Alþingi skiftist 1 tvær deildir, efri
þingdeild og neðri þingdeild. í neðri
deild eiga sæti 26 þingmenn, en 14 í
efri deild. Tölum þessum má breyta
með lögum.
Óhlutbundnum kosningum í sérstök-
um kjördæmum skulu kosnir 34 al-
þingismenn, en 6 hlutbundnum kosn-
ingum um landið alt í einu lagi.
Þeir þingmenn eiga allir sæti í efri
deild, sem kosnir eru hlutbundnum
kosningum, og auk þeirra 8 þingmenn,
sem sameinað Alþingi kýs úr flokki
þingmanna, sem kosnir eru óhlut-
bundnum kosningum. Hinir eiga sæti
í neðri deild.
En meiri liluti stjörnarskrárnefndar-
innar vill fjölga þingmönnum um 2
og hafa greinina svohljóðandi:
Alþingi skiftist í tvær deildir, efri
þingdeild og neðri þingdeild. í neðri
deild eiga sæti 28 þingmenn, en 14 í
efri deild. Tölum þessum má breyta
með lögum.
34 alþingismenn skulu kosnir óhlut-
bundnum kosningum i sérstökum kjör-
dæmum, en 8 hlutbundnum kosning-
um um land alt í einu lagi.
Þeir þingmenn, sem kosnir eru hlut-
bundnum kosningum, eiga allir sæti í
efri deild og að auki 6 þingmenn, er
sameinað Alþingi kýs úr flokki þing-
manna, er kosnir eru óhlutbundnum
kosningum. Hinir eiga sæti í neðri
deild.
Pingrof.
Minni hluti nefndarinnar (Bj. frá V.)
ber fram breytingartillögu í þá átt, að
þingrof nái til beggja deilda og allra
þingmanna, hvort sem þeir eru kosnir
hlutbundnum eða óhlutbundnum kosn-
ingum.
Eins og sér á þessu eru breyt.till.
meiri hl. stj.skr.n. og þeirra B. J. V.
H. H., að eins frábrugðnar að því
leyti, að nefndin vill fjölga 2 þing-
mönnum, sem eiga að vera kosnir
hlutbundnum kosningum, og láta þá
sem kjölfestu upp í Efri-deild. Dr.
Valtýr aftur á móti fer nýja vegu.
Annmarki er það á hans fyrirkomu-
lagi, að sýslunefndarmenn og bæjar-
fulltrúar skuli vera sjálfkjörnir kjörmenn.
Með því móti hljóta kosningar í bæjar-
stjórnir og sýsluneíndir að verða „póli-
tiskar“, og er það mikill ókostur.
Virðist oss fyrirkomulag það, sem þeir
H. H. og B. J. V. stinga upp á, vera
lang óbrotnast og eðlilegast og vonum
að það fái framgang.
Stjórnarskráin verður ti) 3. umr.
fyrst í næstu viku.
Af lækna-þinginu.
Sáraveiki (syflis).
Miklir vogestar víða um lönd eru
samræðis-sjúkdómarnir, og þá ekki
sízt sáraveikin. Á lækna-þinginu í
Lundúnum, er vér gátum um í síð-
asta blaði, var mikið um það rætt
hvað gera skyldi til að stemma stigu
fyrir útbreiðslu hennar, og um það
hvernig hið heimsfræga lyf Dr. Ehrlichs,
„Salvarsanu, hefði reynst. Kom í ljós
að alstaðar hefði það og „afleggjari1'
þess, sem oftar heyrist getið um,
„Hata 606“, reynst ágætlega. Ekki
var gert mikið úr hættu þeirri, er
sjúklingunum mundi stafa af meðal-
inu, og talin varla meiri en hætta sú,
er stafar af notkun klóróforms. Það
bar mönnum saman um, að reynslan
væri sú, að meðalið létti áreiðanlega
veikina er hún væri á 2. stiginu og
læknaði hana til fullnustu á 1. stiginu.
Um 3. stigið er ekki fengin full vissa,
en einnig þar mun bati fást. .
Krabbamein.
Dr. Bashford, forstjóri Imperial-
sjóðsins brezka til rannsókna á þess-
um sjúkdómi, benti í skýrslu, er hann
gaf um árangur sinn og hjálparmanna
sinna um eðli krabbameinsins, á ýmis-
legt, er virtist mæla gegn því, að sótt-
kveikjur væru valdar sjúkdómsins.
Hann áleit að orsökin kynni að vera
einhverjar huldar efnislegar og líffræðis-
legar (biological) breytingar í líkam-
anum, sem stöfuðu af áhrifum ein-
hvers óþekts efnis.
Einkaréttur.
Páll J. Torfason sótti til þingsins
um að það samþykti lög þess efnis
að heimila ráðherra að veita sér einka-
rétt .til að vinna, um ákveðið ára-
skeið, salt og önnur efni úr sjó, hvort
heldur væri með fossafli, gufuafli eða
rafmagni. Nefnd var sett til að íhuga
þetta, og hefir hún búið til frumvarp
í þessa átt, er var vel tekið við 1. umr.
þess í Neðri deild nú í vikunni.
Páll er hugmyndamaður góður, og
óskandi væri að honum auðnaðist að
koma þessu í framkvæmd.
Forðagæzla.
í Efri deild er samþ. lagafrumvarp
um forðagæzlu, og eiga samkv. 1. gr.
þess í hverjum hreppi að vera kosnir
forðagæzlumenn, einn eða fleiri, til
þess að hafa gát á heybirgðum, korn-
vörubirgðum og öðrum fóðurbirgðum
hreppsbúa og meðferð þeirra á bú-
peningi.
Um horfelli er svo ákveðið, að sektir
skuli gjalda frá 10—200 kr., eða það
varðar einföldu fangelsi alt að 6 mán-
uðum.